با روش‌های مراقبت از فرش آشنا شوید

مهمترین اصل برای افزایش طول عمر و سلامت فرش رعایت اصول نگهداری و مراقبت از فرش به شکل صحیح و اصولی از این هنر زیبای ایرانی است در این مقاله شما را با برخی روش‌ها و نکات عملی در خصوص اصول نگهداری فرش آشنا خواهیم کرد.

جارو زدن بهترین وسیله نظافت 

استفاده از جاروهایی با برس‌های دوار پیشنهاد خوبی می‌تواند باشد که پرزهای فرش را بهم می‌زند و بر طرف ساختن ذرات و … را آسان‌تر می‌کند. فرش‌هایی با ساختار پر پرز و متراکم مخصوصاً انواع پشمی آن ممکن است در برابر برس زدن حساس باشند و پرز پرز شوند. برای چنین ساختارهایی، استفاده از جاروهای مکنده (جارو برقی ) و یا دستگاه‌هایی که برس‌های آن‌ها قابل تنظیم است و پرزهایی فرش را به هم می‌زند، پیشنهاد می‌شود. جاروهایی که برس دارند را می‌توان قبل از استفاده مداوم بر روی قسمت که پرزها و بافت‌های زیاد و متراکمی دارد امتحان کنید.

تغییر موضع دادن در هنگام جارو زدن 

هنگام جارو زدن گهگاهی مسیر را عوض نمائید یعنی از جهات مختلف جارو بزنید تا پرز و بافت فرش حالت خود را از دست ندهد و از پرز پرز شدن زیادی بکاهید.

جارو زدن مهم‌ترین قدم برای مراقبت از فرش 

فرش را بطور منظم و دقیق جارو بزنید مخصوصاً قسمت‌هایی که رفت و آمد بیشتری صورت می‌گیرد. راه رفتن بر روی فرش‌های کثیف به کثیفی و لکه‌ها اجازه می‌دهد تا به قسمت‌های پایین پرزها وارد شوند که برطرف سازی آنها مشکل‌تر است و این امر می‌تواند به بافت فرش صدمه بزند. جارو زدن مداوم این ذرات را قبل از این که مشکلی بوجود بیاورد از بین می‌برد. برای مسیرهای پر رفت و آمد در هفته سه یا چهار بار و برای مسیرهای کم رفت و آمد در هفته دوبار جارو کردن توصیه می‌گردد.

روش شستشوی فرش 

• ابتدا فرش را در محلی شیبدار پهن کنید و سطح آن را کاملاً خیس نمایید.
• محلول شامپوی فرش و آب ولرم را تهیه کرده و با اسفنج کل سطح فرش را بشویید.
• سطح فرش را پس از اتمام شستشوی آن با آب طوری بشویید که کل مایع شوینده از آن خارج شود.
• فرش را پس از اتمام شستشو با آب در محلی شیبدار با شیب تند پهن یا از جایی آویزان نمایید.
• دقت نمایید فرش پس از پهن کردن یا آویزان نمودن یکنواخت پهن شده و هیچ جایی از آن چروک نشود.
• جهت حمل و نقل فرش پس از شستشو حتماً آن را به صورت رول شده حمل نمایید و از تا زدن فرش خودداری فرمایید.
• توصیه می‌گردد حتی الامکان از خدمات قالیشویی‌های معتبر استفاده نمایید.

روش و دستور العمل‌های لکه زدایی 

با توجه به استفاده فرش ماشینی در شرایط مختلف و احتمال ایجاد لکه‌های گوناگون و کثیفی در سطح فرش برای نگهداری بهتر از فرش‌های شما و تمیز کردن لکه‌ای فوق در جدول مقابل، لیست لکه‌های معمولی و عمومی و نحوه بر طرف کردن آنها با توجه به منشاء آن‌ها بیان می‌گردد. هر کدام از لکه‌ها را بر اساس جدول مربوط و ترکیب دستورالعمل‌های زیر تمیز نمایید.

روش‌های لکه زدایی: 

• لکه‌هایی که قابل برداشتن است بوسیله قاشق بردارید.
• محلولی از سرکه سفید و شامپوی فرش و آب ولرم تهیه کرده روی محل لکه بریزید.
• محلولی از شامپوی فرش و آب ولرم تهیه کنید.
• پارچه سفید و تمیزی که آغشته به تینر و یا الکل سفید می‌باشد را روی محل لکه قرار داده و مالش دهید.
• پارچه سفید و تمیزی که آغشته به محلول شامپوی فرش و آب ولرم می‌باشد را روی محل لکه قرار دهید.
• محل لکه را طوری مالش دهید که مواد لکه زا بطور کامل در محلول حل شود.
• با یک پارچه سفید و خشک محل لکه را بطور کامل مالش دهید تا اثرات لکه و آب حاوی آن بخوبی پاک شده و جمع شود.
• بگذارید لکه خشک شود سپس با جارو آنرا تمیز کنید.
• یک تکه یخ روی لکه برای فریز شدن قرار دهید.
• لکه را با الکل سفید خیس کنید.
• از محلول آب و آمونیاک ۱۰% استفاده کنید.
• از محلول آب سرد و شامپو استفاده کنید.
• از پارچه سفید آغشته به استون استفاده کنید.

