ویژگی‌هایی که محیط اتاق درمان برای مشاوره باید داشته باشد

اگر همین الآن از شما بپرسم که آیا سلامتی‌تان برایتان مهم است یا خیر چه پاسخی می‌دهید؟ احتمالا به نظرتان این سوال چندان خردمندانه نمی‌آید. شاید با خودتان فکر کنید که چه کسی می‌تواند نسبت به درد کشیدن خودش بی‌تفاوت باشد؟ اما عجیب‌تر آن است که هنوز انسان‌های بسیاری هستند که در مورد دردهای روحی خود کاملا بی‌تفاوت هستند. یا شاید تعبیر بهتر این باشد که نمی‌دانند دردهای روحی هم درمان دارند. این افراد سالیان سال با زخم‌های کهنه و نو زندگی می‌کنند و بار درد این زخم‌ها را به دوش می‌کشند. بی آنکه بدانند برای این دردها هم درمانی وجود دارد و انسان‌های زیادی عمر ارزشمند خود را صرف یافتن درمان این دردها کرده‌اند. البته خوشبختانه قشر آگاه و تحصیلکرده‌ی جامعه کمتر در معرض این آسیب حاصل از عدم آگاهی قرار دارند. اما باز هم شاید عده‌ی کمی از افراد باشند که بدانند شعار پیشگیری بهتر از درمان تنها منوط به جسم و فیزیک نمی‌شود. در واقع درمان بیماری‌های روحی تنها بخشی از رسالت مشاوران و روانشناسان است. یعنی در مورد روح و روان هم خیلی بهتر است که قبل از آنکه دچار اختلال شویم با روش‌های پیشگیرانه از سلامت روان خود حفاظت کنیم.

پیش‌تر از این‌ها می‌گفتند که عقل سالم در بدن سالم است. اما رفته رفته محققان به یافته‌های جالبی رسیدند که نشان می‌داد این رابطه یک طرفه نیست. یعنی یک بدن سالم نیز به عقل سالم نیاز دارد. واضح‌تر بگویم: امروزه ثابت شده است که بسیاری از بیماری‌های جسمی ریشه در مشکلات ذهنی و روانی دارد. مانند فردی که ممکن است به دلیل یک حادثه‌ی ناراحت کننده اصطلاحا دچار اختلالات جسمانی شکل می‌شود و مشکلات فیزیکی مانند اختلالات گوارشی برای او اتفاق می‌افتد که حل آن نیازمند حل مسئله‌ی ذهنی شان است.

چه کسانی باید به مشاور مراجعه کنند؟

همانطور که پیش از این گفته شد، پیشگیری همیشه بهتر، آسان‌تر و کم هزینه‌تر از درمان است. امروزه در جوامع تحصیلکرده و پیشرفته مراجعه به روانشناس مختص افرادی که معضل و مشکل روحی دارند نیست بلکه عموما مراجعه به مشاور و مشورت با وی امری عادی تلقی می‌شود و همه‌ی مردم و به خصوص کسانی که دارای دغدغه‌ی روزانه هستند، هر چند وقت یک بار با مراجعه به یک مشاور از دل مشغولی‌های خود کاسته و درباره مسائل روزانه خود سخن می‌گویند. آنها در مراحل مختلف زندگی خود از بلوغ گرفته تا انتخاب همسر و پرورش فرزندان از متخصصین این زمینه مشورت می‌گیرند. در حالی که متاسفانه در برخی جوامع که فرهنگ استفاده از خدمات روانشناسی هنوز جا نیفتاده است، تصور می‌شود که فقط روانی‌ها به روانشناس مراجعه می‌کنند و انسان‌ها عموما در مراحل مختلف زندگی از خاله و دایی و عمه و عمو و همسایه و همکار مشورت می‌گیرند.

اتاق درمان

وقتی شخصی برای روان درمانی یا مشاوره مراجعه می‌کند اتاق درمان نخستین جایی است که باید شخص در آن حاضر شود تا بتواند با درمانگر یا مشاور خود ملاقات کند. داشتن حس خوب به اتاق درمان در روند مشاوره و روان درمانی لازم است و این حس خوب می‌تواند از نوع احساس امنیت و راحتی باشد. فضای اتاق درمان، چیدمان این اتاق و خود درمانگر می‌توانند در ایجاد این حس خوب در مراجع سهیم باشند. مراجع باید بتواند بدون اینکه احساس کند قضاوت می‌شود، در کمال احساس امنیت تمام حرف‌ها و احساساتش را با درمانگر در میان بگذارد و این امکان پذیر نیست مگر اینکه درمانگر نیز به نوبه خود بتواند ارتباط همدلانه و راحتی در محدوده مقررات درمان با مراجع برقرارکند.

شرایط برگزار کردن جلسات درمان مفید و روش برخورد درمانگر با مراجع و شیوه درمان و مشاوره

• جلسات و تمام صحبت‌های مراجع محرمانه باشند و هیچ اطلاعاتی به بیرون اتاق درمان و نزد شخص دیگری فاش نشود.
• قضاوت وجود نداشته باشد و درمانگر بر اساس صحبت‌های مراجع او را قضاوت نکند.
• درمانگر با مراجع همدلی داشته باشد، یعنی قضایا را از دید مراجع می‌بیند و می‌تواند شرایط و هیجانات او را کاملا درک کند.
• صبورانه به تمام حرف‌های مراجع گوش کند و فقط مواقعی که صحبت‌های مراجع به درازا کشید و از بحث اصلی منحرف شد یا شنیدن آن حرف‌ها به درد درمان نخورد بصورت دلنشینی به سمت صحبت‌های ضروری‌تر هدایت شود.
• در صورتیکه درمانگر تخصصی در مسأله مراجع نداشت یا در درمان او به بن بست می‌رسد مراجع را به درمانگر شایسته دیگری ارجاع دهد.
• درمانگر رابطه درمانی خود را با مراجع حفظ کند و از برقراری ارتباط عاطفی یا دوستی با مراجع امتناع کند.

اتاق درمان برای مشاوره چگونه است؟

• اتاق درمان جایی است که مراجع می‌آید تا در آنجا در کمال امنیت تمام حرف‌ها، باورها، هیجانات، ناکامی‌ها و آرزوهایش را بدون حس قضاوت شدن بیان کند.
• گوش شنوا می‌خواهد، درمانگر صبوری را می‌خواهد که بدون آنکه سخنان مهمش را قطع کند به تمامی حرفهایش گوش کند.
• می‌خواهد نصیحت نشنود، مقایسه نشود، برچسب نخورد، دردش نادیده نگرفته نشود، تحقیر نشود و حس کند آنجا دیگر می‌تواند بدون هیچ ترسی خودش باشد، مکانیسم‌های دفاعییش بعد از شناسایی شدن تعطیل شود، نقابش را از چهره بردارد و با تمامی ترس‌هایش روبرو شود.
• اتاق درمان جایی است که مراجع می‌تواند خودش باشد.

رفتار روان درمانگر با مراجع در اتاق درمان

روان درمانگر معجزه‌گر نیست، او چوب سحرآمیز در دست ندارد و قرار نیست کاری کند که معجزه‌ای در زندگی مراجع اتفاق بیفتد. او قرار نیست برای مراجع و زندگیش تعیین تکلیف کند و به جای مراجع تصمیم بگیرد و برایش مسیر زندگی را تعیین کند.

روان درمانگر و مشاور قرار است کنار مراجع باشد و به مراجع کمک کند تا او بتواند مسیرهای موجود را بهتر و با دقت بیشتری ببیند، نقش خود را در ایجاد مشکلاتش پیدا کند و بپذیرد، خودش را بهتر بشناسد، به توانمندیهای خود آگاه شود، هدف نهایی و درست خود را بشناسد و با انتخاب بهترین مسیر و با تلاش، پشتکار، یادگیری مهارت‌ها و آگاهی بیشتر، راحت‌تر و با انگیزه و توان بیشتری به سمت حل کردن مسائل، بهبود هیجانات، آرامش بیشتر، پیشرفت و حال خوب حرکت کند. در همه مسائل تصمیم گیری نهایی با خود مراجع است و مسئولیت این تصمیم گیری با خود او است. هیچ کس به اندازه خود مراجع شایستگی و کفایت تصمیم گیری برای زندگیش را ندارد.

در اتاق درمان حرف‌های مراجع خوب شنیده می‌شود، مراجع می‌تواند به راحتی و بدون ترس از فاش شدن اسرارش و بدون ترس از مورد قضاوت قرار گرقتن تمامی افکار، هیجانات، باورها و افکارش را با درمانگر خود مطرح کند.

گاهی بعضی از مراجعان در گرفتن تصمیم درست و قطعی در مورد کاری تردید دارند و نمی‌دانند باید چه کار کنند، آنها انتظار دارند که درمانگرشان برایشان تصمیم بگیرد و آنها را از این بلاتکلیفی و تردید نجات دهد. آنها به این امید در جلسات مشاوره و روان درمانی حاضر می‌شوند که درمانگر به جایشان تصمیم بگیرد و مسیر درست را برایشان انتخاب کند.

یک درمانگر حرفه‌ای و اخلاقی باید برای مراجع توضیح دهد که نمی‌تواند جای او تصمیم بگیرد، در جایگاه تصمیم گیری برای او نیست و هیچ کس به جز خود مراجع توان تصمیم درست و کارآمد را برای او ندارد. تصمیم گیری نهایی به عهده خود مراجع است و مسئولیت این تصمیم گیری هم به عهده اوست، درمانگر فقط می‌تواند در تحلیل مسائل مراجع و شناسایی راه‌های موجود و مزایا و معایب احتمالی هر راه به مراجع کمک کند.

او می‌تواند به مراجع کمک کند که خودش را بهتر بشناسد، ولی در نهایت این مراجع است که باید برای خودش و زندگیش تصمیم نهایی بگیرد و مسئولیتش را بپذیرد.

جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب