طبیعی است که وقتی کودک شما سرکش می‌شود، احساس می‌کنید کنترل شرایط را از دست داده‌اید و ناامید می‌شوید. در زیر پنج روش برای مقابله با فرزند سرکش پیشنهاد می‌شود:
تربیت نوجوانان برای والدین می‌تواند با تجربه مجموعه‌ای از احساسات متفاوت همراه باشد. این بسیار ارزشمند و هیجان‌انگیز است که ببینید فرزندتان مستقل شده و به یک جوان بالغ تبدیل شده که در دنیای واقعی با مردم در ارتباط است و می‌تواند اثر مثبت در زندگی دیگران بگذارد. اما بسیاری از نوجوانان در این مسیر وقفه‌ها و تغییرات عاطفی متفاوتی را تجربه می‌کنند. این تغییرات رفتارهایی چون بی‌احترامی، موذی بودن، از زیر انجام کارها در رفتن، نگرش منفی داشتن و گاهی اوقات شورش و سرکشی را شامل می‌شود (چگونه به فرزند خود بیاموزیم خشم خود را کنترل کند؟).
طبیعی است که وقتی کودک شما سرکش می‌شود، احساس می‌کنید کنترل شرایط را از دست داده‌اید و ناامید می‌شوید. هرگاه نوجوان سرکش شما رفتارهایی انجام داد که موجب ناراحتی شما شد، می‌توانید از استراتژی‌های زیر استفاده کنید:
- چه اتفاقی افتاده است؟
- ارزیابی مجدد اصول و قوانین خانه
- تمرین صبر بکنید
- اجازه بدهید فرزندتان کمی کنترل را بدست گیرد
- به دنبال جنبه‌های مثبت باشید
در ادامه این ۵ استراتژی را با جزئیات بیشتری توضیح خواهیم داد:
چه اتفاقی افتاده است؟
برای برخی از والدین تعجب‌برانگیز است که کودک شاد و آسان‌گیر آنها یک شبه شخصیتش تغییر می‌کند. ممکن است از دخترتان بخواهید دسته تنیس خود را از راهرو بردارد قبل از اینکه کسی به آن صدمه‌ای بزند، و با حاضرجوابی دخترتان مواجه شوید. یا وقتی به پسرتان می‌گویید قبل از شروع مشق‌هایش زباله‌ها را بیرون بیندازد، با بی‌ادبی به شما جواب بدهد. خب در چنین مواقعی چه باید کرد؟
والدین بهتر از هر کسی فرزندان خود را می‌شناسد، پس اگر متوجه رفتار متفاوتی از آنچه قبلا از فرزند خود سراغ داشتید شدید، بررسی کنید تا متوجه شوید چه اتفاقی افتاده است. شاید دلیل ساده داشته باشد مثلا دخترتان در کلاس درس نتوانسته جوب سوالی را بدهد یا زنگ تفریح یکی از همکلاسی‌هایش او را هل داده و قلدری کرده.
طبیعی است که نوجوانان وقتی احساس می‌کنند مستقل شده‌اند، قدرت خود را نشان دهند یا دور از نظارت مستقیم والدین تنهایی بیرون بروند. از طرفی مطالعات نشان می‌دهند مغز نوجوانان هنوز آنقدر رشد نکرده و شکل نگرفته‌اند به همین خاطر به طغیان عاطفی می‌انجامد. در طول دوران نوجوانی بخشی از مغز که قشر پیشانی گفته می‌شود، رشد می‌کند. این بخش از مغز پشت پیشانی قرار گرفته است. در واقع این قسمت مرکز تفکر و قضاوت شماست، در واقع کودک از این زمان است که آرمان‌ها و ایده‌های خود را توسعه می‌بخشد. کودکان تا قبل از این سن والدین خود را بی‌عیب و نقص می‌بینند و پس از آن ناگهان جهان برای آنها واقعی‌تر می‌شود.
با در نظر گرفتن دلیل سرکشی فرزندتان از قوانین خانه، بهتر می‌توانید در جهت اصلاح رفتارهای منفی او اقدام کنید.
ارزیابی مجدد اصول و قوانین خانه
اگر همیشه قوانین خاصی در خانه داشته‌اید مانند انجام تکالیف، سر ساعت مشخص در خانه بودن، قوانین سفت و سخت درخصوص رعایت احترام، در واقع با این کار مرز و محدوده‌ها را تعریف کرده‌اید و فرزند شما از اهمیت آنها آگاه است. اگر در قوانین خود سست هستید و تناقض دارید، زمان آن رسیده که خط قرمز خود را مشخص کنید و بگویید چه چیزهایی در خانه قابل قبول و چه چیزهایی غیرقابل قبول است و بر این اصول پایبند باشید (چگونه می‌توان برای نوجوان مرز و محدوده تعریف کرد؟).
صرف نظر از اینکه چه قوانینی را تا به حال حاکم کرده‌اید، اکنون زمانی است که باید سناریو را مجددا ارزیابی کنید و حتی موارد تازه‌ای را بیفزایید و دستورالعمل‌های جدیدی را پیش ببرید. مهمتر از همه اینکه برای مرور این قوانین با فرزندان خود وقت بگذارید. با داد و فریاد و تهدید قوانین خود را تحمیل نکنید و انتظار نداشته باشید که فرزند شما وقتی به خانه برمی‌گردد در حالی که در مدرسه نمره بدی گرفته یا عصبانی است که شما به او در انجام کارها کمک نکرده‌اید، همه قوانین را عینا اجرا کنند. وقتی اعضای خانواده آرام شدند جلسه‌ای ترتیب دهید و قوانین را در آن جلسه شرح دهید.
اگر می‌خواهید قوانینی وضع کنید باید فرزندان خود را به پیروی از آنها وادارید. این بدان معناست که خودتان نیز به عنوان والدین باید به این اصول پایبند باشید. همین باعث می‌شود راه حل خوبی برای زمانی که این قوانین را نقض می‌کنند، به جود آورید.
صبر را تمرین کنید
صبر از جمله خصائلی است که برای همه جنبه‌های زندگی مفید است اما در مورد تربیت فرزند به خصوص پسر بیشتر نیاز است که صبر داشته باشید. ما در دنیایی از لذت‌های آنی زندگی می‌کنیم، غذاهای مایکرویوی، سیم کارت‌های اعتباری، اخبار زرد شبکه‌های اجتماعی، بنابراین طبیعی است که وقتی در خانه دچار مشکل می‌شوید نیز بخواهید آن مشکل فوری و در لحظه حل و فصل شود. متاسفانه اصلاح و حذف رفتارهای بد و ناشایست نیازمند زمان است و اینجاست که شما نیاز به مهارت صبر و حوصله پیدا می‌کنید. پیشنهاد ما این است که هر روز صبر را تمرین کنید (برای ایجاد تغییر در زندگی از خودتان شروع کنید).
مانند هر عادت دیگری شما باید بر روی صبر نیز به طور مداوم کار کنید و آن را بخشی از زندگی روزانه خود سازید. یکی از روش‌های خوبی که به شما کمک می‌کند با وجود مشغله و تعداد زیاد فرزندان باز هم صبور باشید، تکرار جمله‌ای است که به شما آرامش می‌دهد. مثل جمله “این نیز بگذرد”. تکرار و تمرکز مداوم و هر روزه بر چنین جملاتی شما را آرام می‌کند و کمک می‌کند بیشتر بر جنبه‌های مثبت تمرکز کنید. صبوری پیشه کردن استراتژی خوبی است به خصوص برای مواقعی که با شرایطی سخت در خانواده مواجه می‌شوید و صبوری شما به فرزندتان نشان می‌دهد که شما قصد ندارید آتش جنگ را بیشتر کنید و شتابزده عمل نخواهید کرد.
اجازه دهید فرزندتان کمی کنترل را بدست گیرد
دادن احساس کنترلگری به کودک می‌تواند راه خوبی باشد که استقلال خود را نشان دهد. همانطور که در مورد دوم اشاره شد، به کودک اجازه دهید او در خصوص عواقب نقض قوانین تصمیم‌گیری کند، این کمک می‌کند که او نیز بخشی از این قوانین باشد به جای آنکه قوانین به او دیکته شوند و توسط شما کنترل شوند. بسیاری مواقع کودک شما می‌خواهد عمدا شما را تحریک کند زیرا دقیقا می‌داند واکنش شما چه خواهد بود (سرش داد می‌کشید یا دعوا می‌کنید). این به آنها کمک می‌کند برنده باشند زیرا دقیقا می‌دانند چگونه بر شما غلبه کنند. وقتی به آنها گزینه برای انتخاب و کنترل داشتن بر رفتارشان می‌دهید، به آنها نشان می‌دهید که برای عقایدشان احترام قائلید و بدین صورت شانس پذیرفتن این اصول از سوی آنها بیشتر خواهد شد.
Alan Kazdin استاد روانشناسی و روانپزشکی کودکان از دانشگاه ییل و نویسنده بیش از ۴۰۰ کتاب، می‌گوید: شما می‌توانید از بچه‌های سرکش، کودکانی بسیار مهربان بسازید، در واقع بیشتر آنها مهربان هستند. برای این کار هیچ چیز مهمتر از درک انتخاب نیست. مهم نیست که او انتخابی واقعی دارد یا خیر همین که به او حق انتخاب بدهید، موافقت او را بیشتر می‌کنید.
به دنبال جنبه‌های مثبت باشید
متاسفانه بسیاری از ما تمایل داریم که بر جنبه‌های منفی تمرکز کنیم و به جای توجه به عملکردهای خوب و مثبت فرزندان به اشتباهات و خطاهای آنها توجه می‌کنیم، و وقتی آنها طغیان و سرکشی می‌کنند برای ما آسان‌تر است که عمل بد آنها را ببینیم و همه ویژگی‌ها و کارهای خوب او را نادیده بگیریم (چگونه خوش‌بین باشیم؟).
در عوض سعی کنید بر جنبه‌های مثبت تمرکز کنید و هر گاه کار خوبی انجام می‌دهد هر چند کوچک، او را تشویق کنید. اگر می‌خواهید از شرایط سخت و دشوار زمان‌هایی که فرزندتان سرکشی می‌کند عبور کنید، زمانی را به جستجوی کارهایی که فرزندتان به خوبی انجام می‌دهد اختصاص دهید. خانه را نیم ساعت قبل از زمان مقرر برای بازگشتن فرزندان تمیز و مرتب کنید. صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوید مدام قر نزنید که چقدر زندگی سخت است. وقتی به جنبه‌های مثبت توجه می‌کنید و با نشان دادن تحسین و توجه این اعمال مثبت را تقویت می‌کنید، همین کمک می‌کند که کودک آرام و رام‌تر شود، سرکشی را کنار بگذارد و روحیه ستیزه‌جو نداشته باشد.