روش شستشو و لکه زدایی فرش اکریلیک با نخ ابریشم سفید 

چنانچه فرش شما دارای نخ ابریشم مصنوعی سفید می‌باشد، جهت لکه بری و یا شستشوی آن به مراحل زیر توجه فرمایید (ترتیب انجام مراحل مهم می‌باشد).

• از شستن فرش در جهات مختلف پرهیز شود و فقط در هر بار شستشو در یک جهت و توسط پارچه پنبه‌ای این کار انجام شود. از شستن فرش به صورت گردشی و فشار دادن در قسمت ابریشم جدا خودداری شود.
• برای لکه بری فرش از محلول رقیق شده (۲۰%) سفید کننده‌های لباس (وایتکس) با آب سرد استفاده شود (ضمناً کمی پودر لباسشویی نیز به آن اضافه کنید) و برای شستشو از کف شامپو فرش استفاده شود و با پارچه پنبه‌ای یا اسفنج، محلول آماده شده را در یک جهت (فقط در جهت خواب فرش ) بر روی محل مورد نظر بکشید.
• محلول رقیق شده (۱۰%) نرم کننده‌های لباس با آب سرد تهیه نمایید و به وسیله اسفنج، ابریشم قسمت شسته شده را مرطوب کنید.
• فرش را با خواب مرتب، در مکان صاف قرار دهید تا خشک شود.
• بعد از خشک شدن بهتر است قسمت ابریشم دار را توسط مکندگی جاروبرقی به صورت ایستاده درآورید.
• در صورت نیاز به شستن در جهت دیگر، کلیه مراحل بالا باید انجام شود.

نکات مهم نگهداری و مراقبت از فرش 

• هیچگاه اجازه ندهید نور آفتاب بصورت مستقیم بر روی فرش (خصوصا فرش ماشینی) تابیده شود و اگر در خانه پنجره‌هایی بزرگ و آفتاب گیر دارید حتما با پرده‌های پارچه و حصیری بپوشانید.
• فرش را از منابع حرارت زا مثل بخاری و شوفاژ دور نگهدارید.
• هیچگاه برای جابجایی فرش آن را تا نکنید چرا باعث شکستن آن خواهد شد.
• رطوبت باعث پوسیدگی الیاف فرش می‌شود پس حتما آن را در فضایی خشک و به دور از نم و رطوبت نگهداری کنید.
• از قرار دادن اجسام سنگین مانند مبل ، میز و کمد بر روی فرش خودداری کنید و در صورت عدم امکان اجتناب از این مسئله حتما از زیر پایه‌ای استفاده کنید و هر چند وقت یکبار اجسام را جابجا کنید تا فرش دچار شکستگی نشود.
• گرد و غبار یکی از خطرناکترین دشمنان سلامت فرش (خصوصا فرش دستبافت) است پس بی شک یکی از راهکارهای حفظ این هنر زیبای ایرانی جارو کردن فرش بصورت مکرر و هفتگی است.
• در محل‌های پر رفت و آمد چند مدت یکبار فرش را بگردانید تا پاخور زیاد باعث سایش و خرابی آن نشود.
• از قرار دادن فرش به نحوی که زیر درها قرار گیرد اجتناب کنید و در صورت اجبار تا حد ممکن از تماس و سایش در با فرش جلوگیری کنید.
• از حرکت فرش بر روی سنگ و سرامیک با کمک ترمز فرش جلوگیری کنید.
• چنانچه فرش دچار خرابی و پارگی شد حتما در سریعترین زمان ممکن نسبت به تعمیر و رفو آن اقدام کنید تا مانع از گسترش بیشتر خرابی در فرش شود.

آشنایی با اصول نگهداری از فرش دستباف 

بر اساس تجربیات مشاهده شده بیشترین آسیب دید‌گی‌های فرش دستباف در زمینه ساییدگی، پوسیدگی ، بیدخوردگی و تداخل رنگی است. “احمد علی بابایی”، درباره مراقبت‌های عمومی از فرش دستبافت گفت: فرش دستباف را روی سطح هموار مانند سنگ، سرامیک، موزائیک، و پارکت پهن شود، این سطح باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد. وی با بیان اینکه نباید فرش دستباف بر روی سطح گچی، خاکی یا آهکی گسترده شود، افزود: این مواد به علت قلیایی بودن باعث تجزیه پشم و ابریشم خواهند شد. هر چند فرش دستباف به اندازه کافی سنگین بوده و این امر جابجایی آن را محدود کند، ولی در طول زمان ممکن است که در یک جهت حرکت کند، در این صورت برای جلوگیری از حرکت فرش می‌توان از ترمز فرش که به صورت قطعه‌ای از لاستیک خاص است که در زیر فرش قرار می‌گیرد از حرکت آن جلوگیری کرد.

