چرا شیر مادر بهتر است؟

پژوهش‌های انجام شده در ۳۰ سال اخیر نشان داده، بهترین و کامل‌ترین غذا برای کودک تا سن ۴ تا ۶ ماهگی فقط شیر مادر است. چرا؟ چون شیر مادر از شیرهای دیگر مغذی‌تر است. همیشه استریل است. بیش از۳۰۰ نوع عامل ضد میکروبی در شیرمادر وجود دارد که مانع بروز بیماری در کودک خواهد شد. از این رو میزان شیوع اسهال در کودکانی که شیرمادرخوار هستند ۳ تا ۱۴ بار کمتر از کودکان شیرخشکی است و به دلیل وجود همین عوامل ضد میکروبی، نوزاد خیلی کمتر به عفونت تنفسی، عفونت ادراری و عفونت گوش میانی مبتلا می‌شود. کودکی که شیر مادر می‌خورد نه زیادی چاق و پفکی می‌شود و نه لاغرمی‌ماند. چون کلیه نیازهای کودک با این شیر تامین خواهد شد. مثلاً اگر نوزادی زودتر از موعد بدنیا آید شیر مادرش با شیر مادری که نوزاد و به موقع بدنیا آمده تفاوت زیادی دارد و نیازهای کودک را برای رشد بیشتر تامین خواهد کرد.

یک نکته جالب در مورد شیری که کودک در دقایق اول می‌مکد، حاوی پروتئین بیشتر و چربی کمتر است و با ادامه شیر خوردن به مرور چربی شیر زیادتر می‌شود. این مساله باعث می‌شود که کودک در زمان لازم احساس سیری کند و مادر باید توجه داشته باشد که نوزاد را زود از سینه جدا نکند تا کودک با چربی دقایق آخر شیردهی، وزن گیری بهتری داشته باشد. مکیدن سینه باعث رشد فک و دندان‌های کودک می‌شود. تماس نزدیک مادر و نوزاد باعث افزایش مهر و محبت آنها می‌شود. پس شیرمادر مناسب‌ترین و طبیعی‌ترین روش تغذیه شیرخوار است.

در دوران بارداری، جنین بسیاری از ذخائر بدن مادر را مصرف می‌کند و اگر مادر در دوران شیردهی تغذیه نامناسبی داشته باشد، به مرور خصوصاً با زایمان‌های مکرر قوایش تحلیل می‌رود، استخوان‌هایش پوک می‌شود، ریزش مو پیدا می‌کند و گاهی ازترس اینکه این عوارض پیش آید آنقدر پرخوری می‌کند که وزنش بالا رفته و بازگشت به وزن پیش از بارداری بسیار مشکل خواهد شد. پس بسیار اهمیت دارد مادر دقیقاً بداند چه میزان انرژی و مواد مغذی نیاز دارد.

اگر شما نوزاد خود را با شیرخشک تغذیه می‌کنید، ممکن است با برخی موقعیت‌های ناراحت کننده رو به رو شوید. اگر شما از فرمول درست کردن خوراکی‌های آماده آگاه باشید، حتما تصمیم می‌گیرید نوزاد خود را با مواد غذایی «طبیعی» تغذیه کنید، زیرا قرار دادن مواد غذایی طبیعی در رژیم غذایی کودکان، مواد مغذی لازم برای رشد آن‌ها را تامین می‌کند. قابل ذکر است که سهم مادر برای نخوردن شیر مادر توسط فرزندش، خیلی بیشتر از خود کودک است. دراین مقاله، تفاوت‌های تغذیه با شیر مادر و شیر خشک بررسی خواهد شد. بنابراین شما به عنوان یک مادر پس از خواندن این موارد، به سادگی می‌توانید انتخاب کنید که کدام شیر، برای تغذیه فرزند شما مناسب است. دراین مقاله، لیستی از تمامی مباحث و اختلافات موجود بین تغذیه با شیر مادر و شیر خشک را با محوریت مادر، پدر و مادر و بارداری، مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

