با علائم خونریزی داخلی آشنا شوید

علائم و نشانه‌های خونریزی داخلی شامل سرگیجه، درد، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب و … است. اینها علائم کلی خونریزی داخلی است، فرقی نمی‌کند خونریزی در چه قسمتی باشد اما ممکن است علائم دیگری نیز تجربه کنید که ناشی از خونریزی قسمت مشخصی از بدن باشد مانند کبودی اطراف ناف یا پهلو ناشی از خونریزی شکم. خونریزی داخلی برای کودکان و زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد. عوارض خونریزی داخلی می‌تواند شامل شوک و مرگ بافت‌ها باشد.

خونریزی داخلی انواع متنوعی دارد. می‌تواند آهسته و موذی باشد یا بزرگ. می‌تواند بدون علائم یا با علائم کمی همراه باشد، یا با شوک و از دست دادن هوشیاری همراه باشد. ممکن است هیچ دلیل یا منبع مشخصی نداشته باشد، یا علامت مشخصی مانند زخم داشته باشد. متاسفانه حتی در مورد تروما نیز، علائم بلافاصله آشکار نمی‌شود و به بررسی دقیق‌تری نیاز است.

در مورد خونریزی داخلی، میزان خونریزی لزوما وخامت شرایط را نشان نمی‌دهد. ممکن است میزان زیادی خون در قسمتی از بدن جمع شده باشد پیش از آنکه علائم و عوارضی بروز کند. برعکس حتی خونریزی کوچکی در قسمتی از بدن مانند مغز، می‌تواند علائم مشخص و حتی مرگ به همراه داشته باشد.

علل

اطلاع یافتن از شرایطی که می‌تواند سبب خونریزی داخلی شود، به شما در تشخیص علائم کمک می‌کند. برخی علل بالقوه خونریزی داخلی عبارتند از:

تروما:

مکانیسم‌های متعددی سبب می‌شوند تروما منجر به خونریزی داخلی شود و گاهی بیش از یک مکانیسم در آن دخیل است. این مکانیسم‌ها عبارتند از:

• ترومای نافذ: وقتی جسمی وارد بدن می‌شود، ممکن است به ساختارهایی که در مسیرش قرار دارد، آسیب بزند درنتیجه ساختارهای اطراف را فشرده سازد.
• ترومای بلانت: این تروما می‌تواند موذی‌تر باشد و در ابتدا هیچ علائمی نداشته باشد. اما دلیل رایج خونریزی داخلی است.
• آسیب کاهش سرعت: وقتی کاهش سرعت ناگهانی رخ می‌دهد، مانند تصادف اتومبیل، ممکن است پارگی در رگ‌های خونی به خصوص جایی که ارگان‌های بدن به هم متصل هستند، رخ دهد. این می‌تواند سبب آسیب مغزی مانند لخته شدن خون در مغز شود.
• شکستگی: برخی انواع شکستگی با خونریزی زیادی همراه است. شکستگی استخوان بزرگ دست، پا و لگن اغلب با خونریزی قابل توجهی همراه است. شکستگی استخوان می‌تواند سبب پارگی رگ‌ها و دیگر بافت‌ها شود.

آئوریسم (بیماری عروقی):

رقیق و بزرگ شدن رگ‌های خونی می‌تواند سبب پارگی رگ‌ها شود. گاهی این پارگی به دلیل فعالیت شدید رخ می‌دهد و گاهی در زمان استراحت و در طول خواب. آئوریسم تقریبا در تمام رگ‌های خونی می‌تواند رخ دهد اما در مورد مغز، آئورت سینه و آئورت شکمی رایج‌تر است.

اختلالات خونی و رقیق شدن خون:

اختلالات خونی ممکن است سبب خونریزی خود به خودی شود یا وقتی با دیگر علل همراه باشد، احتمال خونریزی داخلی را بالا ببرد. برخی از این اختلالات مانند هموفیلی از زمان تولد ظاهر می‌شوند، در حالی که برخی اختلالات خونی جزئی تا بزرگسالی خود را نشان نمی‌دهند.

داروهای ضدانعقاد خون و مهارکننده‌های پلاکت‌ها می‌توانند خطر خونریزی داخلی را افزایش دهند. اگر از این داروها استفاده می‌کنید، باید نسبت به علائم خونریزی داخلی هوشیارتر باشید. داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ادویل (ایبو بروفن) نیز خطر را بالا می‌برند. برخی ویتامین‌ها و مکمل‌ها نیز می‌توانند خطر خونریزی را بیشتر کنند.

