والدین عزیز کودک آزاری نکنید
رفتار مناسب شما اثر مستقیم روی کودکتان می گذارد
ویدئویی در شبکه های اجتماعی دست به دست می چرخد. مربی مهد کودکی به زور به کودک غذا می دهد، موهایش را می کشد و او را هل می دهد؛ فردای آن روز پای تک تک خانواده ها به مهد فرزندشان در گوشه و کنار کشور باز می شود. عده ای تصمیم می گیرند مسئولیت نگهداری از کودک شان را در خانه برعهده بگیرند و عده ای به فکر ثبت نام فرزندشان در مهد کودک دیگر می افتند. اگر شما هم در گروه والدینی هستید که به خاطر ترس از آزار دیدن فرزندتان به پاک کردن صورت مسئله و دور کردنش از اجتماع فکر می کنید، این پرونده را بخوانید. حتی شمایی که عاشقانه فرزندتان را دوست دارید، گاهی ناخواسته به یک کودک آزاری تبدیل می شوید و حتی شمایی که برای رشد فرزندتان به آب و آتش می زنید، گاهی با بی خبری دست او را در دست یک کودک آزار میگذارید.
شاید شما هم مقصر باشید!
گاهی کودک توسط نزدیک ترین کسانش مورد آزار قرار می گیرد؛ حتی توسط مادر. چنین مادرانی نمی دانند که رفتارشان با کودک، چه لطمه بزرگی به وی می زند و او را دچار چه مشکلاتی می کند. رفتارهایی از این دست، بسیار شایع و به عبارتی اپیدمی هستند، به همین سبب قبح شان را از دست می دهند. مادری که عصبانی می شود و بچه را در خیابان به شدت تکان می دهد یا سیلی می زند، بی آنکه به عواقب کارش فکر کند، به یک کودک آزار تبدیل می شود.
تنبیه ها و فشارهای روانی و جسمی در خانواده هایی که می خواهند به هر قیمتی فرزندان منضبطی بار بیاورند، نمونه دیگری از رفتارهایی است که به اسم تربیت با کودک و نوجوان اعمال می شود اما درواقع کودک آزاری به شمار می آید. اولین گام برای اصلاح رفتارهای غلط در زمینه کودک آزاری، آشنایی با انواع کودک آزاری و مصادیق آن است. پس در ادامه مطلب با رفتارهایی که در همه جای جهان کودک آزاری به شمار می آید، آشنا شوید.
به کودکتان بی توجهید؟
بی توجهی شاید شایع ترین نوع کودک آزاری باشد. والدینی که کودک شان را نادیده می گیرند، از متهمان اصلی آزار کودکان هستند. آزاری که اغلب دیده نمی شود و کسی به خاطرش مجازات نمی شود. به موارد زیر توجه کنید:
- مادری که به خاطر به هم خوردن تناسب اندامش، به نوزاد شیر نمی دهد و به او شیر خشک می خوراند، او را در معرض ابتلا به بیماری های جسمی و روحی قرار می دهد.
- پدر و مادری که برای بچه شان به اندازه کافی وقت نمی گذارند یا فرزندشان به جای غذای خانگی و سالم دائم فست فود می خورد و در نتیجه دچار چاقی و انواع بیماری هایی می شود که ناشی از چاقی هستند.
- پدر و مادری که در کوچه و خیابان برای شوخی یا تنبیه خود را از دید کودک خارج می کنند تا خیال کند گم شده و به این وسیله تنبیه شود یا خودشان تفریح کنند.
- پدر و مادری که به نظافت و بهداشت کودک بی توجه هستند. بچه لباس کثیف می پوشد و دیر به دیر حمام می کند. زیر ناخن های بلندش همیشه کثیف است و تذکری بابت شست و شو نمی گیرد.
- پدر و مادری که نسبت به آموزش و تربیت بچه بی تفاوت هستند و درنتیجه انسان بی اطلاع و بی تربیتی را به دست جامعه و طبیعت می سپارند.
- پدر و مادری که به هر دلیلی به بچه محبت نمی کنند. برایش وقت نمی گذارند. با او حرف نمی زنند. وقتی بچه حرف می زند، گوش نمی کنند و با شخص دیگری صحبت می کنند.
- موارد بی شماری در این باره وجود دارد و این مثال ها تنها مشتی از خروار هستند.
