باردار هستید؟ علائم زایمان و انقباض‌های معروف کم‌کم خودشان را نشان می‌دهند؟ قبل از اینکه ساک زایمان را بردارید و به بیمارستان بروید، بد نیست که با علائم رایج زایمان بیشتر آشنا بشوید و در صورت لزوم با پزشک خود تماس بگیرید. حتی بسیاری از مادرانی که قبلا هم تجربه‌ی زایمان داشته‌اند، در دفعات بعدی نمی‌توانند به‌طور دقیق علائم زایمان را تشخیص بدهند. علت این است که بسیاری از این علائم گُنگ هستند و می‌توان از آنها تفاسیر مختلفی داشت. مثلا مشخص نیست که انقباضاتی که به سراغ‌تان می‌آید، از همان انقباضات معمول همیشگی است یا علائم زایمان به‌شمار می‌رود. شاید هم غذایی که دیشب خورده‌اید باعث بروز چنین حالتی شده است. مایعی که ترشح می‌شود، نتیجه‌ی پاره شدن کیسه‌ی آب است یا کمی ادرار است که به‌واسطه‌ی لمیدن نوزاد دلبندتان روی مثانه از بدن خارج شده؟ برای آشنایی با علائم زایمان تا انتها با ما همراه باشید:
پاره شدن کیسه‌ی آب
حتما شما هم دلهره‌های فراوانی بابت پاره شدن کیسه‌ی آب در مکان‌هایی مثل محل‌کار، سینما و… دارید. اما تنها عده‌ی اندکی از زنان هستند که بدون انقباضات قبلی دچار این حالت می‌شوند. پس نگران نباشید. براساس نتایج تحقیقی تنها ۸ درصد زنان چنین موضوعی را تجربه می‌کنند. حتی اگر دچار پارگی کیسه‌ی آب بشوید، باز هم چیز وحشتناکی در انتظارتان نخواهد بود و تنها شاهد نَشت اندکی آب خواهید بود و با سیلی خروشان روبه‌رو نخواهید شد، زیرا موقعیت سر نوزاد درون شکم مانع از ریختن آب زیاد از بدن می‌شود. پاره شدن کیسه‌ی آب، یکی از علائم زایمان است. ترشحاتی که خارج می‌شوند فاقد رنگ و بو هستند. بیشتر زنان یعنی حدود ۸۰ درصد آنها بعد از مشاهده‌ی این نشانه در طول ۱۲ ساعت بعد، زایمان می‌کنند. بعد از اینکه کیسه‌ی آمنیوتیک مادر (کیسه‌ای که نوزاد در آن است) پاره شد، زنانی که آماده‌ی زایمان نیستند هم باید برای ادامه فرایند آماده بشوند و برای زایمان تلاش کنند، زیرا در غیر این صورت، امکان بروز خطر عفونت وجود دارد.
احساس انقباضات شدید و منظم
یکی دیگر از علائم زایمان ، انقباض است. انقباضات یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های آمادگی برای زایمان است، اما بیشتر زنان نمی‌توانند انقباض‌های عادی را که زیاد تجربه می‌کنند، از انقباض نهایی در هفته‌های آخر برای زایمان تشخیص بدهند. انقباضات به‌ندرت حالت مرتب و شدید به خود می‌گیرند و معولا سریعا رفع می‌شوند. انقباضات عادی به‌دلایلی نظیر گرسنگی و کمبود آب در بدن هم رخ می‌دهند؛ به‌همین‌خاطر به‌سادگی رفع می‌شوند، اما انقباضی که از علائم زایمان است، به‌سادگی رفع نمی‌شود و تا زمان تولد نوزاد با مادر همراه است. به عبارت دیگر، این نوع از انقباض‌ها شدید و متداوم هستند. به‌عنوان نمونه، انقباضی که به زایمان منجر می‌شود، در قالب بازه‌هایی زمانی متفاوت بروز می‌یابد. مثلا انقباضی ۱۰ دقیقه، سپس ۸ دقیقه، بعد ۵ دقیقه و در نهایت ۳ دقیقه به طول می‌انجامد. یعنی انقباض‌ها به‌طور مداوم و با مدت‌هایی متفاوت بروز می‌یابند. در بیشتر اوقات، این انقباض‌ها به‌شکل نوار باریکی از کمر شروع و به جلوی شکم منتقل می‌شوند.
احساس خروج ترشحات
در دوران بارداری دهانه‌ی رحم بسته می‌ماند و به‌خاطر وجود مخاط مسدود می‌شود. این قضیه، روشی طبیعی برای حفظ جنین از عفونت است. اما هر چقدر که زمان زایمان نزدیک‌تر می‌شود، دهانه‌ی رحم بازتر می‌گردد و مخاطی که در آنجا جمع شده‌اند، کم‌کم تخلیه می‌شوند. این مخاط که اندازه‌ای در حد یک قاشق چای‌خوری دارد، به‌شکل ترشحی حباب مانند از بدن مادر تخلیه می‌شوند. ممکن است با گشاد شدن دهانه‌ی رحم، رگ‌های خونی هم پاره بشوند. در نتیجه، شاید ترشحات همراه با اندکی خون باشند. مشاهده‌ی چنین ترشحاتی نشان از این دارد که زایمان در ظرف چند ساعت آینده، روزها و شاید هفته‌های آتی به‌وقوع خواهد پیوست. در هر حال، چنین علامتی حاکی از باز شدن دهانه‌ی رحم است.
دچار شدن به اسهال
در آستانه‌ی زایمان، بدن شروع به ترشح پروستاگلاندین‌ها (prostaglandins) می‌کند. این مواد مانند هورمون‌ها هستند و باعث انقباض رحم می‌شوند. در نتیجه، به نرم شدن حرکت و باز شدن دهانه‌ی رحم کمک می‌کنند. البته این مواد باعث تحریک روده‌ها، احساس و عمل دفع و بعضا اسهال هم می‌شوند.
کمر درد شدید
بیشتر زنان باردار در طی ماه‌های متوالی کمر درد دارند. اما اگر این درد خیلی شدید شود، نشانه‌ای این است که صورت بچه در رحم، روبه‌روی شکم مادر قرار دارد. این موضوع تقریبا در یک سوم از زنان باردار دیده می‌شود. معمولا موقعیت بچه در شکم مادر به این شکل است که صورت بچه رو به ستون فقرات مادر قرار دارد؛ به‌همین‌جهت نیز از کانال تولد خارج می‌شود، اما در مواردی هم صورت کودک رو به شکم مادر است و در وضعیتی از کانال تولد خارج می‌شود که سرش به سمت ستون فقرات مادر قرار گرفته است. در این حالت، دردی پیوسته در شکم می‌پیچد و کمر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در هر حال، چه وضعیت کودک به‌صورت عادی باشد، چه غیرعادی، درد شدید کمر از علائم زایمان است.
احساس داشتن انرژی زیاد
با وجود اینکه دوران بارداری همراه با خستگی زیادی است، اما در هفته‌های قبل از زایمان، خیلی از زنان انرژی زیادی پیدا می‌کنند و به فعالیت تمایل دارند. زنان در این شرایط احساس فوریت در سروسامان دادن و نظم‌بخشی به کارهای مختلف ازجمله کارهای مربوط به فرزند و زایمان را دارند.
نازک شدن دهانه‌ی رحم
علاوه‌بر گشاد شدن دهانه‌ی رحم، این قسمت از بدن مادر در هفته‌های قبل از زایمان، نازک هم می‌شود. علت این است که نازک شدن دهانه رحم به باز شدن آن برای انجام زایمان کمک بیشتری می‌کند. این علامت باید ازطریق معاینه‌ی پزشک در این ناحیه تأیید شود.
افزایش احساس دفع ادرار
افتادن سر بچه در قسمت لگن مادر باعث می‌شود که مادر بیشتر از مواقع عادی احساس دفع ادرار داشته باشد. درواقع موقعیت سر بچه باعث فشار به مثانه و ایجاد احساس دفع ادرار می‌شود. این موضوع در زمان نزدیک شدن به زایمان دیده می‌شود. زمانی که سر بچه بیشتر در قسمت لگن قرار می‌گیرد، تنفس برای مادر آسان‌تر می‌شود، زیرا فشار کمتری روی دیافراگم وارد می‌شود.
