قوز کمر؛ علل، درمان و پیشگیری

احتمالا با مفهوم قوز کمر آشنایی دارید، اما باید بگوییم این یک اصطلاح پزشکی نیست. بلکه در پزشکی به آنچه ما قوز کمر می گوییم، کیفوز (kyphosis) گفته می شود که به معنای انحنای ستون فقرات است که سبب ایجاد خمیدگی در قسمت بالای کمر می شود.

در ادامه توضیح می دهیم که کیفوز یا همان قوز کمر چیست و با علل و درمان آن آشنا می شویم.

قوز کمر چیست؟

کیفوز زمانی رخ می دهد که انحنای ستون فقرات بیش از حد زیاد شود و شکل هلالی یا همان قوز در قسمت فوقانی کمر ایجاد کند.

بر اساس داده های علمی، بین ۲۰ تا ۴۰ درصد از سالمندان کیفوز را تجربه می کنند و بیشترین تغییرات در انحنای قفسه سینه در زنان بین سنین ۵۰ تا ۷۰ سالگی رخ می دهد.

از کجا بفهمیم که قوز کمر داریم؟

ستون فقرات انسان ها یک انحنای طبیعی دارد. همین انحنا است که کمک میکند تا صاف بایستیم و تعادل خود را حفظ کنیم. کیفوز یا قوز کمر زمانی رخ می دهد که زاویه ستون فقرات از حالت نرمال خارج شود. باید گفت هر چه انحنای ستون فقرات بیشتر باشد، علائم آن نیز شدیدتر است.

به طور کلی علائم قوز کمر عبارتند از:

• شانه های گرد یا قوز در پشت کمر
• سفتی یا درد در کمر
• احساس خستگی و کوفتگی
• سفت شدن عضلات همسترینگ

گرچه به ندرت اتفاق می افتد، اما با ایجاد انحنای بیشتر در ستون فقرات به مرور زمان، علائم شدیدتری بروز می کند که شامل تحت فشار قرار گرفتن اعضای داخلی بدن مانند ریه ها، اعصاب و دستگاه گوارش است.

عوارض شدید کیفوز عبارتند از:

• کمر درد مداوم
• مشکلات بیشتر در انجام کارهای روزمره مثل راه رفتن، به بالا نگاه کردن یا از حالت نشسته بلند شدن
• احساس بی حسی یا گزگز در پاها
• تنگی نفس یا مشکل تنفسی
• مشکلات گوارشی مانند مشکل در بلع یا رفلاکس اسید
• مشکل در کنترل مثانه یا روده

علل ایجاد قوز کمر چیست؟

مجموعه ای از عوامل هستند که کیفوز را تشدید می کنند. این عوامل شامل موارد زیر می شود:

وضعیت نامناسب بدن

وضعیت نامناسب بدن می تواند موارد زیر را شامل شود:

• خم شدن یا قوز کردن، مثلا جلوی کامپیوتر یا تلویزیون
• کج نشستن یا لم دادن روی صندلی
• حمل بار سنگین روی کمر مانند حمل کوله پشتی های سنگین

کیفوزی که از گرفتن حالت نامناسب به بدن ایجاد می شود، معمولا خفیف است. افراد مبتلا به این نوع کیفوز معمولا می توانند با انجام حرکات اصلاحی، این مشکل را برطرف کنند.

آسیب ستون فقرات

برخی از آسیب های ستون فقرات مانند شکستگی می تواند به کل ستون فقرات آسیب برساند و موجب انحنا شود.

مشکلات و بیماری هایی که بر استخوان و ستون فقرات تاثیر دارند

یکسری بیماری ها در استخوان یا ستون فقرات می تواند منجر به قوز کمر شود، به خصوص در افراد مسن تر. دیسک کمر و پوکی استخوان از نمونه های این بیماری ها هستند.