انرژی	مادر برای تهیه شیر ۵۰۰ کالری انرژی اضافه بر نیاز بدنش لازم دارد. به عبارتی اگر پیش از بارداری ۲۰۰۰ کالری انرژی در روز نیاز او را تامین می‌کرده، در شیردهی ۲۵۰۰ کالری انرژی لازم دارد. علاوه بر این ۵۰۰ کالری مقداری انرژی هم از چربی‌های ذخیره شده در دوران بارداری تامین می‌شود که این مساله باعث می‌شود، اگر مادر براساس مقادیر خواسته شده در این دوران، غذا مصرف کند به مرور هر ماه نیم کیلو لاغر می‌شود چاقی دوران بارداری بر طرف خواهد شد.
پروتئین	در دوران شیردهی نیاز مادر به پروتئین فقط ۱۵گرم اضافه می‌شود. ازاین رو کل پروتئین مورد نیاز حدود ۶۵ تا۷۰ گرم در روز است. این میزان پروتئین با مصرف ۳ لیوان شیر در روز، ۱عدد تخم مرغ و ۱۸۰ تا ۳۰۰ گرم گوشت و حبوبات تامین می‌شود.
املاح	بهترین املاح کلسیم و آهن هستند که اگر مادر مشکل کم خونی داشته باشد و یا در معرض کم خونی باشد مصرف قرص فرو سولفات ضروری است. برای تامین کلسیم مادر باید در روز ۳ تا ۴ لیوان شیرکم چربی و سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج ، نعناع ،جعفری ، کرفس و کلم و نیز مغز بادام و بادام زمینی مصرف کند.
ویتامین	برای تامین ویتامین‌های لازم، مادر حتماً به ۵ تا ۶ لیوان سبزیجات تازه بصورت سالاد، سبزی خوردن و یا پخته شده در غذا نیاز دارد و بایستی هر روز ۴ تا ۵ عدد میوه مصرف کند.
چربی	در شیرمادر یک سری چربی‌های غیر اشباع موجود است که در غدد پستان ساخته نمی‌شوند و باید از طریق غذا تامین شوند. پس بهتر است مادر هفته‌ای یک بار ماهی مصرف کند و از روغن زیتون در سالادش استفاده کند.
آب	مادر در روز به ۶ تا ۸ لیوان آب یا آب میوه نیازدارد.

نکته:

• براساس میزان انرژی لازم در دوران شیردهی، غذاهای تامین کننده آن داده می‌شوند.
• پس خیلی خوب است که مادر شیرده هفته‌ای یک بار خورش کرفس بخورد و هرروز چند عدد بادام و بادام زمینی میل کند. بهتر است مادرانی که کم خونی دارند، هفته‌ای یک بار جگر بخورند ودر طول روز حتماً ۱عدد تخم مرغ و مقداری گوشت قرمز میل کنند. گردو نیز برای این مادران مفید است.

چرا تغذیه با شیر مادر را باید انتخاب کرد؟ 

با توجه به نتایج تحقیقات آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای نوزادان است. به ویژه، نوزادان زیر ۶ ماه باید فقط با شیر مادر تغذیه شوند و پس از آن از به صورت تدریجی از شیر جدا شده و به آرامی با دیگر مواد غذایی جامد آشنا شوند. نتایج تحقیقات آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، همچنین ادامه‌ی تغذیه کودک با شیر مادر را تا حداقل یک سالگی او توصیه می‌کند، بنابراین، تا زمانی که شما و فرزندتان تمایل به تغذیه با شیر مادر دارید، باید این کار را ادامه دهید.

امتیازات تغذیه با شیر مادر در مقایسه با شیر خشک: 

• تصور می‌شود که شیر مادر به منظور کاهش سندرم خطر مرگ ناگهانی نوزاد (SID) بسیار مهم است.
• همچنین شیر مادر نسبت به شیر خشک قابل هضم‌تر بوده و از دچار شدن نوزاد شما به یبوست و یا تفخ روده‌ای جلوگیری می‌کند.
• شیر مادر بهترین منبع از آنتی بادی‌های طبیعی است، که کودک شما را در برابر بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها محافظت کرده و با تقویت سیستم ایمنی بدن کودک، او را در مقابل بیماری‌ها واکسینه می‌کند.
• مصرف شیر مادر همچنین باعث عملکرد شناختی بهتر در کودکان شده و تصور می‌شود که به منظور بالا بردن هوش فرزند شما هم بسیار مفید باشد.
• همچنین مطالعات اخیر آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، نشان می‌دهد که شیر مادر ممکن است خطر مسائل مربوط به بعضی از بیماری‌ها از جمله لنفوم، دیابت نوع ۱ و ۲، کلسترول خون بالا، آسم، سرطان خون و چاقی را در مراحل بعدی زندگی کودک کاهش دهد.

و در نهایت این تصور که تغذیه با شیر مادر تنها مزایایی برای کودکان دارد، نادرست است. تغذیه کودک با شیر مادر، مزایای بیشتری برای خود مادران دارد. زنانی که کودک خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنند، تمایل کمتری برای ابتلا به پوکی استخوان، سرطان تخمدان، دیابت، سرطان سینه و بیماری‌های قلبی را دارند. علاوه بر این موارد، مهم‌ترین مزیت تغذیه کودک با شیر مادر این است که این نوع تغذیه باعث تقویت پیوند بین مادر و نوزاد می‌شود.

چرا فرمول تغذیه‌ای با شیر مادر مفید است؟ 

از آنجایی که ممکن است شیر خشک دارای مواد مغذی بیشتری نسبت به شیر سینه باشد، بسیاری از مادران، شیر خشک را انتخابی سالم برای تغذیه نوزادان خود می‌دانند. همچنین، بسیاری از مادران هم به دلایل مختلفی تمایل به پیدا کردن شیر خشک مناسب برای کودکان خود هستند. فرمول تغذیه‌ای با شیر خشک بسیار انعطاف پذیر است. شما می‌توانید با مدیریت کارهای خود و دانستن اینکه کودک شما به چه مواد مغذی نیاز دارد، او را به خوبی تغذیه کنید. شما می‌توانید این کار را با شریک زندگی خود به اشتراک بگذارید، به خصوص در طول شب تغذیه کودک بسیار مهم است.
شما همچنین می‌توانید شیر خشک‌های مورد علاقه‌ی کودک خود را هر چند وقت یکبار در برنامه غذایی او قرار دهید، هر چند که او با شیر مادرتغذیه می‌کند. شیرخشک تحت شرایط استریل ساخته شده و معمولا تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی که کودک شما در طول دوره رشد خود نیاز دارد را داراست و این بسیار مهم است. در تهیه شیر خشک تلاش می‌شود تا مزایای شیر مادر قرار بگیرد. این ماده ترکیبات پیچیده‌ای از چربی، قند، پروتئین و دیگر مواد مغذی که برای کودک در حال رشد شما ضروری است، را به بهترین وجه ارائه می‌دهد.

اکنون شیر مادر بهتر است یا شیر خشک؟ 

هم تغذیه با شیر و هم شیر خشک، هرکدام دارای مزایا و امتیازاتی برای خود هستند. بنابراین، بهترین کار این است که به مدت حداقل ۶ ماه اولیه زندگی فرزند خود، او را با سینه خود تغذیه کنید و پس از آن اگرشما از تغذیه کودکتان با شیر خود ناراحت هستید و در پی پیدا کردن راه حلی برای این مشکل خود می‌گردید، می‌توانید به فرمول تغذیه‌ای فرزند خود با شیرخشک فکر کنید. تلاش به تعادل تغذیه‌ی هم زمان با شیر سینه و شیرخشک، بهترین ایده برای یک تغذیه‌ی خوب است. زیرا، شما می‌توانید درهنگام سفر و یا زمانی که خارج از منزل هستید، به راحتی از شیرخشک برای تغذیه کودک خود استفاده کنید.

اقدامات لازم برای حمایت از مادران 

• شیرده و کاهش عوامل استرس زا، تا جای ممکن باید افزایش یابد.
• مادرانی که دچار سوء تغذیه هستند، نمی‌توانند شیر بدهند.
• به غیر از مواقع حاد، مادرانی که مبتلا به سوء تغذیه هستند، می‌توانند شیر بدهند.
• سوء تغذیه جزیی، حداقل تأثیر را بر تولید شیر مادر دارد. در حقیقت، تولید شیر مادر همواره وجود دارد حتی اگر سلامتی او به خطر افتد.
• مادران تصور می‌کنند که نمی‌توانند برای تغذیه کودکشان به میزان کافی شیر بسازند.
• مادران برای تغذیه فرزندشان شیر کافی می‌سازند.
• تولید شیر بر اساس تقاضا و نیاز به آن صورت می‌گیرد. زمانی که کودک زیر سینه مادر قرار می‌گیرد، محبت بی شائبه‌ای بین آن دو ایجاد می‌شود و باعث می‌گردد کودک تقاضای خود را تکرار کند، ذخیره شیر مادر تمام نیازهای کودک را برآورده می‌کند.
• اگر کودک مبتلا به اسهال است. شیردادن را متوقف نکنید.
• شیر مادر نه تنها حاوی آب است که می‌تواند آب از دست رفته بدن بر اثر اسهال را جبران کند، بلکه ذخیره مهمی از مواد معدنی و ویتامین‌ها است که مانع کم شدن آب بدن می‌شود و همچنین پروتئین که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌گردد. در مواقع جدی یا طولانی، ممکن است نیاز به آب درمانی مجدد باشد.
• کودکان نیاز به مایعات اضافی نظیر آب یا چای دارند.
• شیر مادر محتوی تمام مایعات مورد نیاز کودک می‌باشد.
• شیر مادر مقادیر زیادی آب دارد که کمبود آب بدن را جبران می‌کند. همچنین حاوی مواد مغذی است که یک کودک حتی در گرم‌ترین و خشک‌ترین آب و هوا بدان نیاز دارد. آب موجود در شیر مادر حتی بهتر از مایعات دیگر جذب بدن می‌شود.
• تنها زنانی که سینه‌های بزرگ دارند، قادر به شیردهی هستند.
• تمام زنان می‌توانند شیر بدهند.
• رمز شیردهی موفق، روش مناسب مکیدن کودک است نه اندازه سینه و شکل نوک سینه.
• اولین شیر باید به کودک داده شود.
• اولین شیر منبع مهمی از مواد مغذی است و یک ماده ضد عفونی کننده می‌باشد.
• این ماده باعث می‌شود عملکرد روده به خوبی انجام شود.
• زمانی که شیردهی متوقف می‌شود، نمی‌تواند دوباره آغاز گردد.
• اگر مادر شیردهی را متوقف کند او اغلب می‌تواند دوباره این کار را آغاز نماید.
• تولید دوباره شیر مستلزم صرف زمان است اما اغلب امکان پذیر است. مهمترین عوامل در این زمینه عبارتند از:
• ـ تمایل مادر به شیردهی مجدد و
• ـ تعیین دلایل اینکه چرا او اولین بار شیردهی را قطع کرده است.
• مادر باید کودکش را به طور منظم زیر سینه اش بگذارد (حداقل هر ۳ ـ ۲ ساعت یک بار)
• تغذیه می تواند تا کم شدن میزان شیر ادامه یابد که پس از آن فرآیند تولید شیر اتفاق می افتد.
• غذای کمکی نوزاد بهتر از شیر است.
• غذای کمکی برای کودک و مادرش در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
• بهترین غذا و بهترین روش تغذیه برای نوزادان، مکیدن شیر مادر از سینه وی می باشد.
• غذای کمکی بهترین انتخاب در هنگام فقدان شیر مادر می باشد.

برای کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، چه کار می‌توان کرد؟

در شرایط خاص، ممکن است لازم باشد شرایطی را در نظر بگیریم که شامل موارد زیر است:

• اطفال یتیم یا کودکانی که جدا از والدینشان نگهداری می‌شوند.
• یک مادر بسیار بیمار که نمی‌تواند برای مدتی به کودکش شیر دهد. در این مورد ممکن است لازم باشد به گونه‌ای دیگر کودک را حمایت نمود. البته امکان دارد تولید شیر در دوره بهبود مادر، به سختی انجام شود.

شیر ندادن مادر ممکن است ارتباط زیادی با عقاید فرهنگی یا هنجارها و فشارهای اجتماعی داشته باشد. در چنین شرایطی، گزینه‌های دیگر مناسب به نظر می‌رسند:

• استفاده از شخصی (دایه) که به جای مادر به کودک شیر دهد.
• استفاده از شیر پاستوریزه
• استفاده از جانشین‌های شیر و خوراندن آنها به کودک با فنجان.

جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب