راه های مقابله با کپک زدگی مواد غذایی

نان، کشک، میوه، رب و بالاخره همه چیز کپک می‌زند. اصلا چند روز که از یخچال غافل می‌شوی همه چیز داخل آن کپک می‌زند. وقتی کپک‌ها می‌آیند و بوی زننده‌شان فضای یخچال را می‌گیرد یک راه بیشتر نمی‌ماند و آن هم باز کردن در سطل زباله و انداختن مواد غذایی درون آن است. این شاید راحت‌ترین کار باشد، اما بی‌شک بهترین کار نیست. چون معنایش اسراف و نابودی موادی است که برای به دست آمدن آن وقت و پول صرف شده است. برای همین عاقلانه‌ترین کار، یاد گرفتن راه‌هایی است که کپک به مواد غذایی راه پیدا نکند یا حداقل اگر سر و کله‌اش درون یخچال پیدا شد، نتواند همه مواد را نابود کند.

بد نیست بدانید کپک‌ها آن دسته از قارچ‌ها هستند که اگرچه بیماری خطرناکی ایجاد نمی‌کنند، اما گاهی در مواقع ضعف سیستم ایمنی بدن می‌توانند بسیار خطرناک باشند و عاملی که باعث گسترش و افزایش آنها می‌شود، مقدار بیش از حد رطوبت است به طوری که پخت غذاها نیز نمی‌تواند سموم آنها را از بین ببرد. کپک‌ها در صورت مناسب بودن شرایط رشد، یعنی رطوبت و گرما به سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند سبب تخریب و غیرقابل مصرف شدن میوه‌ها و غذاها شوند. کپک‌ها اگرچه بیشتر اوقات شمایلی شبیه هم دارند، اما هر نوع ماده غذایی، کپک مخصوص خودش را دارد مثلا کپکی که روی میوه‌ها رشد می‌کند با کپک نان، مربا و خشکبار فرق دارد. به طور حتم کپک روی میوه و یا نان را دیده‌اید و حتی کپک‌های قابل خوردن در انواعی از پنیر را مصرف کرده‌اید. کپک که روی دیوارهای زیرزمین، لبه پنجره، کاشی، حمام و دیگر قسمت‌های مرطوب خانه کمین کرده، می‌تواند برای سلامت ما مضر باشد.

کپک چیست؟

کپک نوعی قارچ است که هاگ‌های ریز تولید می‌کند. این هاگ‌ها که حاوی ماده محرک و آلرژی‌زاست به قدری کوچک است که بدون این که متوجه شویم، آن را استنشاق می‌کنیم. چگونه به سلامت ما آسیب می‌رسانند؟ به هنگام استنشاق کردن، هاگ‌ها می‌تواند باعث آزار چشم، بینی و گلو، سرفه، خس خس سینه و واکنش‌های آلرژی‌زا شود. علاوه بر آن علایم آسم را تشدید می‌کند. افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند با قرار گرفتن در معرض کپک، خطر بروز عفونت سیستم ایمنی آنان افزایش می‌یابد. عامل رشد آن‌ها چیست؟ هاگ‌های کپک که دیده نمی‌شود در هوای آزاد شناور است. به محض ایجاد یک محیط نمناک، شاهد علایم رشد آن به شکل لکه‌های خال خالی و یا تغییر رنگ دیوارها، کف، پنجره‌ها، موکت‌ها و یا اثاثیه خواهیم بود. کارهای روزمره در منزل، به ویژه آشپزخانه و حمام که اغلب بخار ایجاد می‌کند، نیز باعث رشد کپک می‌شود. گاه گاهی نیز کپک روی دستگاه‌های گرمازا، سردکننده، مرطوب کننده و آن‌هایی که آب مصرف می‌کند، رشد می‌کند.