بالا رفتن سن

انحنای ستون فقرات به طور طبیعی با بالا رفتن سن، بیشتر می شود. غیر از بیماری های مربوط به استخوان و ستون فقرات، عوامل دیگری که به طور طبیعی با بالا رفتن سن رخ می دهند نیز در ایجاد کیفوز نقش دارند، از جمله:

• کاهش تحرک: که می تواند بر روی ماهیچه ها و رباط پشت کمر تاثیر بگذارد، کمااینکه حالت بدن و نوع نشستن نیز این تاثیر را می گذارد.
• قدرت عضلانی: مطالعات نشان می دهد که ضعف عضلات کمر به خصوص عضلات منبسطه ستون فقرات، با افزایش زاویه قوز کمر در زنان بالای ۶۰ سال ارتباط دارد.
• تغییر در حواس: کاهش قدرت حواس مانند بینایی، لامسه و آگاهی به بدن می تواند بر وضعیت و موقعیت سر و گردن تاثیر بگذارد.

رشد

گاهی کیفوز یک بیماری مادرزادی است. معمولا این زمانی رخ می دهد که ستون فقرات پیش از تولد به درستی رشد نکرده باشد.

همچنین ممکن است به دلیل اینکه متناسب با رشد فرد ستون فقرات رشد نکرده است، رخ دهد، که به آن کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s kyphosis) می گویند. این افراد به جای مهره های مستطیل شکل، مهره های مثلثی دارند که باعث می شود انحنای ستون فقرات بیشتر شود.

سرطان

سرطان ستون فقرات می تواند منجر به ضعف مهره ها شود که به ایجاد قوز کمر کمک می کند. شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان سرطان نیز می تواند همین تاثیر را داشته باشد.

قوز کمر چطور تشخیص داده می شود؟

پزشک برای تشخیص کیفوز یا قوز کمر ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. قد شما را اندازه می گیرد، کمر را معاینه می کند و احتمالا روی ستون فقرات شما را فشار می دهد تا ببیند در آن قسمت درد یا ناراحتی دارید یا خیر.

پزشک از شما می خواهد در حالی که دست ها رهاست، دولا شوید، به سمت جلو خم شوید انگار می خواهید انگشتان پا را لمس کنید. بدین صورت پزشک بهتر می تواند انحنای ستون فقرات شما را ببیند.

پزشک از شما می خواهد دراز بکشید. این به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد کیفوز ناشی از وضعیت بد بدن در نشستن است یا به دلیل یک مشکل ساختاری در ستون فقرات ایجاد شده است. در افرادی که کیفوز به دلیل وضعیت بدن شکل گرفته، هنگام دراز کشیدن ستون فقراتشان صاف می شود.

اسکن با اشعه ایکس می تواند میزان انحنای ستون فقرات را نشان دهد. اگر پزشک بخواهد تصویر دقیق تری داشته باشد، باید از سی تی اسکن یا MRI استفاده کنید.

در موارد کیفوز شدید، پزشک از شما آزمایش هایی می گیرد تا ببیند آیا قوز کمر بر دیگر اندام هم تاثیر گذاشته یا خیر. این می تواند شامل ارزیابی عملکرد ریه ها و اعصاب باشد.

در برخی افراد کیفوز خفیف علائمی ندارد اما اگر متوجه افزایش درد، بی حسی یا ضعف یا انحنای شدید ستون فقرات خود شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

چگونه قوز را از بین ببریم؟

بسته به وضعیت کلی سلامت بدن و شدت بیماری، درمان های مختلفی نیز برای قوز کمر وجود دارد. بر همین اساس پزشک برای شما یک برنامه درمانی اجرا خواهد کرد. برخی روش های درمانی برای رفع قوز کمر عبارتند از:

حالت بدنی مناسب

کسانی که کیفوز آنها به دلیل وضعیت بدنشان رخ داده، باید به حالت بدن خود توجه کنند، مثلا صاف بنشینند. ارگونومی هم کمک کننده است.

ورزش

ورزش منظم می تواند به تقویت عضلات کمر کمک کند.

یوگا

انجام ورزش یوگا به انعطاف پذیری بیشتر و تقویت عضلات پشت و کمر کمک می کند.

داروهای مسکن

داروهای مسکن بدون نسخه به کاهش کمردرد ناشی از کیفوز کمک می کند. اگر این داروها تاثیری نداشت، پزشک داروهای قوی تری تجویز می کند.

درمان بیماری های اثرگذار

اگر دچار بیماری مانند پوکی استخوان هستید که بر ایجاد قوز کمر تاثیر گذار است، پزشک ابتدا بر درمان آن تمرکز می کند تا از تشدید کیفوز پیشگیری کند.