علی بابایی یادآور شد: از قرار دادن اشیای سنگین و دارای پایه‌های باریک مانند مبلمان بر روی فرش دستباف خودداری کنید، این امر باعث فشرده شدن فرش دستباف شده و در طولانی مدت ممکن است که اثر آن از بین نرود. در صورتیکه به اجبار باید این کار انجام شود بهتر است با قراردادن زیر مبلی(چوبی یا پلاستیکی) زیر پایه مبل نیروی وارده را پخش کرده تا آسیب کمتری ایجاد کند و حداقل ماهی یکبار محل پایه مبل را تغییر داده شود.

نگهداری و مراقبت از فرش دستباف در خانه 

وی خاطرنشان کرد: راه رفتن مداوم بر روی قسمت خاصی از فرش باعث ساییدگی فرش در آن محل خواهد شد که برای جلوگیری از این اتفاق می‌بایست حداقل هر شش ماه یک بار بسته به میزان تردد فرش را سر و ته کرده تا پرزهای فرش امکان یابند که به حالت اولیه بر گشته و مقاومت بیشتری داشته باشند. رئس اداره فرش استان افزود: ریشه‌های فرش در صورتی که تردد زیادی روی آنها صورت گیرد، ممکن است آسیب ببینند، بهتر است در این صورت ریشه‌ها را با پارچه پنبه‌ای لفافه دوزی شود. وی اظهار کرد: از قراردادن گلدان‌ یا درختچه بر روی فرش و یا کنار آن خودداری شود، چراکه اغلب پوسیدگی فرش ناشی از آب اضافی‌های گلدان است. علی بابایی یادآور شد: نباید از مواد سفید کننده برای شستشوی فرش یا ریشه آن استفاده شود، چرا که این مواد باعث پوسیدگی زود هنگام فرش خواهد شد. وی تاکید کرد: از قراردادن فرش دستباف در زیر نور مستقیم خورشید مثلا کنار پنجره خودداری شود، در صورت لزوم می توان از رو فرشی برای محافظت فرش استفاده کرد و بهتر است که هر دو تا سه ماه یکبار برای جلوگیری از دو رنگی فرش آن را سروته کرد.

رئیس اداره فرش استان همدان درباره مراقبت‌های هفتگی از فرش دستبافت نیز گفت: نظافت فرش از نظر گرد و خاک و آشغال کنترل شده و در صورت لزوم با استفاده از جاروبرقی ساده(بدون برس) آن را جارو کنید. توجه کنید هر قد فرش کمتر جارو شود، عمر آن بیشتر خواهد بود بنابراین فقط در مواقع لزوم این کار انجام شود.علی بابایی درباره مراقبت‌های سالیانه از فرش دستبافت نیز اعلام کرد: با استفاده از جاروی برقی برس دار و یا جاروی دستی، سطح فرش را جارو بزنید، دقت شود در صورت استفاده از جاروی برقی برس دار از استفاده آن در قسمت ریشه‌ها خودداری شود، چراکه ممکن است ریشه درون برس جارو گیر کرده و باعث صدمه دیدن ریشه‌ها شود.

روش‌های نگهداری و مراقبت از فرش دستباف 

آخرین مرحله جاروکشی در جهت خواب فرش باشد تا پرزهای فرش مرتب شده و نقوش وضوح خود را بدست آورند. وی اضافه کرد: هر دو یا سه سال، فرش خود را کنترل و در صورت نیاز آن را بشویید. دقت شود هر قدر میزان شستشوی فرش کمتر باشد عمر فرش بیشتر خواهد شد و بنابراین فقط در مواقع لزوم فرش را بشویید، در صورت تمایل می‌توانید با استفاده از شامپوی مخصوص فرش البته با نام‌های معتبر و دارای پروانه ساخت استفاده کنید. علی بابایی افزود: بهتر است برای شستشوی خانگی از جاروهای برقی مخصوص که دارای قدرت کشندگی مواد خشک و مرطوب است استفاده کنید تا رطوبت درون فرش باقی نماند، پس از شستن فرش لازم است که حداقل به مدت دو ساعت پنجره‌ها باز گذاشته شود تا فرش کاملا خشک شود. وی تصریح کرد: اگر سطح فرش در اثر آلودگی هوا سیاه و کثیف شده بجای شستشوی کامل می‌توان مقدار کمی شامپو فرش را در یک ظرف آب ریخته با دست خوب به هم زده تا کف کند.