روانش خط خطی شده؟
آزار روانی را آزار خاموش می نامند. مصادیق آزار روانی از نظر شیوع و عادی شمرده شدن شباهت فراوانی به بی توجهی دارد. اما خلاف روشن بودن و عادی بودن، این رفتارهای غلط صدمات روانی جبران ناپذیری به کودک وارد می کنند و حتی در آزار روانی، اثرات سوء بدرفتاری با کودک بیشتر و مخرب تر است. می توانید در ادامه با نمونه هایی از آزار روانی آشنا شوید:
- تحقیر کردن، فحش دادن، مقایسه کردن و کسی را به رخ کشیدن، تمسخر، مقابل دیگران از بدی های کودک حرف زدن و .. همگی حس حقارت را به کودک القا می کنند.
- حبس کردن کودک در اتاق برای تنبیه و در را به رویش قفل کردن.
- محدود کردن بیش از حد کودک یا نوجوان؛ بعضی والدین حتی تا سنین نوجوانی کودک را از حقوق طبیعی اش محروم می کنند. مثلا به او اجازه نمی دهند با هم سالانش بازی کند. نمی گذارند با هم کلاسیهایش رفت و آمد داشته باشد یا صحبت کند.
- مادری که به دلیل اختلاف با شوهرش، کودک را به حال خود می گذارد و خانه را به حالت قهر ترک می کند. حس ناامنی کودک حتی در بزرگسالی هم او را رها نخواهد کرد و این آسیب کمی نیست.
بدنش کبود شده؟
تقریبا می شود گفت همه جای دنیا افراد بالغی که کودکان و نوجوانان را کتک می زنند، پیدا می شوند، اما این امر بیشتر در جوامع سنتی رواج دارد. مضاف براینکه برخی کتک زدن را نوعی روش تربیتی و ابزاری برای بزرگ کردن صحیح بچه می پندارند. مصادیق آزار جسمانی کودک به خاطر آسیبی که به جسم وارد می شود، کاملا آشکار است چون اغلب با کبودی نواحی مختلف بدن، شکستگی استخوان ها، خراش ها و زخم های مختلف همراه است. حتی تکان دادن بچه و هر رفتار خشونت آمیز دیگری هم می تواند آزار جسمی کودک به حساب بیاید.
این آسیب جبران ناپذیر است
هرچند انواع دیگر کودک آزاری در جوامع سنتی مورد توجه و پیگیری قرار نمی گیرد و سهل انگاشته می شود، ولی آزار جنسی حتی در این جوامع هم بسیار حساسیت برانگیز است. کودک به طور کاملا طبیعی در سنین کودکی ممکن است نسبت به اعضای بدن کودک دیگری کنجکاوی داشته باشد و این کنجکاوی را با سؤال کردن، نگاه کردن و دست زدن به او نشان دهد.
در این صورت هرگز آزار جنسی صورت نگرفته است. آزار جنسی زمانی اتفاق می افتد که یک فرد بالغ با کودک رفتارهای جنسی انجام می دهد. بوسیدن، لمس کردن و انجام عمل جنسی با کودک به طور قطع و یقین کودک آزاری است. کودک به اقتضای سنش درکی از عمل جنسی ندارد و به همین دلیل اساسا نمی تواند گرایشی به رابطه جنسی داشته باشد. یک فرد بالغ نسبت به آنچه انجام می دهد آگاه است ولی کودکی که مورد آزار جنسی قرار می گیرد هیچ درکی از کاری که با او می کنند ندارد بنابراین تنها مقصر کودک آزاری، فرد بالغ است و بس.
فاجعه از کجا می آید؟
نمی توانید فرزندتان را در خانه حبس کرده و با این راه امنیتش را تضمین کنید. کودک شما در همین دنیایی زندگی می کند که هزاران نفر از همسالانش قربانی کودک آزاری می شوند و پیش از امتحان کردن هر راهی برای پیشگیری باید بدانید در چه دنیایی زندگی می کنید.
چرا کودک آزاری اتفاق می افتد؟
هر نوع سوء رفتاری که موجب لطمه دیدن تن و روح کودک شود، کودک آزاری به شمار می آید و متاسفانه در همه جای دنیا این پدیده به شکل اپیدمی وجود دارد. نتیجه مطالعاتی که در کشورهای پیشرفته صورت گرفته نشان می دهد اغلب مجرمان جنسی، خودشان قربانی کودک آزاری بوده اند و در کودکی مورد آزار جسمی و جنسی قرار گرفته اند. آنها با مشکلات متعدد هیجانی، رفتاری و ارتباطی دست به گریبان هستند و هیچ یک از مشکلاتشان حل نشده است. فقر الزاما عامل کودک آزاری نیست. با این وجود، درصد بالایی از کودک آزارها به خانواده های بسیار فقیری تعلق داشته اند. بیکاری هم از دیگر عوامل بروز کودک آزاری شناسایی شده است. مخصوصا اگر فقر و بیکاری توام شوند، زمینه را بیش ازپیش برای کودک آزاری فراهم می کنند.
در دنیا چه می گذرد؟
در کشورهایی که آمار دقیقی از آزار کودکان ارائه می شود، متوجه شده اند میزان کلی این آزارها کاهش پیدا کرده اما میزان مرگ ومیر کودکان در اثر کودک آزاری بالا رفته است. امروزه در بعضی کشورهای اروپایی و آمریکایی مثل آلمان، سوئد، اسپانیا، فرانسه و ایالات متحده مجازات بسیار سختی در انتظار کودک آزار است. بهعنوان مثال در آلمان و سوئد اگر سن کودک آزار بالای ۲۵ سال باشد، طبق قانون و با تایید کمیسیون پزشکی فرد مجرم به وسیله دارو عقیم می شود.
زندگی چطور می گذرد؟
آسیبدیدگی در دوران کودکی اگر بهموقع بهبود پیدا نکند، در کودکی و بزرگسالی مشکلات بزرگی را بهوجود خواهد آورد. نیمی از بستریهای روانپزشکی در کودکی آزار دیدهاند. افرادی که در دوران نوزادی مراقبت خوبی ازشان به عمل نیامده است، در بزرگسالی دچار ناراحتیهای بسیار میشوند.
نوزادی که آزار دیده، دیرتر زبان باز میکند، در بزرگسالی نمیتواند ادرار و مدفوعش را کنترل کند،در مدرسه نمیتواند با همسالانش ارتباط خوبی برقرار کند، سطح نمرات این کودکان معمولا پایین است،در حوزههای رفتاری و اجتماعی مشکل داشته و زندگی اجتماعی نابسامانی دارند. اینها حتی در ازدواج، رفتارهای خشونتباری از خود نشان میدهند. همچنین ریسک ابتلا به بیماریهای روانپزشکی مثل افسردگی، اضطراب، اختلالات رفتاری و… تا حد زیادی در قربانیان کودکآزاری بالا میرود. باتوجه به این آسیبها لزوم درمان آسیبدیدگی بهموقع در کودکی روشن میشود.
چطور درمانش کنیم؟
اگر متوجه شدید کودک مورد آزار قرار گرفته، خودتان دست به کاری نزنید. مشکلات روانی بعد از این اتفاق آنقدر پیچیده است که به تنهایی نمیتوانید وضعیت را به حال عادی برگردانید. معمولا در چنین مواردی خانواده آنقدر درگیر شکایت از کودکآزار و طی مراحل قانونی میشود که کودک در این میانه فراموش میشود. غفلت در درمان زودهنگام کودک، میتواند آیندهاش را تباه کند؛ چون تاثیرات کودکآزاری بسیار مخرب است و اگر درمان نشود،مشکلات بیشتری را به دنبال میآورد. ضمن اینکه شما هر قدر هم دلسوز و مهربان باشید علم پزشک را ندارید و شاید راهکاری که به نظر شما سودمند میرسد، از نظر علمی غلط باشد بنابراین درمان را تا زمان بهبود کامل کودک (به تشخیص پزشک) ادامه بدهید.
از کجا بفهمیم آزار دیده است؟
- برای والدینی که به کودک اهمیت میدهند، تشخیص ناراحتی کودک کار سختی نیست. کافی است از کنار تغییرات رفتاری به سادگی عبور نکنند.
- کودکی که مهد یا مدرسه میرود، ولی یک مرتبه بدون دلیل دیگر نمیخواهد به مدرسه برود و مدام بهانه میآورد تا در خانه بماند.
- کودکی که از یک فرد خاصی میترسد و با دیدنش پنهان میشود یا گریه سر میدهد؛ ممکن است این فرد مربی مهد یا معلمش باشد، یا یکی از افراد فامیل.
- کودکی که از کابوسهای شبانه و مکرر خلاص نمیشود.
- – کودکی که حالتی شبیه به حالت مسخ به او دست داده است. تمام روز را یک گوشه کز میکند و حتی اگر پیشنهادهای جالب به او بدهید، به هیجان نمیآید.
- کودکی که نظم خوابش به هم خورده یا ممکن است با هر صدای کوچکی از جا بپرد، بترسد یا گریه کند.
- کودکی که آزار را در بازیهایش شرح میدهد. اگر در بازیهای کودک مورد مشکوکی دیدید، آن را صرف بازی یا اشتباه کودک تلقی نکنید.
- کودکی که مورد آزار جنسی قرار گرفته، عروسکهایش را لخت میکند و به بدن آنها دست میزند. در صورت مشاهده هر رفتار این چنینی که در قالب کودکی نمیگنجد، مسئله را جدی بگیرید.
