هرآنچه باید درباره بیماری ام اس (MS) بدانید

احتمالا شما هم می دانید بیماری ام اس یا همان تصلب بافت چندگانه (multiple sclerosis) علائمی چون خستگی، احساسات غیرطبیعی یا عدم توانایی در راه رفتن دارد. اما ممکن است ندانید که چگونه این اتفاق می افتد و چرا افراد مبتلا به این بیماری چنین علائمی را دارند؟ یا ممکن است سوالات بیشتری داشته باشید از جمله اینکه آیا درمانی برای بیماری ام اس هست یا این بیماری کشنده است؟

چه شما مبتلا به این بیماری شده باشید و یا همسر یا کسی که دوستش دارید، و یا اینکه صرفا می خواهید اطلاعاتی در خصوص این بیماری داشته باشید، باید بدانید که افراد مبتلا به ام اس می توانند خوب زندگی کنند و بدست آوردن اطلاعات در خصوص این بیماری قدم اول است.

بیماری ام اس چیست؟

تصلب بافت چندگانه یک بیماری مزمن سیستم عصبی مرکزی است که شامل مغز و نخاع می شود. در یک فرد سالم، سلول های عصبی که در مغز و نخاع هستند به سرعت سیگنال ها را به یکدیگر و به دیگر نقاط بدن می فرستند. این سیگنال ها یا پیام های عصبی برای عملکرد زیستی بدن ما حیاتی و لازم هستند. این سیگنال ها به ما در پردازش اطلاعات، احساسات و حرکت آزادانه و راحت کمک می کنند. اما در فرد مبتلا به ام اس، مسیر این سیگنال های عصبی دچار اختلال می شود. به بیان دیگر انتقال پیام های عصبی بین مغز و نخاع و مغز و دیگر قسمت های بدن به آهستگی صورت می گیرد و یا به طور کلی انتقال پیام انجام نمی شود. زیرا در بیماری ام اس، سیستم ایمنی فرد بیمار علیه مایلین که یک پوشش محافظ دور رشته های عصبی است و پیام های عصبی از طریق آن منتقل می شود، حمله می کند. وقتی مایلین توسط سلول های سیستم ایمنی آسیب دیده و یا تخریب شود، سیگنال ها یا پیام های عصبی به خوبی و یا به سرعت منتقل نمی شوند.

بسته به اینکه موقعیت آسیب دیدگی مایلین در سیستم عصبی مرکزی کجا قرار دارد، علائمی که بروز می کند نیز می تواند متفاوت باشد. به همین خاطر علائم بیماری ام اس می تواند در هر بیمار متفاوت از دیگری باشد. اما با این حال برخی علائم ام اس رایج تر از بقیه است. این به این خاطر است که ام اس بیشتر قسمت های خاصی از سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می دهد. برای مثال ساقه مغز (نقطه ارتباط مغز و نخاع) و مخچه (که پشت مغز و نزدیک ساقه مغز قرار گرفته) دو ناحیه ای هستند که بیشتر از دیگر نواحی مغز دچار این آسیب می شوند. آسیب دیدگی ساقه مغز و مخچه می تواند منجر به سرگیجه، مشکلات گفتاری، لرزش، عدم تعادل حرکتی و مشکلات بینایی شود.

علامت شایع دیگر در میان بیماران مبتلا به ام اس، خستگی است. گرچه این خستگی می تواند علل مختلفی داشته باشد اما ام اس علت اصلی آن است. قابل تصور است که حمله مداوم به مایلین و رشته های عصبی و تلاش بدن برای انتقال پیام های عصبی، عملی خسته کننده است. این خود را به صورت خستگی های تضعیف کننده در بیماران مبتلا به ام اس نشان می دهد.