سبک شدن جنین درون رحم
یکی دیگر از علائم زایمان سبک شدن جنین درون رحم یا پایین آمدن آن در لگن است؛ یعنی زمانی که سر بچه متمایل به قسمت لگن مادر می‌شود. برای برخی از زنان این اتفاق تا ۲ هفته مانده به زمان زایمان رخ می‌دهد و برخی دیگر حتی چنین چیزی را احساس هم نمی‌کنند.
نازک شدن ناحیه واژن :
هنگام نزدیک شدن به موعد مقرر زایمان، تغییرات در بافت هم بند دهانه رحم، موجب نرم شدن آن و نازک شدن ناحیه واژن می‌شود. انقباضات پیش از زایمان نیز ممکن است دهانه رحم را نازک و گشاد کرده تا بتواند به اندازه سر نوزاد باز شود و زایمان انجام گیرد. به همین جهت در ماه آخر، بررسی لگن و واژن مادر باردار توسط پزشک متخصص زنان جهت تعیین میزان نازک شدن ناحیه واژن و نزدیک شدن به زمان زایمان انجام می‌شود. در اصطلاح علمی به شل شدن و کوتاه شدن دهانه رحم «افاسمان» می گویند که پزشک با معاینه دهانه رحم متوجه این تغییرها می شود. باز شدن دهانه رحم به صورت صفر تا ۱۰۰درصد بیان می‌شود. وقتی دهانه رحم کاملاً باز شود یعنی افاسمان ۱۰۰ درصد اتفاق افتاده و سر جنین بیرون می آید. باز شدن کامل به اندازه تقریبا ۱۰ سانتی متر به نام «دیلاتاسیون» خوانده می شود. این ۲ وضعیت به دنبال انقباض‌های موثر رحم اتفاق می‌افتد. در زایمان اول حتی در هفته ۴۰ بارداری، باز شدن ۱ سانتی‌متری دهانه رحم علامت دقیقی برای قریب الوقوع بودن زایمان نیست ولی در زایمان‌های بعدی احتمال دارد که پیش از زایمان دهانه رحم ۱ تا ۲ سانتی‌متر گشاد شود.
پایین آمدن جنین:
یکی از علائمی که در اواخر دوران بارداری، مادران با آن مواجه می‌شوند، احساس قرار گرفتن جنین درون لگن و آماده شدن او برای بیرون آمدن از رحم مادر می‌باشد. نوع قرارگیری نوزاد یا پایین آمدن او داخل لگن قبل از زایمان با نام لایتنینگ خوانده می‌شود. زمانی که سر جنین در داخل لگن قرار می‌گیرد، نفس کشیدن برای مادر راحت‌تر می‌شود ولی فشار بر روی مثانه مادر بیشتر می‌شود که باعث احساس نیاز بیشتر به ادرار (تکرر ادرار) می‌شود.
ایجاد مشکلات گوارشی:
در ماه آخر بارداری باید هر گونه اختلال گوارشی بی دلیل را جدی گرفت؛ مثلا ابتلا به اسهال و یا استفراغ در اواخر بارداری می‌تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است در پاسخ به افزایش پروستاگلاندین و شروع فرایند زایمان باشد.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
احتمالا در خصوص درد زایمان و زمان آن با پزشک خود صحبت کرده‌اید. اما بهتر است هر زمانی که درد داشتید با پزشک تماس بگیرید. این یکی از وظایف پزشک است که در هنگام درد پاسخ گوی شما باشد. پزشک با استفاده از صدای شما می‌تواند مشکلتان را درک کند بنابراین سعی کنید زیاد صحبت کنید. او می‌خواهد تعداد و فاصله انقباض‌های شما و علائم دیگر شما را بداند. اگر پزشک حس کند زمان زایمان شما نزدیک است از شما می‌خواهد بلافاصله به بیمارستان مراجعه کنید. پزشک از شما می‌خواهد آرام باشید. اگر دردی که تجربه کردید درد زایمان نباشد پزشک شما را مرخص می‌کند.