رئیس اداره فرش استان همدان افزود: همچنین با استفاده از کیسه برنج از جنس pp سفید فقط کف روی ظرف را برداشته و با آن سطح فرش را از سمت بالا به طرف پایین (در جهت خواب فرش) چند بار روشویی شود. وی با اشاره به اینکه با استفاده از پارچه سفید مرطوب(در جهت خواب فرش) ماده شوینده از سطح فرش پاک شود، یادآور شد: باید مراقب بود آب و مواد شوینده به مغز فرش نفوذ نکند و حتما کامل خشک شود.

بیشتر بدانید برطرف کردن گودی فرش 

برای برطرف کردن گودی فرش که نمای زشتی نیز پدید می‌آورد می‌توانید با راههای زیر این گودی را برطرف کنید: 

• در چاله‌های ایجاد شده در فرش می‌توانید یک قطعه یخ بگذارید وصبر کنید تا مدت یک ساعت به همین حال بماند تا پرزهای خوابیده فرش دوباره به حالت طبیعی باز گردد.
• مقداری آب در محل گودی بریزید وپارچه‌ای مرطوب روی آن قرار دهید وآن را به آرامی با اتو نسبتأ داغ ماساژ و فشار دهید تا پرزها به حالت اولیه باز گردند سپس با یک برس آن قسمت‌ها را برس بزنید.

از بین بردن جای وسایل سنگین از روی قالی 

وسایل سنگین مثل پایه مبل معمولاً بر روی فرش جا می‌گذارند. توصیه می‌شود یک تکه یخ روی محل مورد نظر بگذارید و سپس با دستمال خشک روی رطوبت آن را بگیرید و پرزهای قالی را به حالت اول برگردانید.

مراقبت از تابلو فرش در خانه 

از آن‌جایی که تابلو فرش بسیار ظریف‌تر و حساس‌تر از انواع دیگر فرش حتی فرش‌های دستبافت است، باید تا حد امکان دفعات نیاز به شستشوی تابلو فرش را کاهش دهید. کاری که تنها با رسیدگی و مراقبت صحیح از تابلو فرش امکان‌پذیر است. تابلو فرش را جایی نصب کنید که کمتر در معرض گرد و غبار و آلودگی‌های بیرونی قرار بگیرد. مثلا نصب تابلو فرشی در راه‌پله یا روبه‌روی پنجره‌ای که بیشتر ساعات روز باز است باعث می‌شود تابلو فرش شما زودتر کثیف شود. به جز انتخاب جایی مناسب برای نصب تابلو فرش، گردگیری روزانه نیز توصیه می‌شود. کافی است هر چند روز یکبار با سری مخصوص جاروبرقی روی تابلو را تمیز کنید. دقت کنید که درجه جاروبرقی روی کم‌ترین درجه تنظیم شده باشد. به صورت کلی باید سعی کنید با گردگیری صحیح و به موقع مانع از نفوذ آلودگی‌های سطحی به داخل بافت فرش شوید.

روش شستشوی تابلو فرش در خانه 

برای شستشوی تابلو فرش در خانه مراحل زیر را دنبال کنید. فقط به خاطر داشته باشید قبل از استفاده از هر نوع شوینده‌ای، حتما مقدار کمی از آن را روی قسمت کوچکی از تابلو فرش تست کنید تا مطمئن شوید ماده شوینده بر روی رنگ تابلو فرش تاثیر منفی نمی‌گذارد.

• تابلو فرش را از قاب آن جدا کنید.
• روی تابلو فرش را به نرمی با جاروبرقی تمیز کنید تا گرد و غبار و آلودگی‌های سطحی از بین برود.
• شامپو فرش را مطابق با دستورالعملی که روی آن نوشته شده، در آب سرد حل کنید و به کمک اسفنج روی تابلو را با کف حاصل، تمیز کنید.
• به هیچ عنوان برای خشک شدن تابلو فرش آن را مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید. تابلو فرش را در محیطی نسبتا گرم و خشک قرار دهید و اجازه دهید تا خشک شود.
• بعد از خشک شدن کامل تابلو فرش، آن را مجدد داخل قاب نصب کنید. از قرار دادن تابلو فرش بر روی طناب برای خشک شدن، خودداری کنید.
• از این روش شستشو تنها برای تابلو فرش‌های کوچک یا تابلو فرش‌هایی که می‌دانید حساسیت کمتری برای شستشو دارند استفاده کنید. چرا که شستشوی تابلو فرش یک کار تخصصی است و باید از طریق ثبت سفارش قالیشویی، شستشوی آن را به قالیشویی‌های مجهز بسپارید.

جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب