آنچه زنان باید در مورد سندروم تخمدان پلی کیستیک بدانند
علل ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک
احتمالا در مورد «سندروم تخمدان پلی کیستیک» شنیده‌اید چرا که بسیاری از درمان‌های مرتبط با ناباروری به دلیل وجود همین سندورم است. اما این امکان وجود دارد که اطلاعات کاملی در این باره نداشته باشید. در ادامه این نوشته و برای آشنایی بیشتر شما با این سندروم مواردی را برای تان برخواهیم شمرد. با ما همراه باشید:
این سندروم با کیست‌های رعب‌آور ارتباطی ندارد
«سندروم تخمدان پلی کیستیک» زمانی اتفاق می‌افتد که زنی مقدار فراوانی فولیکول‌های آزاد داشته باشد که تخمک‌گذاری نمی‌کنند. در دوران عادت ماهیانه یکی از آن فولیکول‌ها تخمکی را از تخمکدان و در دوران تخمک‌گذاری آزاد می‌کند اما این اتفاق با تخمدان پلی کیستیک نمی‌افتد. دکتر «لورا شهین» می‌گوید: “بیشتر زنان بین ۱۰ تا ۱۵ درصد در طول سونوگرافی، فولیکول‌های در حال استراحت دارند اما زنانی که به «سندروم تخمدان پلی کیستیک» مبتلا هستند، ممکن است ۱۰ تا ۲۰ فولیکول را در هر کدام از تخمدان‌ها و یا حتی ۲۰ تا ۴۰ و یا بیشتر از آن را داشته باشند.” نام این سندورم در واقع کمی بی‌معناست. دکتر شهین ادامه می‌دهد: “کیست تنها به معنای تجمع مایع است و این طبیعی است که در تخمدان‌های ما فولیکول‌هایی وجود داشته باشند. در بیماران مبتلا به سندروم نامبرده شده تنها تعداد این فولیکول‌ها بیشتر است.” وی می‌گوید که امیدوار است که نام این سندورم به «سندروم پلی فولیکولار» یا «سندروم چند تخمی» تغییر پیدا کند.
به آسانی درمان نمی‌شود
این سندروم بسیار رایج است. بر اساس داده‌های بدست آمده از دپارتمان «خدمات سلامت انسانی» آمریکا از هر ۱۰ زن یکی در دوران کودکی به این سندروم مبتلا می‌شود. اگرچه نشانه‌های مشخصی برای آن وجود دارد اما درمان به راحتی صورت نمی‌پذیرد. دکتر شهین در این باره می‌گوید: “برای این سندورم آزمایش خون خاصی وجود ندارد و نشانه‌ها هم به راحتی قابل تشخیص نیستند. ضمن اینکه نشانه‌های معمول برای آن در افراد گوناگون متفاوت است. ” در میان این نشانه‌ها می‌توان به عادت ماهیانه نامنظم، فعالیت بیشتر آندروژن و تخمدان پلی کیستیک اشاره کرد. آندروژن یک هورمون مردانه است و زنان مبتلا به سندورم نامبرده شده آن را دارند. دکتر شهین از نشانه‌های وجود آندروژن را وجود آکنه یا موهای زائد پوستی می‌داند. اگر موهای زائد روی پوست دارید آن را بی‌دلیل به ژن یا نژاد ربط ندهید و با پزشک مراجعه کنید. بر اساس مطالعات اخیر، حدود یک سوم از زنان دو تا سه سال با این سندروم دست و پنجه نرم می‌کنند و سپس این بیماری تشخیص داده می‌شود. دکتر شهین هم به همین دلیل توجه به نشانه‌هایی که بدن برای فرد می‌فرستد را بسیار موثر می‌داند.
پزشکان دلیل اصلی این سندروم را نمی‌دانند
واقعیت آن است که متخصصین انجمن زنان و زایمان و نازایی آمریکا هم علت اصلی این سندورم را نمی‌دانند اما بر این باورند که علاوه بر عادت ماهیانه نامنظم و افزایش ترشح هورمون اندروژن و دخالت آن در تخمگذاری، فاکتورهای دیگری از جمله سطح انسولین (یعنی نوع دریافت مواد غذایی) می‌تواند تاثیرگذار باشد. همچنین یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به این بیماری چاقی و اضافه وزن است. انسولین می‌تواند در افزایش ترشح آندروژن تاثیر داشته باشد اما هنوز به طور قطع تشخیص داده نشده که عوامل ذکر شده چه ربط‌هایی با این سندروم پیدا می‌کنند. دکتر شهین نیز می‌گوید: “چیزهای بسیار زیادی در مورد این سندروم وجود دارد که ما هنوز نیازمند آگاه شدن از آنها را داریم و باید مطالعات بیشتری بر روی آن انجام دهیم.”