• کپک نان یکی از خطرناک‌ترین انواع کپک است، چون به سرعت در بافت نان نفوذ می‌کند و اگر لایه‌های نان روی هم چیده شده باشند، بخش‌های بالایی و پایینی خود را نیز آلوده می‌کند. وقتی نان کپک زد، راهی جز دور انداختن آن وجود ندارد. اما برای این که این اتفاق نیفت پیش از سرد شدن کامل نان‌ها، نباید آنها را روی هم چید. چون حرارت نان موجب کپک زدگی زودرس می‌شود. این در حالی است که انباشته شدن نان داغ پیش از سرد شدن، موجب تغییر حالت ظاهری، بیات شدن زودرس و بروز بیماری‌های گوارشی می‌شود. پس برای این که کپک، نان‌های شما را از بین نبرد آنها را پس از خنک شدن درون کیسه‌های پلاستیکی بگذارید و درون فریزر قرار دهید. البته پیچیدن نان در پارچه‌های سفید و تمیز بهتر از کیسه‌های پلاستیکی است، چون رطوبت نان را جذب می‌کند و مانع کپک زدگی آن می‌شود.
• کپک زدن میوه‌ها درون یخچال هم واقعا دردسر ساز است، چون جمع کردن لاشه‌های آبکی و شل شده آنها از جامیوه‌ای همراه بوی نامطبوعی که دارند، آزار دهنده است. میوه‌ها را حتی وقتی می‌شوییم و خشک می‌کنیم و درون یخچال قرار می‌دهیم باز هم کپک می‌زنند. این به خاطر آبی است که درون میوه‌ها وجود دارد و البته رطوبت درون یخچال هم به این مسئله دامن می‌زند. پس بهترین کار، خرید میوه به اندازه نیاز و قرار دادن آنها درون پارچه‌های نخی برای جلوگیری از کپک زدگی است. البته اگر یک قطعه اسفنج در جامیوه‌ای قرار دهید، رطوبت و آب آن را جذب کرده و مانع کپک زدگی می‌شود.
• اما اگر پنیر کپک زد کمی آن را با احتیاط بیشتر مصرف کنید، چون پنیر کپک زده میکروب‌های دیگری نیز دارد که ممکن است سبب بیماری‌های گوارشی شوند. پس اگر پنیرتان کپک زد کمی بیشتر از آن قسمت را جدا و مصرف کنید.
• مربا هم یکی از مواد خوراکی درون یخچال است که اغلب کپک می‌زند. کپک زدن مربا البته به مراحل پخت آن برمی‌گردد به طوری که اگر مربا خوب نپخته باشد، خیلی زود آسیب می‌زند. البته استفاده از ظروف مناسب در دار که مانع رسیدن هوا به آن شود در نگهداری مربا موثر است و مانع تشکیل کپک روی آن می‌شود، اما اگر مربا کپک زده باشد، می‌توان یک لایه از روی آن برداشت و بقیه آن را دوباره پخت. بهتر است هنگام تهیه مربا از قاشق چوبی استفاده کنید. روش دیگری که مانع از کپک زدگی می‌شود، استفاده از کاغذ روغنی است که می‌توان آن را روی سطح مربا قرار داد. با این کار هوا به سطح مربا نمی‌رسد و در نتیجه کپک نمی‌زند.
• قرار گرفتن لایه‌ای از کپک روی رب گوجه فرنگی هم اتفاقی همیشگی است. برای پیشگیری از کپک رب نیز می‌توان یک لایه روغن روی سطح آنها بمالید تا اکسیژن به سطح آن نرسد و در نتیجه رشد کپک‌ها متوقف شود. وقتی روغن مالی در سطح رب انجام شود حتی نیازی به نگه داشتن آن درون یخچال نیست.
• برای پیشگیری از کپک زدن آبغوره و سرکه هم باید توجه کنید که ظرف محتوی آنها حتما تا ته پر شود و جایی برای هوا در آن نماند. یک راه دیگر هم وجود دارد و این که شیشه‌های محتوی آبغوره یا سرکه را درون ظرف بزرگی پر از آب قرار دهید و روی شعله بگذارید تا آب‌جوش بیاید. به مدت ۶ دقیقه این شیشه‌ها را بجوشانید تا تمام سلول‌های رویشی کپک درون آبغوره و سرکه از بین برود.

چگونه باید کپک را تمیز کرد؟

یک قسمت کوچک کپک زدگی را می‎توان با آب و مایع تمیزکننده از بین برد و نیاز به ماده ضدعفونی کننده نیست. برای جلوگیری از استنشاق هاگ‌ها، هنگام تمیزکاری از دستکش و ماسک صورت استفاده کنید. اما اگر کپک قسمت زیادی از خانه را فراگرفته باشد، نیاز به تمیزکاری خاص دارد. گام بعدی یافتن علت اصلی کپک زدگی و راه جلوگیری از آن است تا دوباره کپک رشد نکند.

چند روش جلوگیری از کپک زدن

• تمامی لوله‌ها و شیرهایی را که نشت می‌کند تعمیر کنید.
• با باز کردن پنجره‌ها و استفاده از پنکه و جریان هوا از رطوبت هوا کم کنید.
• از تهویه‌های مخصوص در آشپزخانه و دستشویی استفاده کنید.
• وسایل خنک کننده و گرمازا را به طور مرتب تمیز کنید.
• گلدان‌ها را به میزان مناسب آبیاری کنید.
• منزل را به طور مرتب جاروبرقی بکشید.

استفاده از دارچین برای جلوگیری از کپک زدگی

• دارچین که در بسیاری از نان‌ها و شیرینی‌ها به عنوان ادویه استفاده می‌‌شود به عنوان ماده ضد کپک در بسته‌بندی مواد غذایی استفاده خواهد شد.
• با وجود شیرینی و عطر موجود در این ماده، دارچین می‌تواند عامل نابودی میکروب‌ها شود. این ماده در مصر باستان در مومیایی کردن مورد استفاده قرار می‌‌گرفته است.
• با توجه به این خصوصیت، محققان اسپانیایی از قابلیت ضد میکروبی دارچین برای تولید نوعی بسته‌بندی ضد کپک استفاده کرده‌اند. آنها اعلام کردند براساس آزمایش‌های به عمل آمده، کاغذی که دارای ۶ درصد از روغن دارچین باشد تا ۹۶ درصد از گسترش کپک در سطح نانی که از قبل دچار کپک زدگی شده بود، جلوگیری کرده و می‌تواند تازگی نان را تا ۱۰ روز حفظ کند.
• محققان اعلام کردند پوشش‌های پلاستیکی دارچین‌دار هم اکنون مورد استفاده تجاری قرار گرفته و می‌‌تواند در حفظ و تازگی میوه‌ها، سبزیجات و گوشت نیز موثر باشد.
• گاهی استفاده از این پوشش‌ها باعث انتقال عطر دارچین به مواد غذایی می‌شود. همچنین استفاده مستقیم از این ماده برای حفظ مواد غذایی به دلیلی عدم آزادسازی مواد حفاظتی آن زیاد تاثیرگذار نخواهد بود.

جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب