خشکی چشم و اطلاعاتی درباره آن

بیماری خشکی چشم علت رایج سوزش چشم میباشد. این عارضه عمدتا افراد مسن را تحت تاثیر قرار میدهد. اشک های مصنوعی، ژل ها، و پمادهای آرامش بخش معمولا علایم را تسکین میدهند.

سندروم خشکی چشم چیست؟ 

سندروم خشکی چشم (که همچنین به عنوان کراتوکانجانکتیویتیس سیکا، یا به بیان ساده خشکی چشم شناخته میشود) زمانی رخ میدهد که در لایه مایع (یا غشای اشکی) که به طورطبیعی چشم را مرطوب و روان نگه میدارد، اشکال بوجود می آید. این مشکل میتواند در نتیجه بیماری های مختلف نیز رخ دهد.

لایه مایع (غشای اشکی) چیست؟ 

غشای اشکی از سه لایه تشکیل میشود – لایه مرطوب میانی اصلی، لایه لیپید خارجی نازک، و لایه موکوسی داخلی نازک.لایه مرطوب میانی اصلی، لایه ای است که ممکن است به عنوان اشک تصور شود. مایع آبکی از غدد لاکریمال چشم می آید. غده لاکریمال درست در بالا و در سمت بیرونی هر چشم قرار دارد. این غدد به طور پیوسته مقدار کمی از مایع آبکی را که به قسمت فوقانی چشم می ریزد، می سازند. زمانی که شخص پلک میزند، پلک اشک ها را در سرتاسر جلوی چشم پخش میکند.

غدد کوچک موجود در پلک (غدد میبومیین) مقدار کمی مایع لیپیدی ساخته که لایه خارجی غشای اشکی را می پوشاند. این لایه به روان نگه داشتن سطح اشک کمک کرده و تبخیر اشک های آبکی را کاهش میدهد.سلول های موجود در غشای کانجانکتیوا (غشای ظریف و مرطوبی که سطوح داخلی پلک را می پوشاند) در جلوی چشم و قسمت داخلی پلک نیز مقدار کمی مایع موکوس مانند می سازند. این مایع به اشک های آبکی اجازه میدهد که به طور یکسان در سرتاسر سطح چشم پخش شوند.سپس اشک ها به کانال های کوچک موجود روی بخش درونی چشم (کانال های کانلیکولی: ساختارهای لوله مانندی که اشک ها را از چشم به سمت کیسه لاکریمال حمل میکنند) و به داخل کیسه اشکی می ریزند، و از کیسه اشکی به کانالی به نام مجرای اشکی در داخل بینی (که تحت عنوان مجرای نازولاکریمال نیز شناخته میشود) جریان می یابند.

چه کسانی به خشکی چشم مبتلا شده و علت این عارضه چیست؟ 

خشکی چشم میتواند هرکسی را متأثر سازد، اما با افزایش سن شایع تر میشود. خشکی چشم تقریبا از هر ۱۰۰ نفر، ۷ نفر را در سنین ۵۰ سالگی و از هر ۱۰۰ نفر، تقریبا ۱۵ فرد را در سنین ۷۰ سالگی تحت تاثیر قرار میدهد. زنان اغلب بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می گیرند.

علل این عارضه شامل موارد زیر میباشد:

• پیری. هرچه فرد مسن تر میشود، تولید اشک کمتر است. به ویژه در برخی از زنان خشکی چشم بعد از یائسگی پیشرفت میکند.
• دارو. برخی از داروها گاهی اوقات عارضه جانبی ایجاد میکنند که منجر به خشکی چشم یا بدتر شدن این عارضه میگردند. این داروها عبارتند از : دیورتیک ها (قرص های افزایش ادرار)؛ برخی از داروهای ضدافسردگی؛ آنتی هیستامین ها؛ برخی از درمان ها برای اضطراب و سایر مشکلات روان شناختی؛ قرص های ضد بارداری؛ مسدود کننده های بتا از قبیل پروپرانولول، آتنولول، و غیره؛ برخی از قطره های چشم که برای درمان سایر بیماری های چشم استفاده میشوند. این لیست، لیست کاملی نیست. درصورتی که دارویی باعث خشکی چشم شد، به پزشک خود اطلاع دهید.
• بیماری. در برخی از افراد خشکی چشم به عنوان نشانه ای از یک بیماری دیگر توسعه می یابد. برای مثال خشکی چشم ممکن است همراه با آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتروماتوز سیستمیک (SLE)، و سندروم Sjögren (یک بیماری خودایمن شامل خشکی چشم، خشکی دهان و بیمارهای دیگری مربوط به بافت های همبند بدن) رخ دهد. در این شرایط فرد به طور عادی علایمی را در بخش های دیگر بدن دارد. برای مثال درد مفاصل.
• افزایش تبخیر اشک ها، که ممکن است به دلایل زیر باشد:

• رطوبت پایین. برای مثال ناشی از گرمای محیط یا تهویه هوا.
• پلک زدن کم، که اغلب با باز بودن چشم ها بیشتر از حالت طبیعی همراه است. برای مثال، نگاه کردن به کامپیوتر، تلویزیون و میکروسکوپ به مدت طولانی.
• شرایط طوفانی هنگامیکه بیرون هستید.
• ناتوانی در پوشاندن چشم ها به طور کامل در زمان بستن پلک ها. برای مثال، به دلیل مشکلات چشمی که در برخی از افراد به بیماری تیروئیدی مربوط شده است. همچنین برخی از بیماریهای دیگر، فرد با چشم های باز می خوابد.
• آسیب به بخش بیرونی چشم ها، پلک ها و غیره از بیماری، جراحت یا جراحی.
• بلفاریتیس (التهاب پلک ها)، که اغلب با خشکی چشم همراه است.
• دلایل ناشناخته. برخی از افراد جوان هیچ دلیل مشخصی ندارند. این افراد بدون علت مقدار اشکی کمتر از حد طبیعی تولید میکنند.

علایم خشکی چشم چیست؟

 معمولا هر دو چشم تحت تاثیر قرار می گیرند. در واقع چشم ها ممکن است خشک نشوند. نشانه ها شامل موارد زیر میباشد:

• سوزش در چشم ها. با وجود اینکه چشم ها قرمز نمیشوند، ممکن است در چشم ها احساس سوزش یا درشتی شود. چنانچه چشم ها قرمز شوند، معمولا سایر مشکلات چشمی یا عوارض جانبی ظاهر میگردند.
• تاری خفیف در بینایی. با وجود اینکه خشکی چشم، بخش بینایی چشم را متأثر نساخته و معمولا باعث آسیب دایمی به بینایی نمیگردد.
• علاقه نداشتن به نورهای روشن.
• درصورت استفاده از لنز، ممکن است فرد احساس ناراحتی کند.

عوارض جانبی ممکن چیست؟ 

عوارض جانبی شایع نیستند. گاهی اوقات التهاب ملتحمه (کانجانکتیویتیس) یا التهاب قرنیه در جلوی چشم (کراتیتیس) رخ میدهد. در موارد شدید، ممکن است زخم های کوچکی روی قرنیه توسعه یابند. به ندرت ممکن است در قرنیه سوراخ ایجاد شود. درصورت قرمزی چشم ها یا در صورتی که بینایی تحت تاثیر قرار گیرد (بیشتر از تاری خفیف موقت)، به پزشک مراجعه نمایید. همچنین درصورتی که غیر از حالت درشتی یا التهابی که همراه با خشکی چشم وجود دارد، دردهای چشمی پیشرفت کند، باید به پزشک مراجعه شود. این عوارض به طورطبیعی نشانه ای از خشکی چشم نیستند و ممکن است بیماری چشمی دیگر یا عارضه ای از خشکی چشم را نشان دهند.

خشکی چشم چگونه تشخیص داده میشود؟

 پزشک معمولا میتواند این عارضه را از روی علایم نشخیص دهد. هرچند، از آنجایی که خشکی چشم میتواند نشانه ای از یک بیماری عمده (ازقبیل سندروم Sjögren) باشد، درصورتی که پزشک در مورد تمام انواع علایم دیگر بپرسد، تعجب نکنید. گاهی اوقات تستی جهت تایید تشخیص خشکی چشم انجام میشود. این تست، تست Schirmer’s Tear نام دارد. در این تست مقدار اشکی که تشکیل میگردد، اندازه گیری میشود. یک فیلتر کاغذی ویژه، زیر پلک پایینی چشم قرار گرفته و به مدت ۵ دقیقه باقی می ماند. مقدار اشکی که تشکیل میشود، بر اساس مرطوب شدن فیلتر کاغذی بعد از گذشت ۵ دقیقه میتواند ارزیابی گردد.

درمان خشکی چشم چیست؟

اشک های مصنوعی:

 اشک های مصنوعی همان قطره های چشم و ژل ها هستند که معمولا برای تسکین علایم مناسب میباشند. شما میتوانید این محصولات را از داروخانه ها یا همراه با نسخه تهیه نمایید. در ابتدا برای تسکین علایم ممکن است نیاز به استفاده آنها در هر ساعت یا بیشتر باشد. زمانی که علایم بهبود یافت، ممکن است سه یا چهار بار در روز مصرف شوند. ممکن است برای دور بودن از علایم، نیاز به مصرف منظم آنها برای مدتی باشد. انواع مختلفی از قطره ها و ژل های اشک مصنوعی با مواد تشکیل دهنده متفاوت وجود دارد. گهگاهی، یک نوع از این قطره ها ممکن است برای برخی از افراد تحریک پذیر باشد. درصورتی که درمان اولیه جواب ندهد، تغییر در محصول ممکن است مفید باشد.

توجه: برخی از انواع اشک های مصنوعی محتوی مواد نگهدارنده از قبیل بنزالکنیوم هگزاکلرید هستند. چنانچه قطره های محتوی بنزالکنیوم هگزاکلرید برای مدت زمان طولانی استفاده شوند، این قطره ها ممکن است به بخش جلوی چشم (قرنیه) آسیب بزنند. بنابراین، درصورتی که از اشک های مصنوعی بیشتر از چهار مرتبه در روز و به مدت طولانی استفاده میکنید، بهتر است از محصولات فاقد مواد نگهدارنده که محتوی بنزالکنیوم هگزاکلرید نیستند، استفاده شود.

پمادهای چشم:

 استفاده از پمادهای تسکین دهنده و روان کننده نیز در زمان خواب و در طول شب ممکن است مفید باشد. این پمادها را همچنین میتوانید از داروخانه یا همراه با نسخه خریداری نمایید. نباید از این پمادها در طول روز استفاده شود، به این دلیل که ممکن است اثر قطره های اشک مصنوعی را کمتر کرده و میتواند بینایی را تار کند. (همچنین درصورت استفاده از سایر قطره های چشم برای سایر بیماری ها از قبیل گلوکوما یا آب سیاه، از پمادهای چشم استفاده نکنید. سایر قطره های چشم ممکن است به خوبی پمادها عمل نکنند.)

سایر درمان ها: 

اشک های مصنوعی و پمادهای تسکین دهنده در بیشتر موارد به خوبی عمل میکنند. سایر درمان ها ممکن است توسط یک متخصص در شرایط جدی، که درمان های ذکر شده مفید نمیباشند، توصیه شود. برای مثال، گاهی داروها برای افزایش تولید اشک توسط غده اشکی مصرف میشوند و گاهی جراحی برای مسدود کردن اشک ها از انتشار به اطراف انجام میگردد. همچنین چنانچه در برخی از افراد خشکی چشم ناشی از یک علت اساسی باشد، ممکن است درمان های دیگری مورد نیاز باشند.

استفاده از لنزهای تماسی: 

درهنگام استفاده از انواع زیادی از قطره های چشم، نباید از لنزهای تماسی استفاده شود. این موضوع را با پزشک یا داروساز خود درمیان بگذارید. اغلب مواد نگهدارنده در قطره ها ممکن است باعث بروز مشکلات شوند. برخی از انواع قطره های بدون مواد نگهدارنده دردسترس هستند که برای استفاده همراه با لنزهای تماسی مناسب میباشند.

درهنگام استفاده از پمادهای چشم، نباید از لنزهای تماسی استفاده شود.