سردی مزاج معده موجب بروز نفخ معده می‌شود که سرد شدن مزاج معده دارای علائمی مانند سوءهاضمه و هضم غذاهای خیلی سبک و عدم هضم غذاهای سنگین، ترش کردن معده و تمایل به مصرف غذاهای سرد است.
علل شایع نفخ شکم
- بلعیدن هوا (یک نوع عادت عصبی)
- یبوست
- ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
- سندرم روده تحریک پذیر
- عدم تحمل لاکتوز و سایر عدم تحمل های غذایی
- پرخوری
- رشد بیش از حد باکتری ها در روده باریک
- افزایش وزن
- آکاربوز (داروی بیماری دیابت) و هر دارویی که دارای لاکتولوز و یا سوربیتول باشد می تواند باعث نفخ شود.
- قاعدگی زنان: خانم ها قبل، بعد و در طی قاعدگی ممکن است دچار نفخ شکم شوند. برای کاهش این نفخ می توان ورزش کرد و غذاهای با فیبر بالا مصرف نمود.
کنترل نفخ معده با طب سنتی
- بهترین غذا برای درمان نفخ شکم مصرف «نخودآب» با ادویه دارچین و زعفران است. به این ترتیب که مقدار دلخواه نخود را با آب پخته و به آن ادویه اضافه کرده و مصرف کنند البته نخود آب را با مقداری گوشت نیز می‌توان پُخت.
- گرم نگه داشتن شکم نیز از راه‌های بهبود نفخ است. به این ترتیب که این افراد شکم خود را با کیسه محتوی ارزن یا نمک یا سبوس گرم کنند به نحوی که کیسه محتوی این مواد را در جای گرم مانند فر یا مایکروفر قرار دهند، ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت روی شکم خود قرار داده تا معده گرم شود، این کار در بهبود بسیاری از علائم گوارشی مفید است.
- توصیه می‌شود این افراد ورزش زیاد انجام دهند و در حد طاقت گرسنگی و تشنگی را تحمل کنند.
- خوردن آسیاب شده مصطکی (مصطکی، صمغ یا شیره رزینی زردرنگی است که از شاخه‌ها و ساقه‌های درختچه‌ای از خانواده پسته گرفته می‌شود) با شکر و روغن‌مالی شکم با روغن‌هایی مانند سیاه‌دانه خود برای رفع نفخ مفید است.
- یکی از علل نفخ معده، نوشیدن آب و نوشابه‌های گازدار به همراه غذا است. نوشیدن این مایعات با غذا، شیرهٔ معده را رقیق و سرد کرده و هضم غذا را به تاخیر می‌اندازد. غذاهای ایرانی اکثراً گوشتی بوده و همراه با میوه و سبزیجات است و نوشیدن مایعات به همراه این گونه غذا‌ها، نفخ ایجاد می‌کند.
- اگر شما در حین غذا خوردن و یا پس از آن دچار عطش می‌شوید، بهتر است که برای رفع عطش خود از ماست و میوه‌های ترش استفاده کنید.
- ریختن سبزی‌های معطر روی غذا و پختن آن‌ها با غذا نیز می‌تواند مانع نفخ معده شود. استفاده از آویشن روی غذا‌ها از نفخ جلوگیری می‌کند. لوبیا و عدس را می‌توان با کمی گلپر میل نمود که هم خوشمزه بوده و هم نفخ آن را می‌گیرد. به برخی غذا‌ها نیز زیره اضافه می‌کنند تا نفخ آن گرفته شود.
- از راه‌های رفع اختلالات گوارشی به خصوص نفخ معده می‌توان به مصرف برخی گیاهان دارویی و سنتی مثل زیره، رازیانه، گلپر، هل و آویشن اشاره کرد.
- همچنین مصرف دارچین برای درمان اختلالات گوارشی مثل نفخ معده کاربرد فراوان دارد.
- مصرف زنجبیل نیز به دلیل خاصیت ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی برای علاج دردهای معده موثر است. البته نباید فراموش کرد که مصرف زنجبیل برای افرادی که فشارخون بالا دارند خطرناک است.
- هویج هم تقویت‌کننده معده است که می‌توان آن را به همراه غذا خورد.
- نعناع را هم می‌توان به صورت خشک شده در ماست و دوغ یا به صورت شربت با غذا میل کرد چون به کاهش نفخ معده کمک می‌کند.
- مصرف ریحان نیز توصیه شده است.
اگر زیاد نفخ می‌کنید
- امام صادق (ع) “خوردن عسل با سیاه دانه جهت رفع گازهای شکم (نفخ معده) مفید است”
- برای درمان نفخ معده یک قاشق چای خوری پودر زنیان را با یک استکان عسل مخلوط نموده و بعد از هر وعده غذا یک قاشق چای خوری میل نمایید.
- اگر زیاد نفخ می‌کنید می‌توانید ۲ قاشق غذاخوری گلپر ساییده را با ۲ قاشق غذاخوری پودر نبات مخلوط کنید و آن را به همراه عرق بهارنارنج، بنوشید.
- برای تخفیف نفخ شکمی، می‌توان حدود ۳۰ گرم روغن کرچک را در ۱۸۰ گرم عرق انیسون مخلوط کرد و آن را به معده مالید.
- تخم کرفس ۱۵ گرم . بادیان (رازیانه) ۱۰ گرم . زنیان ۱۰ گرم . همه را نرم کوبیده و با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط نمایید و روزی سه قاشق مربا خوری بعد از غذا میل نمایید.
- برای نفخ شکم می‌توانید از یک فنجان جوشاندهٔ سبزی‌های معطر استفاده کنید. به این صورت که مقداری از سبزی معطر مانند نعناع و یا زیره را داخل آب جوش ریخته و مانند چای دم کنید و آن را پس از غذا بنوشید. پس از دو ساعت که مرحلهٔ اول هضم غذا تمام شد، هر قدر آب می‌خواهید، می‌توانید بنوشید و نگران نفخ معده نباشید. اگر در آب خود، مقداری عرق نعناع، عرق آویشن و یا هر نوع عرق سبزی‌های معطر دیگر اضافه کنید، از شر نفخ معده خود کاملاً خلاص خواهید شد.
نفاخ‌ها کدامند؟
- بد نیست این را بدانید که از نظر طب سنتی، غذاهای بدرنگ و بدبو هم می‌توانند باعث ایجاد نفخ بشوند. چرا؟ چون از نظر طب سنتی، حس معده بسیار قوی است. یعنی از خوراکی‌های خوشبو لذت می‌برد و از خوراکی‌های بد رنگ و بو هم متنفر می‌شود. ورود اجباری خوراکی‌های بد رنگ و بو به معده، باعث ایجاد اختلال در هضم آن‌ها و ابتلا به نفخ خواهد شد.
- مصرف بیش از اندازه خوراکی‌های مرطوبی مانند خیار و کدو می‌تواند منجر به ایجاد نفخ شود.
- برخی از خوراکی‌ها مانند عدس و لوبیا هم به‌خودی‌خود نفاخ هستند.
- به طور کلی افراد مبتلا به نفخ باید از مصرف ترشی‌ها، آب سرد و غذاهای نفاخ پرهیز کنند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده مشکلات زیر همراه با نفخ، به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- مشاهده خون در مدفوع یا داشتن مدفوع سیاه و قیرمانند
- اسهال
- سوزش سردل که بدتر می شود
- تهوع
- کاهش وزن
دمنوش هایی برای کاهش نفخ
سنا
سنا غنی از آنتراکینون ها است، ترکیبی که ضد یبوست است و میزان آب و الکترولیت ها را در روده افزایش می دهد و همینطور حرکات حلقوی آن را زیاد می کند (انقباض عضله روده)، فرایندی دوبخشی که خروج مدفوع را تسریع می کند و برعکس مسهل های رایج باعث تقویت عضلات دیواری روده می شود. سنا همچنین تولید صفرا را تحریک می کند، سم زدایی را افزایش می دهد و در طول سه تا نه ساعت فعال است. گیاه سنا با خواص زیاد در درمان یبوست و همچنین لاغری بومی آفریقا و هندوستان است اما در جنوب ایران هم یافت می شود.
- احتیاط: این را هم در نظر داشته باشید که هیچ ملین گیاهی نباید بیش از هفت روز متوالی استفاده شود.
رازیانه
دانه های این گیاه یک بادشکن قوی است. به این معنا که این گیاه می تواند بادها را بیرون بکشد، برای خلاص شدن از نفخ و همین طور رها شدن از درد شکم و گرفتگی های مربوط به بیشتر مشکلات گوارشی شدید مانند سندروم روده تحریک پذیر یک انتخاب عالی است. روغن سبک رازیانه خاصیت ضدالتهاب و ضداسپاسم قوی دارد و کارش آرام کردن دیواره های روده است و می تواند بادهای گیرافتاده در روده را رها کند و تجمع ترکیبات گاز سمی را به نقطه ای که باعث شرمساری و همین طور نفخ شکم دردناک می شود کاهش دهد.
در طب سنتی ایران، از رازیانه به گیاه ضدبلغم و صفرا یاد می شود. همچنین از آنجا که رازیانه گیاه بسیار گرمی است اگر بخواهید از خاصیت مسهل بودن آن بهره مند شوید، آن را با ماده ای مصرف کنید که حرارت گیاه را کم کند مانند سکنجبین و عسل.
چای بعد از ناهار
دو قاشق چایخوری دانه رازیانه، یک قاشق چایخوری نعناع و یک قاشق بابونه را همراه دو قطع زنجبیل تازه خردشده را در قوری بریزید. دو فنجان آب جوش رویش بریزید و پنج دقیقه بگذارید بماند. اگر دوست داشته باشید می توانید آن را با عسل شیرین کنید.
بابونه
بابونه؛ آرامبخش، ضدالتهاب و ضداسپاسم است و برای مشکلات هضم به خصوص آن هایی که به دلیل استرس به وجود می آیند یا بدتر می شوند به شما کمک خواهد کرد. این نوع مشکلات هضم حالت هایی از قبیل تهوع، بیماری حرکت، سوزش سردل، معده عصبی یا سندرم روده تحریک پذیر هستند و بابونه برای مقابله با آن ها یکی از انتخاب های بی نظیر است.
بابونه برای مقابله با آن ها یکی از انتخاب های بی نظیر است. بابونه با نعناع ترکیب بسیار خوبی است و هر دو برای آرام کردن ماهیچه های دستگاه گوارش مفیدند، همچنین این دو؛ بادی را که باعث نفخ معده شده، رها می کنند. یک فنجان از چای بابونه بعد از یک وعده غذایی سنگین، پادزهری عالی برای رودل است.
گل سپاسی
برای افزایش تولید ترشحات گوارشی که تعدادی از مشکلات روده از سوزش سر دل گرفته تا تهوع، اسهال و یبوست را باعث می شود از گیاهان نیروبخش تلخی مانند گل سپاسی استفاده می شود. برای هضم و نفخ آلرژی های احتمالی و عدم تحمل غذا مفید است و باعث افزایش ظرفیت بدن برای تجزیه غذا و همین طور جذب درست آن می شود. به صورت ایده آل مصرف گیاهان تلخی مانند گل سپاسی قبل از غذا باعث افزایش تولید بزاق، اسیدهای معده و صفرا می شود. نوشیدنی این گل ۳۰ دقیقه قبل از غذا توصیه می شود.
خارمریم
خار مریم یک آنتی اکسیدان قوی است که بدن را در برابر تاثیرات مضر رادیکال های آزاد و پراکسیددار شدن لیپید محافظت می کند. خارمریم همچنین تولید گلوتاتیون بدن را که یک ترکیب آنتی اکسیدان مورد نیاز برای سم زدایی است افزایش می دهد و تولید صفرا را که به نوبه خود سم ها را از کبد پاک می کند زیاد می کند. این گیاه همچنین تشکیل آنزیم هضم را همزمان با کاهش التهاب روده و تسکین مخاط غشای دستگاه گوارشی افزایش می دهد.
جمع آوری و تنظیم: کاویاب