دیگر علائم رایج بیماری ام اس عبارت است از:

• احساسات غیرطبیعی (مانند بی حسی یا لمس بودن، رعشه، خارش، سفتی یا انقباض، سوزش)
• ضعف ماهیچه ها
• درد
• تشنج
• مشکلات شناختی
• افسردگی

هنوز دانشمندان علت اصلی این بیماری را نیافته اند اما تئوری های بسیاری مطرح می شود از جمله در معرض بیماری های عفونی قرار گرفتن (مانند ویروس Epstein-Barr)، ژنتیک و سطح ویتامین D. احتمال دارد که تعامل پیچیده ای که بین ژن فرد و محیط او برقرار شده در نهایت منجر به این بیماری شده است. در حال حاضر هیچ ژن مشخصی وجود ندارد که بتوان آزمایش کرد تا فهمید احتمال ابتلا به بیماری ام اس دارد یا خیر اما برخی ریسک فاکتورها هستند که ممکن است شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برخی از این فاکتورها شامل سن، جنس، محل زندگی، رژیم غذایی و عادت هایی چون سیگار کشیدن است.

آنچه باید درباره ام اس بدانید

تشخیص بیماری ام اس تنها از روی علائم کار دشواری است. علائم ام اس می تواند کاملا گیج کننده و حتی نامانوس باشد. ممکن است یک ماه بینایی شما کاملا تار شود و ۶ ماه بعد وقتی زیاد ورزش کردید، در پای خود احساس کرختی کنید. در کل بسیاری از علائم بیماری ام اس خاص این بیماری نیستند و ممکن است علائم بیماری های دیگر نیز باشند. برای مثال خستگی و درد ماهیچه ها از علائم بیماری های فیبرومیالژیا و لوپوس اریتماتوس سیستمی (بیماری خود ایمنی) نیز هست. بی حسی، رعشه و ضعف ماهیچه ها نیز می تواند از کمبود ویتامین B12 یا از بیرون زدن دیسک باشد. بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس یا کسانی که هنوز بیماری آنها تشخیص داده نشده، علائم بیماری خود را به بیماری های خوش خیمی مانند آنفولانزا نسبت می دهند یا آن را خیالی می پندارند. گاهی پزشکان نیز MS را تشخیص نمی دهند زیرا علائم آن محیل و زودگذر است. در واقع بسیاری از افراد بدون آنکه تشخیص درست داده شود سالها به دنبال درمان می روند اما در نهایت وقتی تشخیص درست انجام شود، بیماری به راحتی تسکین می یابد.

به همین خاطر اگر علائم جدید و نگران کننده ای دارید باید به پزشک مراجعه کنید. به هیچ وجه خوددرمانی انجام ندهید و یا علائم خود را پنهان نکنید. بهتر است اگر پاسخی برای شرایط خود ندارید، نظر یک متخصص را بپرسید.

اگر پزشک شما مظنون به بیماری MS شود، شما را به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می دهد. متخصص مغز و اعصاب از شما در خصوص علائم سوالاتی می پرسد و معاینه فیزیکی انجام می دهد. ممکن است پزشک متخصص به منظور تشخیص بهتر آزمایش MRI از مغز و یا نخاع بگیرد.

انواع بیماری ام اس

۴ نوع بیماری ام اس وجود دارد که علائم آنها، دوره بیماری و روش درمان هر یک با هم متفاوت است.

1.  عود می کند و آرام می شود: حدود ۸۵ درصد بیماران مبتلا به ام اس این نوع از بیماری را دارند. در این نوع از بیماری ام اس، فرد فراز و فرودهایی در علائم نورولوژیکی نشان می دهد ( مانند تاری دید و بی حسی بازوها) که بعد از چند هفته تا چند ماه به طور کامل یا جزئی برطرف می شود.
2.  ام اس درجه دو-پیشرفته: بسیاری از بیمارانی که مبتلا به ام اس نوع اول بوده اند، در صورتی که علائم بیماری درمان نشود و مزمن تر شود به ام اس پیشرفته دچار می شوند. گرچه انتقال بیماری از نوع اول به دوم قابل تشخیص نیست. گاهی این دو نوع از بیماری ام اس با هم همپوشانی پیدا می کنند یعنی فرد دچار زوال تدریجی در عملکرد نورولوژیکی ( و یا حتی ناتوانی) می شود اما در عین حال این علائم عود می کنند و خوب می شوند.
3.  ام اس پیشرفته: در این نوع از بیماری ام اس فرد از ابتدا به طور تدریجی علائم نورولوژیکی پیشرفته را نشان می دهد (ناگهان عود نمی کند). این نوع از ام اس کمتر رایج است و نخاع را بیشتر از مغز تحت تاثیر قرار می دهد.
4.  ام اس پیشرفته-عود کننده: این نوع از بیماری ام اس کمترین میزان شیوع را دارد. در چنین شرایطی فرد هم به طور تدریجی عملکرد نورولوژیکی اش ضعیف می شود (مانند نوع دوم و سوم) و هم هر از گاهی عود می کند (مانند نوع اول).

هیچ درمانی وجود ندارد

گرچه هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد اما لازم است بدانید اکثریت قریب به اتفاق این بیماران دچار معلولیت کامل نمی شوند و تنها تعداد اندکی (در موارد نادر) منجر به مرگ می شود. خبر خوب این است که روش های درمانی متعددی برای مبارزه با بیماری ام اس وجود دارد. بیشتر این روش ها برای نوع عودکننده این بیماری است اما تحقیقات بر روی ام اس پیشرفته نیز در حال انجام است.

علاوه بر این تعداد زیادی روش های درمانی برای کنترل علائم بیماری ام اس وجود دارند. این شامل مدیتیشن، درمان های فیزیکی یا کار درمانی، ابزار های کمک حرکتی و درمان های مکملی چون یوگا و عکس العمل شناسی (reflexology) می شود. احتمالا نیاز دارید که ابتدا این روش های درمانی را بشناسید تا ببینید کدامیک مناسب شما هستند.

اگر اخیرا متوجه شده اید که مبتلا به ام اس هستید:

گرچه ممکن است در ابتدا دچار ترس شوید اما باید بدانید که شما تنها نیستید. گرچه ممکن است دوست نداشته باشید اما حالا این بیماری بخشی از زندگی شماست و نیاز به توجه و مراقبت دارد. در فرآیند تشخیص و درمان بیماری  فراموش نکنید که خود را دوست بدارید و به انجمن های ام اس بپیوندید.

تا جایی که می توانید یاد بگیرید

گرچه ممکن است برایتان سخت باشد اما تا جایی که می توانید درباره ام اس بخوانید، درباره علائم آن، درمان آن و چگونگی خوب زندگی کردن با این بیماری. دانش به شما قدرت می بخشد و کمک می کند بر روی طبیعت غیرقابل پیش بینی این بیماری کنترل داشته باشید. قبل از مراجعه به متخصص مغز و اعصاب خود را آماده کنید. پیش از مراجعه به پزشک لیستی از سوالات خود را آماده کنید و در صورتی که راحت هستید با دوست و یا همسر خود نزد پزشک بروید.

برای آنکه درمان شما خوب پیش برود و آرامش ذهنی داشته باشید، مهم است که به تیم پزشکی خود اعتماد داشته باشید. راه هایی برای ارتباط با پزشک خود پیدا کنید و موارد اضطراری را بشناسید. درمان دارویی خود را دنبال کنید و نگرانی هایی چون عوارض جانبی را با پزشک خود در میان بگذارید. گرچه ام اس در حال حاضر اولویت اصلی زندگی شماست اما برای یکسری آزمایشات غربالگری مانند کولونوسکوپی برای غربال سرطان کلون، تست خون برای غربال دیابت یا کلسترول بالا، واکسیناسیون و مشاوره در خصوص عادت های سالم مانند مدیریت وزن باید به پزشک عمومی خود مراجعه کنید.

تغییرات را ملاحظه کنید

از معاینات پزشکی خسته شده اید؟ خبر خوب این است که با اتخاذ عادت های سالم زندگی مانند مدیریت استرس، ورزش منظم، ترک سیگار و خواب خوب احساس بهتری پیدا خواهید کرد و به بهبود بیماری خود کمک می کنید.