نشانه‌های دائمی

باید تاکید کنیم که اندازه خونریزی هیچ ارتباطی با علائم ظاهری ندارد. در مورد تروما، فقدان علائم یا نشانه‌های اولیه خونریزی داخلی بدان معنا نیست که فرد مشکلی ندارد. گاهی آسیب کبد یا طحال مانند آسیب ناشی از تصادف اتومبیل، ساعت‌ها یا روزها بعد از تصادف بروز می‌کند. علائم نشان‌دهنده خونریزی داخلی عبارتند از:

ضعف و سرگیجه:

خونریزی سریع یا از دست دادن مقدار زیادی خون معمولا سبب ضعف و سرگیجه می‌شود. در موارد خونریزی تدریجی یا از دست دادن مقدار کمی خون، سرگیجه می‌تواند تنها در صورتی که فرد تلاش می‌کند بایستد، ظاهر شود.

درد:

درد علامت رایج خونریزی داخلی است. علائمی چون درد شکمی شدید یا سردرد شدید می‌تواند همیشه توسط پزشک تشخیص داده شود. در دیگر قسمت‌های بدن، درد می‌تواند تنها در قسمت مبتلا به خونریزی رخ دهد. در مناطقی مانند شکم، محل درد لزوما ناحیه دچار خونریزی نیست. وقتی خون در شکم، دیافراگم را تحریک کند، ابتدا درد در شانه‌ها حس می‌شود.

تنگی نفس:

تنگی نفس یا عدم توانایی در تنفس عمیق، می‌تواند نشانه خونریزی داخلی در هر جای بدن باشد. در جریان خونریزی، گلبول‌های قرمز و هموگلوبین کمتری وجود دارند که اکسیژن را به بافت‌ها برسانند و کمبود اکسیژنی که به بافت‌ها می‌رسد، سبب تنگی نفس می‌شود. تنگی نفس به خصوص در مورد خونریزی در حفره سینه رایج است یا زمانی که تجمع خون در شکم به دیافراگم فشار می‌آورد، در نتیجه جریان هوا به ریه‌ها محدود می‌شود.

درد سینه یا شانه:

خونریزی سینه سبب درد سینه می‌شود و خونریزی چه در سینه و چه در شکم می‌تواند سبب درد شانه شود. درد سینه ممکن است ناشی از خونریزی داخلی در هر قسمت از بدن باشد زیرا اکسیژن کافی به عروق کرونری برای تغذیه قلب ارسال نمی‌شود.

مورمور شدن دست یا پا:

مورمور شدن دست و پا یکی از علائم رایج خونریزی داخلی است و علل مختلفی دارد. با از دست دادن خون، بدن سعی می‌کند خون را به ساختارهای حیاتی مانند قلب و مغز برساند. خونریزی داخلی می‌تواند سبب ژرف دمی (hyperventilation) که هم ناشی از درد است و هم تلاش برای افزایش ارسال اکسیژن به بقیه قسمت‌های بدن. در نهایت این سبب مورمور شدن دست و پا می‌شود.

تغییر در بینایی و دیگر علائم نورولوژیکی:

تغییر در بینایی همراه با سرگیجه می‌تواند به خونریزی داخلی در هر قسمت از بدن مربوط باشد. تغییرات بینایی خاصی چون دوبینی، ضعف یا بی‌حسی یک طرف بدن، سردرد شدید یا از دست دادن تعادل می‌تواند نشانه خونریزی مغزی باشد.

تهوع و استفراغ:

تهوع و استفراغ نیز علامت رایج خونریزی داخلی است و می‌تواند به دلیل از دست دادن خون و یا درد به تنهایی یا به طور خاص زمانی که خونریزی در مغز یا دستگاه گوارش رخ می‌دهد، اتفاق بیفتد.

نشانه‌ها

گاهی کسی که دچار خونریزی داخلی شده است، قادر نخواهد بود به سوالات پاسخ دهد یا حتی ممکن است غش کند. گرچه علائم را خود فرد احساس می‌کند، اما نشانه‌های بیماری‌ها می‌تواند شاخصه‌ای باشد که توسط دیگران نیز قابل رویت باشد. خونریزی بیرونی مانند خونریزی از دهان، بینی، گوش، واژن یا رکتوم نشان می‌دهد که خونریزی داخلی نیز وجود دارد. برخی علائم مرتبط با خونریزی داخلی عبارتند از:

نشانه شوک:

با از دست دادن خون، تغییرات متفاوتی رخ می‌دهد مانند ضربان قلب سریع و تنفس سریع و فشار خون پایین. در اغلب موارد، نشانه‌های شوک وقتی فرد ۱۰ تا ۱۵ درصد حجم خون خود را از دست می‌دهد، بروز می‌کند.

تعریق زیاد:

تعریق زیاد یا سنگین که ناشی از گرما یا فعالیت بدنی نباشد، می‌تواند نشانه خونریزی داخلی یا دیگر موارد اورژانسی باشد.

گارد گرفتن:

معمولا وقتی خونریزی داخلی رخ می‌دهد، افراد گارد می‌گیرند. در واقع این یک واکنش ناخودآگاه است که فرد، دیگری یا پزشک را از لمس ناحیه‌ای از بدن که خونریزی کرده است، بازمی‌دارد.

کبودی:

کبودی در برخی قسمت‌های بدن گاهی نشانه‌ای از خونریزی داخلی است. به کبودی اطراف ناف، “نشانه کالن” می‌گویند که نشان‌دهنده خونریزی داخلی در شکم است. کبودی پهلوها (بین قفسه سینه و کمر، روی شکم) “نشانه گری ترنز” نام دارد که نشانه خونریزی شکم یا فضای پشت شکم جایی که کلیه‌ها قرار دارند، است. کبودی دیگر قسمت‌ها نیز می‌تواند نشانه خونریزی داخلی باشد، مانند زمانی که کبودی زیاد ناشی از شکستگی رخ می‌دهد.

تغییر در حالات روانی یا از دست دادن هوشیاری:

تغییر در حالات روانی یا از دست دادن هوشیاری کلی اغلب به معنی آن است که مقدار خون زیادی از دست رفته است (به جز آسیب سر یا خونریزی مغزی) و باید سریعا به اورژانس مراجعه شود.

علائم مرتبط با محل خونریزی

خونریزی داخلی در قسمت مشخصی از بدن می‌تواند منجر به دیگر علائم شود، شامل:

مغز و نخاع:

خونریزی در مغز اغلب منجر به سردردهای شدید، تهوع و استفراغ می‌شود. ضعف یک قسمت از بدن یا تغییرات بینایی نیز ممکن است رخ دهد. در طول خونریزی، تغییراتی در حالات روانی مانند گیجی و توهم ممکن است رخ دهد و هوشیاری کم شود. تشنج نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

سینه:

خونریزی در قفسه سینه بر اساس محل خونریزی می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد. خونریزی در مسیر تنفسی می‌تواند سبب سرفه‌های بریده بریده شود. سرفه‌های خونی، حتی در حد یک قاشق چایخوری یک وضعیت اورژانسی است و سرفه‌های خونی شدید (در حد یک چهارم فنجان یا بیشتر) نرخ مرگ و میر بالایی دارد. خونریزی در هر قسمت از قفسه سینه سبب تنگی نفس می‌شود.

خونریزی بین غشا که قلب را احاطه کرده است، می‌تواند حرکت قلب را محدود کرده و سبب تامپوناد قلبی شود.

وقتی ریه سوراخ شده و کلپس پیدا می‌کند، ممکن است کبودی در سینه و گردن دیده شود. ممکن است احساس چین و تلاطم در پوست گردن و بالای شکم داشته باشید، احساسی مانند حباب به دلیل وجود هوا در بافت‌های زیرپوستی. به دلیل خون در قفسه سینه، با هر حرکت در هر پوزیشن فرد درد متفاوتی احساس می‌کند.

شکم:

خونریزی شکم می‌تواند منجر به ورم شکم و درد پراکنده شود. وقتی پزشک گوشی طبی را روی شکم قرار می‌دهد، صدای شکم شنیده نمی‌شود. همانطور که گفته شد کبودی اطراف ناف و پهلو با خونریزی داخلی مرتبط است.

خونریزی در مری یا معده ممکن است سبب استفراغ خونی شود، در حالی که خونریزی در قسمت پایینی دستگاه گوارش سبب خونریزی مقعدی می‌شود.

قسمت پشت شکم:

خونریزی کلیه‌ها و دیگر بافت‌ها در قسمت پشت شکم، سبب ظاهر شدن خون در ادرار می‌شود. علائم شوک ممکن است پیش از هرگونه نشانه‌ای ظاهر شود و قبل از هر گونه علائمی، مقدار زیادی خون از این مناطق از دست برود.

استخوان‌ها، مفاصل و ماهیچه‌ها:

خونریزی مرتبط با استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های نرم می‌تواند موجب کبودی وسیع شود. اما اثر آن روی پوست بسیار کمرنگ است. معمولا با درد همراه است، حرکت مفاصل کم می‌شود چرا که فضای مفاصل یا اطراف آن با خون و ورم پر می‌شود.

عوارض

خونریزی می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد و نگرانی‌هایی را برای افراد ایجاد کند. علاوه بر علل خونریزی، از دست دادن خون به تنهایی می‌تواند منجر به عوارض بیشتر شود.

کودکان:

برخلاف بزرگسالان، کودکان قادر به بیان برخی علائم خونریزی داخلی که در بالا اشاره شد، نیستند. به جای شکایت از درد، ممکن است داد و بیداد و گریه کنند یا به سختی آرام شوند. ممکن است اشتهایشان کم شده یا به طور کلی چیزی نخورند. تغییر حالات روحی بسیار مهم است. کودکی که به طور نرمال همیشه عاشق بازی کردن است، سست و بی‌حال می‌شود. تشخیص علائم نورولوژیکی نیز دشوار می‌شود. کودک به جای آنکه مشکل تاری دید را مطرح کند، به سمت دیوار راه می‌رود. به جای شکایت از درد بدن، شروع به لرزش می‌کند.

بارداری:

خونریزی در دوران بارداری طبیعی نیست و هر دردی در ناحیه لگن باید بلافاصله بررسی شود. در اوایل بارداری، رایج‌ترین علت خونریزی، سقط جنین است، گرچه حاملگی خارج از رحم نیز می‌تواند یک تهدید بالقوه باشد. قطع جفت یا پارگی رحم نیز می‌تواند علل خونریزی باشد. این اغلب با خونریزی خارجی از واژن همراه است اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد. برای مثال اگر جنین در جایی قرار گرفته باشد که مانع از خارج شدن خون از رحم باشد، خونریزی ناشی از پارگی رحم هیچ علائم بیرونی نخواهد داشت.

شوک:

بسیاری از افراد معنای دقیق شوک را نمی‌دانند یا حداقل نسبت به نوع شوکی که وضعیت اورژانسی محسوب می‌شوند، آگاهی ندارند. فشار خون مناسب و حجم مناسب خون برای ارسال اکسیژن به بافت‌های بدن موردنیاز است. وقتی این اتفاق نمی‌افتد و بافت‌ها از اکسیژن محروم می‌شوند، ابتدا بدن سعی می‌کند فشار خون و جریان خون را پایین بیاورد. ضربان قلب بالا می‌رود. رگ‌های خونی به دست و پاها محدود می‌شود تا خون کافی به ارگان‌های حیاتی بدن برسد. اگر این اندازه کافی نباشد، بافت‌های بدن اکسیژن دریافت نمی‌کنند و می‌میرند.

مرگ بافت‌ها:

تمام بافت‌های بدن به دریافت میزان مناسبی از اکسیژن و مواد مغذی وابسته هستند، اما برخی ارگان‌های بدن بیش از سایرین نسبت به کمبود خون و شوک حساس هستند. وقتی کلیه‌ها آسیب می‌بینند، نه تنها مرگ بافت‌ها شروع می‌شود بلکه کلیه‌ها دیگر نمی‌توانند نقش خود را در اجرای فعالیت‌های پیچیده در حفظ تعادل در بدن ایفا کنند. وقتی خون اکسیژنه نمی‌تواند به طور مناسبی به عروق کرونری ارسال شود، عضلات قلب شروع به مردن می‌کنند. قلب نیز کمتر قادر خواهد بود نقش خود را در حفظ جریان خون به دیگر قسمت‌های بدن ایفا کند. خوشبختانه اقدامات اورژانسی برای بازگرداندن فشار خون و حجم خون، اغلب می‌تواند از ارگان‌های حیاتی پیش از این مشکل محافظت کند.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

خونریزی داخلی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و زمان در حفظ و بازگرداندن زندگی بسیار اهمیت دارد. اگر هرگونه درد شدید در شکم یا قفسه سینه دارید، تنگی نفس شدید دارید، احساس سرگیجه و ضعف می‌کنید یا هرگونه علائم نورولوژیکی مانند تغییر بینایی دارید، حتما با اورژانس تماس بگیرید.