می‌توانید لاغر باشید و به این سندروم مبتلا شوید
این تصور وجود دارد که زنانی با اضافه وزن تنها گزینه‌های ابتلا به «سندروم تخمدان پلی کیستیک» هستند اما برخی از زنان لاغر هم می‌توانند به آن ابتلا داشته باشند. در واقع به همین دلایل هم است که نمی‌توان دقیقا گفت که نشانه‌های این سندروم چگونه در زنان پیشرفت می‌کند. بر اساس یافته‌های انجمن «خدمات سلامت انسانی» آمریکا زنانی که مادر، خواهر و یا خاله آنها به این بیماری مبتلا بوده در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند. دکتر شهین می‌گوید اگرچه می‌تواند به تاریخچه‌ای خانوادگی باز گردد اما با این حال، هنوز جهش ژنی مشخصی برای آن یافت نشده. پژوهش‌های اخیر انجام شده در دانشگاه «نورث وسترن» در حال بررسی «دی ان ای» در این ارتباط است و در حال دستیابی به ژن‌های ویژه مرتبط با این سندروم است البته هنوز نتواسته‌اند به آن دست پیدا کنند. دکتر شهین می‌گوید: “در واقع ما هنوز نمی‌دانیم که چرا برخی از افراد به این سندورم مبتلا شده و برخی نمی‌شوند.”
مصرف قرص‌های ضدبارداری می‌تواند نشانه‌های این سندورم را به تاخیر بیاندازد
زنانی که قصد بچه‌دار شدن ندارند و از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند، به دلیل اینکه مصرف این قرص‌ها، عادت ماهیانه را تنظیم می‌کند، بارزترین نشانه «سندروم تخمدان پلی کیستیک» را مخفی می‌کنند. این افراد ممکن است در تمام دوران ۲۰ سالگی‌شان این قرص‌ها را مصرف کنند و با کنار گذاشتن آن نشانه‌های سندروم را نمایان سازند. با این کار به زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز دارند و این امکان نیز وجود دارد که در معرض سایر بیماری‌های مرتبط نیز قرار گیرند.
می‌تواند به بیماری‌های قلبی ربط پیدا کند
یکی از مشکلات وابسته به این سندروم می‌تواند ابتلا به بیماری‌های قلبی باشد چرا که «سندروم تخمدان پلی کیستیک» باعث افزایش فشارخون و میزان کلسترول می‌شود. تحقیقات و پژوهش‌های اخیر انجام پذیرفته شده نشان داده که زنان مبتلا به این سندروم دو تا پنج برابر بیشتر به سندورم متابولیک مبتلا می‌شوند. البته ربط مستقیم و حتمی‌ای را نمی‌توان در نظر گرفت اما بی‌ربط هم نمی‌تواند باشد. دکتر «برنت جی. گری» می‌گوید: “زنان مبتلا به این سندورم اغلب در کنترل وزن‌شان دچار مشکل هستند. همین افزایش وزن نیز می‌تواند منجر به افزایش فشار و کلسترول و در نهایت بیماری‌های قلبی شود.” البته در کل و جدایی از این سندروم، اختلالات هورمونی می‌توانند در تغییرات وزنی تاثیر داشته باشند.
یکی از دلایل ابتلا به دیابت است
در کنار بیماری‌های قلبی، ابتلا به دیابت هم می‌تواند به این سندروم وابستگی‌هایی داشته باشد. بر اساس پژوهش‌های انجام شده، حدود نیمی از زنان مبتلا به این سندورم، دیابت یا نشانه‌های پیش از دیابت (عدم تحمل گلوکز) را در سنین زیر ۴۰ سال دارا هستند. زنانی که به «سندروم تخمدان پلی کیستیک» مبتلا هستند باید سالی یک بار به پرشک مراجعه کنند و میزان قند خون آنها در مقایسه با سایر زنان باید با دقت بیشتری اندازه‌گیری شود. مطالعات نشان داده حتی زنانی با وزن‌های نرمال هم می‌توانند در معرض خطر سندروم فوق‌الذکر قرار داشته باشند.
بسیاری از زنان «آپنه خواب» دارند
این بیماری به معنای عدم تنفس صحیح و نرمال در خواب است و زنانی که مبتلا به «سندروم تخمدان پلی کیستیک» را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. دکتر گری می‌گوید و باز هم اضافه وزن می‌تواند در این روند، موثر باشد. پژوهش‌های انجام پذیرفته شده در «انجمن خواب ملی آمریکا» نشان داده که افرادی که دارای اضافه وزن هستند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های تنفسی قرار دارند. اگر شب‌ها خوب نمی‌خوابید و در هنگام روز احساس خستگی می‌کنید و نمی‌توانید به انجام فعالیت‌های بدنی بپردازید و اضافه وزن پیدا می‌کنید هم می‌تواند وضعیت را بدتر هم کند.
زنان مبتلا به این سندروم در معرض اضطراب و افسردگی بیشتری قرار دارند
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بیش از ۶۰ درصد از زنانی که به این سندروم مبتلا هستند از اختلالات روحی‌ای همچون اضطراب و افسردگی رنج می‌برند. در مطالعه‌ای نشان داده شده که در معرض تستسترون بیشتر بودن یعنی همان اتفاقی که در «سندروم تخمدان پلی کیستیک» می‌افتد می‌تواند منجر به رفتارهای اضطرابی در فرد شود.
میان «سندروم تخمدان پلی کیستیک» و ابتلا به سرطان ارتباطاتی وجود دارد
یکی از بزرگ‌ترین هراس‌ها در ارتباط با این بیماری افزایش احتمال به سرطان آندومتر است. چرا که زنان مبتلا به این بیماری به دلیل نامنظم بودن عادت ماهیانه، سلول‌های غیرطبیعی به نام «هیپرپلازی» را افزایش می‌دهند که می‌تواند منجر به سرطان شود. این سلول‌ها تولید پروژسترون را دچار اختلال می‌کنند و میزان تخمک‌گذاری را کاهش می‌دهد و در واکنش به آن میزان تولید استروژن افزایش می‌یابد. اضافه وزن مرتبط با این بیماری هم می‌تواند دخالت‌هایی داشته باشد. همچنین انجمن ملی سلامت آمریکا و داده‌های بدست آمده از آن نشان می‌دهد که افراد مبتلا به «سندروم تخمدان پلی کیستیک» تا سه برابر بیشتر از سایر زنان در معرض ابتلا به سرطان آندومتر قرار دارند.
تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند کمک‌رسان باشد
درست است بیشتر مواردی که تا کنون در مورد این سندورم گفته شده چندان خوشایند نبود اما خبر خوبی هم وجود دارد و آن این است که با تغییراتی در سبک زندگی می‌توان ریسک ابتلا را کاهش داد. همچنین در میان بیماران تعدادی هم بر این باورند که تغییر سبک زندگی توانسته به آنها کمک‌هایی نیز کند. دکتر شهین می‌گوید به عنوان مثال کاهش وزن می‌تواند نقش موثری در عملکرد بهتر هورمون‌ها داشته باشد. شاید هم عده‌ای گمان کنند که یائسگی می‌تواند درمان خوبی برای اختلالات هورمونی آنها باشد اما روند افزایش موهای زائد و سایر نشانه‌های مرتبط با ترشح آندروژن، بعد از یائسگی نیز ادامه خواهند داشت. برای بیشتر زنانی که در سنین باروری قرار دارند، درمان دارویی می‌تواند برای تنظیم هورمون‌ها موثر باشد و خطر ابتلا به سرطان را نیز کاهش دهد. سایر درمان‌های دارویی می‌تواند برای تنظیم انسولین باشند. با تمام اینها، تنظیم قند خون از طریق تغذیه، عدم کشیدن سیگار، تمرین‌های ورزشی و خواب مناسب همگی می‌توانند در مورد این سندورم کارآیی داشته باشند.
زنان مبتلا به این سندروم هم می‌توانند باردار شوند
دکتر گری می‌گوید این سندروم بدان معنا نیست که زنان مبتلا به آن نمی‌توانند باردار شوند. در واقع یکی از آسان‌ترین درمان‌های ناباروری در همین مورد صورت می‌پذیرد. در واقع با کنترل هورمون‌ها با کمک هورمون درمانی، پزشک می‌تواند، به بدن بیمار برای تخمک‌گذاری یاری رساند. دکتر شهین می‌گوید: “مطالعه و پژوهش اخیر نشان داده که زنانی که می‌خواهند باردار شوند بهتر است به جای تلف کردن وقت خود با داروهایی چون Metformin، به Clomiphene و یا Letrozole روی آورند چرا که متفورمین تنها سیکل ماهانه آنها را تنظیم می‌کند.