- بعضی نشانهها ظاهری هستند و راحتتر کشف میشوند؛ مثلا درد در ناحیه پشت، کبودی، اثر سوختگی، التهاب پوست، یبوست بدون منشا تغذیهای و بیاختیاری ادرار و…
- بچههایی که دچار سوزش، خارش، عفونت و ترشح در ناحیه تناسلی میشوند را حتما برای مداوا پیش پزشک ببرید.
از کودک چطور سؤال کنیم؟
اگر نشانهای دیدید، آرامش خود را حفظ کنید. نحوه برخورد شما میتواند یک بار برای همیشه او را به سکوت یا اطمینان وادارد. خیلی وقتها کودک از نحوه برخورد والدین آسیب میبیند. وقتی مادر آشفته و ناراحت است. کودک با خودش فکر میکند که مقصر این ناراحتیها اوست و علاوه بر حس گناه دیگر درباره خودش با مادر حرف نمیزند.
- سؤال کنید، ولی لحنتان حین سؤال کردن خوب و آرام باشد.
- هیچوقت از بچهها سؤالات مستقیم نکنید. کودک در مواجهه با سؤالات مستقیم و بیپرده راه انکار را پیش میگیرد. هرچه سن کودک کمتر باشد، باید سؤالات غیرمستقیمتر طرح شوند.
- کودکانی که مورد آزار قرار میگیرند تهدید میشوند که اگر با کسی درباره این موضوع صحبت کنند، بلایی سرشان خواهد آمد. کودکآزار برای محکمکاری کودک را به مرگ پدر و مادرش تهدید میکند. به شکل غیرمستقیم به کودک این اطمینان را بدهید که تحت هر شرایطی از او حمایت میکنید.
چطور بچه ها را آگاه کنیم؟
آگاهی دادن به کودک هم راهکار پیشگیرانهای است که خانوادهها نباید از آن غفلت کنند. بعضی معتقدند اگر با بچه درباره این موضوع صحبت شود، چشم و گوشش باز میشود. این افکار غلط را دور بریزید. نادیده انگاشتن کودکآزاری راهحل مقابله با آن نیست. روشهایی هست که والدین هوشیار با استفاده از آنها کنترل امور کودک را- حتی در زمان غیابشان- در دست میگیرند.
- در سالهای اول دبستان میتوانید با کودک در محیطی دوستانه صحبت کنید. سعی کنید طوری فضاسازی کنید که کودک متوجه نشود با مسئله غیرعادیای مواجه است. حین بازی یا گردش و در موقعیت مناسب با او در مورد اعضای بدن انسان صحبت کنید. هرچه صحبتهایتان شیرینتر و جذابتر باشد، تاثیر آموزش شما روی کودکتان بیشتر خواهد شد.
- به کودک بگویید یک سری از قسمتهای بدن هستند که جزء مامان، بابا و دکتر فرد دیگری حق ندارد آنها را ببیند. حتی اگر کسی خواست آن قسمتها را نشانش دهید، این کار را انجام ندهید.
- به کودک بگویید اگر کسی خواست به قسمتهای خاص بدنش دست بزند، بزرگترها را با خبر کند.
- مرزهای کودک را نشانش بدهید. به او بگویید چه کسانی تا چه حدی میتوانند در آغوشش بگیرند، ببوسندش و لمسش کنند.
- در این کار افراط نکنید. کودک اگر متوجه حساسیت بیش از حد شما شود، خودش هم حساس میشود و این مسئله برایش خوب نیست.
چطور پیشگیری کنیم؟
- خودتان کودکآزار نباشید! هیچ یک از چهار نوع آزار را بر کودک روا ندارید.
- اگر بناست کودکتان را به مهد بفرستید، حتما در انتخاب مهدکودک دقت کنید. درباره نوع آموزش، مربیانی که آنجا کار میکنند و بهداشت محیط حسابی تحقیق کنید.
- گاهی سر زده و بدون اطلاع قبلی به مدرسه و مهدکودک بروید و ببینید رفتار پرسنل با کودکان چگونه است. به مدارس و مهدکودکهایی که به دوربین مداربسته مجهز هستند بیشتر میشود اطمینان کرد.
- این حساسیت را در مورد تمام کسانی که قرار است با کودک در ارتباط باشند، داشته باشید، حتی راننده سرویس را از قلم نیندازید. اغلب کودکان توسط کسانی آزار میبینند که خانواده به آنها بیشترین اعتماد را دارد.
- از کودکتان بخواهید هر روز برایتان تعریف کند که چه کارهایی انجام داده است. البته مبالغه نکنید. اما فضای اعتماد را به وجود بیاورید و به کودکتان القا کنید که همیشه، بدون قضاوت در موردش، میتوانید محرم اسرار او باشید.
جمع آوری و تنظیم: کاویاب