کمربند

استفاده از بریس یا کمربندهای مخصوص می تواند کمک کند تا انحنای ستون فقرات بیشتر نشود، به خصوص در افراد جوانتر که در سن رشد هستند. پزشک به شما می گوید که چه زمان و برای چه مدت باید از بریس استفاده کنید.

فیزیوتراپی

پزشک ممکن است شما را به فیزیوتراپی ارجاع دهد تا با انجام یکسری حرکات و ورزش ها وضعیت ستون فقرات بهبود یابد.

عمل قوز کمر

کسانی که دچار کیفوز شدید هستند، به عمل جراحی نیاز دارند تا انحنای ستون فقرات کاسته شود. این عمل معمولا با جوش دادن مهره هایی از ستون فقرات انجام می شود.

۳ حرکت اصلاحی برای رفع قوز کمر

خوشبختانه، حرکات خاصی وجود دارند که می‌توانند به بهبود موقعیت بدن و رفع قوز کمر کمک کنند. حرکات زیر ترکیبی از تمرینات کششی و قدرتی هستند که خمیدگی نادرست کمر را بهبود می‌بخشند. در حین انجام حرکات زیر تعادل و انحنای طبیعی ستون فقرات را حفظ کنید. این تمرینات تاثیر زیادی در تقویت و طراوت انحنای کمر شما و رفع قوز کمر دارند.

حرکت اصلاحی شناگر

روش انجام: بر روی شکم بخوابید، دست‌ها و پاهای خود را در جلو و عقب بدن کشیده نگه دارید. با نگاه کردن به زمین سر خود را در موقعیت طبیعی خود نگه دارید. با شبیه سازی حالت شنا، دست‌های خود را در کنار بدن بچرخانید. سپس چرخش را ادامه داده، دست‌ها را به پشت کمر برده و با چسباندن هر بازو به گوش‌ها، دست‌های خود را صاف و کشیده پایین بیاورید. در حین انجام این کشش، بر شانه‌های خود فشار زیادی وارد کنید و بالاتنه را با کمک عضلات میانی و پشت کمر بالا ببرید. این کشش را در ۳ ست ۸ تایی انجام دهید.

راه رفتن فارمر

روش انجام: در هر یک از دستان خود یک دمبل یا کیسه شنی نگه دارید. در این حالت دست‌ها باید صاف و کشیده در کنار بدن قرار بگیرند. شانه‌های خود را نیز پایین‌تر از حد معمول نگه دارید. با حفظ این وضعیت بدنی به سمت جلو راه بروید، و عضلات شکم خود را منقبض نگه دارید. قدم‌های شما باید محکم و آرام باشند. ۳۰ تا ۴۵ متر راه بروید، سپس استراحت کنید (این مسافت یک تکرار حرکت محسوب می‌شود). این حرکت قدرتی را ۵ تا ۸ ست دیگر تمرین کنید.

حرکت قدرتی کششی حلقه زدن

روش انجام: ابتدا با دست‌های خود یک دمبل، کیسه شنی یا توپ والیبال را در جلوی سینه نگه دارید. تیغه شانه‌های خود را به سمت عقب و پایین متمایل کرده، در این حین دمبل را در یک حرکت دایره ای شکل دور سر بچرخانید و دوباره جلوی سینه بیاورید. سر خود را قائم و در حالت طبیعی نگه دارید. ۱۰ چرخش در یک سمت و ۱۰ چرخش دیگر در سمت مخالف انجام دهید (مجموع ۲۰ چرخش یک تکرار حرکت محسوب می‌شود). این کشش قدرتی را در ۳ ست تمرین کنید.

سخن آخر

کیفوز یا قوز کمر به وضعیتی گفته می شود که زاویه انحنای ستون فقرات بیشتر از حالت نرمال می شود و باعث برآمدگی در قسمت کمر و پشت شانه ها می شود. علل مختلفی برای بیماری کیفوز وجود دارد از جمله بالا رفتن سن، وضعیت نامناسب بدن و بیماری های ستون فقرات.

گرچه کیفوز در سالمندان رایج است اما در افراد با هر سنی ممکن است رخ دهد.

اگر کیفوز یا قوز کمر در همان مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، دیگر نیازی به عمل جراحی ندارد. اگر متوجه قوس غیرعادی در پشت شانه ها و کمر خود شده اید، حتما به پزشک مراجعه کنید.