در صورت مشاهده موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- پاره شده کیسه آب یا شک داشتن به چکه کردن مایع آمونیاک.
- حرکت کمتر جنین نسبت به قبل.
- خونریزی از واژن.
- تب، سردرد شدید، تغییر در بینایی همراه با درد شکم.
آیا امکان دارد انقباض داشته باشم اما درد ناشی از زایمان نباشد؟
بله، شما پیش از زایمان انقباضاتی را تجربه می‌کنید. این انقباضات به گشاد شدن دهانه رحم کمک می‌کند. در طول گشاد شدن، دهانه رحم از عقب به جلو حرکت می‌کند. همچنین نازک‌تر و کوچک‌تر نیز می‌شود. در بیشتر موارد این تغییرات در هفته‌های آخر بارداری بدون جلب توجه اتفاق می‌افتد. اما گاهی نیز انقباضات و گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنید. این مسئله به خاطر تغییرات اتفاق افتاده در دهانه رحم می‌باشد اما هنوز گشاد شدن دهانه رحم اتفاق نیفتاده است. پزشک می‌تواند زمان تغییرات دهانه رحم را تعیین کنید. در هفته ۴۰ بارداری، دهانه رحم سفت است اما در ملاقات بعدی شما با پزشک دهانه رحم شل شده است و در حال باز شدن می‌باشد. اگر سر جنین رو به پایین باشد اما پشت او به پشت شما باشد زمان بیشتری برای شروع درد زایمان نیاز است. در این حالت شدت انقباضات شما کم خواهد بود ولی پشت درد شدیدی خواهید داشت. پزشک درباره کنار آمدن با درد زایمان در منزل توصیه‌هایی می‌کند تا قوی‌تر عمل کنید. می‌توانید مقداری پاراستومال مصرف کنید یا برای کاهش درد از حمام گرم یا ماساژ استفاده کنید. اگر جنین پشت به پشت باشد قرار گرفتن شما روی دست‌ها و زانوها به کاهش پشت درد کمک می‌کند. این کار باعث می‌شود وزن جنین از روی ستون فقرات برداشته شود. می‌توانید این حرکت را نیم ساعت ادامه دهید.
در هنگام انتظار برای شروع زایمان چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
هنگامی که نزدیک به زمان زایمان می‌شوید بزرگترها نکاتی برای زایمان راحت‌تر به شما می‌گویند. این نکات عبارتند از خوردن شیر همراه با روغن یا خوردن غذاهای گرم برای شروع درد زایمان می‌باشد. اگر می‌خواهید از این روش‌ها استفاده کنید حتما اعتدال را رعایت فرمایید. خود را در شرایطی قرار ندهید که زایمان زودتر اتفاق بیفتد. اگر واقعا بی‌صبرانه منتطر فرزند خود هستید می‌توانید از روش‌های طبیعی برای شروع درد زایمان استفاده کنید.
سعی کنید آماده زایمان باشید:
- با همسر و خانواده خود صحبت کنید و برنامه ریزی های لازم را انجام دهید.
- از روشی مطمئن برای رسیدن به بیمارستان استفاده کنید.
- برنامه جایگزین داشته باشید. محاسبه کنید چقدر زمان می‌برد به بیمارستان برسید بنابراین می‌توانید در زمان مناسب خود را به بیمارستان برسانید.
- به ترافیک و شرایط خیابان و شرایط آب و هوایی توجه کنید.
- اگر فستیوال یا جشنی در راه است در جریان باشید تا به درستی برنامه ریزی کنید.
- سعی کنید تمام مراحل زایمان را تصور کنید تا در هنگام زایمان راحت‌تر باشید.
- از همسرتان بخواهید برنامه‌هایش را تنظیم کند و در هنگام زایمان کنار شما باشد. همچنین اگر می‌توانید مادر یا یکی از نزدیکان را نیز دعوت کنید همراهتان باشد.
- کیف خود را آماده کنید. لباس‌های خود، فرزند و همسرتان را در کیف قرار دهید.
- هنگامی که تمام این کارها انجام شد آرام باشید، استراحت کنید و از روزهای پیش از زایمان لذت ببرید.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب