سرطان روده بزرگ (colon یا کولون) در روده بزرگ، که پایین‌ترین بخش دستگاه گوارش است، اتفاق می‌افتد. کولون طولانی‌ترین قسمت روده بزرگ می‌باشد، که وظیفه جداکردن آب و نمک از مدفوع را دارد. سرطان مقعد (رکتال یا rectal) در آخرین بخش‌های روده بزرگ اتفاق می‌افتد، گاهی اوقات به هردو این‌ها سرطان‌های کولورکتال (colorectal cancers) گفته می‌شود. اغلب موارد سرطان روده بزرگ با انبوهی از سلول‌های خوش خیم و غیر سرطانی پولیپ آدنتومی (بواسیر لحمی) شروع می‌شوند. در گذر زمان بعضی از انواع این پولیپ‌ها تبدیل به سرطان می‌شوند. پزشکان برای شناسایی این پولیپ‌ها و پیشگیری از تبدیل این پولیپ‌ها به سرطان، پیشنهاد می‌کنند که فرد به طور منظم اقدام به تست‌های غربالگری نماید.
کولون چیست و در کجا قرار دارد؟
کولون همان روده بزرگ می‌باشد که بخشی از لوله گوارش است به طول تقریباً ۱۰۵m که همزمان با جذب مواد غذایی، مواد زائد دفعی روده کوچک به آن وارد می‌شود و از چندین قسمت تشکیل شده است.
- بالارونده: در قسمت راست شکم.
- عرضی: در حد فاصل بین راست به چپ شکم فوقانی.
- پایین رونده: در قسمت چپ شکم.
- انتهای کولون سیگموئید و راست روده که راست روده بـا مقعد ارتباط دارد.
سرطان کولون چیست؟
تومورهای کولون نسبتاً شایع هستند. در حال حاضر سومین سرطان شایع است. ۹۵ %از سرطان های کولون از نوع آدرنوکارسینومـا( مـنـشـا گرفته از لایه پوششی روده) است. ممکن است سرطان بـه صورت یک پولیپ خوش خیم شروع شده و تـبـدیـل بـه سرطان بدخیم و مهاجم شود.
عوامل خطرزای سرطان کولون:
- افزایش سن.
- تاریخچه ی فامیلی ابتلا به سرطان یا پولیپ های کولون.
- تاریخچه‌ی بیماری‌های التهابی روده.
- رژیم غذایی پرچرب، پر پروتئین( مصرف بالای گوشت قرمز) و کم فیبر.
- سرطان ناحیه دستگاه تناسلی زنان و یا سرطان پستان
علائم و نشانه‌های سرطان کولون چیست؟
علائم، تحت تاثیر محل بروز سرطان و مرحله بیماری و عملکـرد قسمت مبتلا قرار دارند.
- متداول ترین نشانه‌ها، تغییر در عادت دفع روده‌ای است.
- وجود خون در مدفوع دومین نشانه شایع است.
- کم خونی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و خستگی بدون دلیل.
- درد مبهم شکمی، مدفوع سیاه و قـیـری رنـگ، انسـداد روده مدفوع باریک شده.
- دفع دردناک توام با فشار مدفوع، احساس تخلیه ناقص بعـد از اجابت مزاج، اسهال و یبوست متناوب.
روش‌های تشخیصی:
- معاینه شکم
- آزمایش خون و مدفوع
- باریوم انما
- کولونوسکوپی
- ملاحظات مربوط به سالمندان
این سرطان شایعترین سرطان سالمندان است. نشانه‌ها اغـلـب نامشخص است. خستگی همیشه وجود دارد. نشانه‌هایی که بیشتر گزارش می‌شوند دفع دردناک و با فشار خونریزی است.
درمان:
جراحی به عنوان درمان اصلی برای بسیـاری از بـیـمـاران سرطان کولون به شمار می‌آید. اگر محدود به یک نـاحـیـه باشد از کولونوسکوپ استفاده می‌شود. لاپارسکوپی روشی جراحی است که از لاپاراسکوپ به عنـوان راهنمایی برای ایجاد برش در کولون و سپس برداشتن تومور استفاده می‌شود. جراحی لاپاراتومی که شکم کاملاً باز و جراحی انجام می‌شود. از شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز قبل و بعد از جراحی جهت کوچک کردن تومور و نتیجه بهتر جـراحـی و کـاهـش عـود بیماری نیز استفاده می‌شود.
نکات مهم جهت جلوگیری از سرطان کولون:
- کاهش عوامل استرس زا
- عدم مصرف دخانیات و نوشابه‌های الکلی
- کاهش مصرف غذاهای پرچرب و گوشت قرمز
- داشتن برنامه روزانه ورزشی
- مصرف مناسب آب و مایعات
- استفاده از غذاهای پر فیبر، میوه‌ها و سبزیجات
- انجام آزمایشات و کولونوسکوپی به صورت دوره‌های منظم
خیلی از افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ در ابتدای ابتلا به این بیماری هیچ یک از این علایم و نشانه‌های سرطان روده بزرگ را تجربه نمی‌کنند. وقتی علایم ظاهر شود، بسته به اندازه تومور و مکان آن متفاوت هستند. اگر شما هریک از علایم سرطان روده بزرگ همچون خون در مدفوع، یا تغییرات طولانی مدت در اجابت مزاج و غیره خود دیدید، باید به پزشک مراجعه نمایید.
دلایل ابتلا به سرطان روده بزرگ (کولون)
با اینکه دانشمندان دلایل اصلی سرطان روده بزرگ (کولون) را کشف نکرده‌اند، اما بعضی از موارد زیر ممکن است بتواند باعث ابتلا به سرطان روده بزرگ شود، این دلایل شامل:
- پولیپ: سرطان روده بزرگ معمولا از تبدیل پولیپ‌های پیش سرطانی درون روده بزرگ به غده سرطانی ناشی می‌شود.
- ژن‌ها و دی ان ای: اگر سلول‌های بدن آسیب دیده و یا جهش بیابند، ممکن است رشدشان افزایش پیدا کرده و تبدیل به سرطان شوند.
- ژن‌ها و خانواده: سرطان می‌تواند در نتیجه ژن‌های ارثی باشد. بنظر می‌رسد، تقریبا ۲۰ درصد از موارد سرطان روده بزرگ به دلیل سابقه خانوادگی و ژن‌های ارثی است.
- عادات و رژیم غذایی: سیگار کشیدن و یا رژیم‌های غذایی بدن فیبر، پرچربی و گوشت قرمز رشد و توسعه سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. درواقع رژیم‌های غربی که عموما در آمریکا و اروپا دنبال می‌شود، یکی از عوامل ابتلا به سرطان روده بزرگ است.
- مصرف الکل: الکل و مصرف آن نیز ممکن است بتواند یکی دیگر از عوامل ابتلا به سرطان روده بزرگ باشد.
- سایر عوامل پزشکی: چند تا از سایر مشکلات و بیماری‌ها که با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ (کولون) در ارتباط اند شامل دیابت، پرتو درمانی (برای درمان سایر سرطان‌ها)، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون می‌باشند.
چه کسانی در خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ (کولون) هستند؟
به غیر از موارد بالا، عواملی که می‌تواند خطر ابتلای شما به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد، شامل: افزایش سن، اکثر افرادی که به سرطان روده بزرگ ابتلا شده‌اند، بالای ۵۰ سال سن دارند. سرطان کولون ممکن است در جوان‌ها هم رخ دهد اما شیوع آن در افراد مسن بیشتر است. نژاد آفریقایی آمریکایی، افراد این نژاد در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند. پولیپ روده بزرگ، افرادی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به سرطان روده بزرگ داشته‌اند. رژیم غذایی، کم فیبر و پر چربی و گوشت قرمز. فعالیت کم و یا عدم فعالیت، اگر شما کم تحرک هستید، خطر ابتلای شما به سرطان روده بزرگ (کولون) بیشتر از سایر افراد است. ورزش و فعالیت منظم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد. افراد دیابتی، افراد دیابتی ممکن است خطر بیشتری در ابتلا به سرطان روده بزرگ داشته باشند. چاقی و اضافه وزن، افرادی که چاق هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ (کولون) و مردن در اثر این سرطان در مقایسه با افراد متناسب و لاغر قرار دارند. افراد سیگاری و کسانی که الکل مصرف می‌کنند.
سرطان روده بزرگ چگونه مشخص می‌شود؟
اگر شما به علایم و نشانه‌های سرطان کولون مبتلا شده باشید و یا در خطر این بیماری باشید، پزشک‌تان برای شما از آزمایش تشخیص سرطان کولون تجویز می‌کند، این آزمایش ها شامل: کولونوسکوپی، استفاده از اسکوپ برای آزمایش و دیدن درون کولون و رکتوم. استفاده از CT اسکن که به آن کولونوسکوپی مجازی یا کولونوگرافی هم می‌گویند، برای تشخیص ابتلا به این بیماری استفاده می‌شود.
سرطان روده بزرگ (کولون) چگونه درمان می‌شود؟
درمان سرطان روده بزرگ بسته به نوع آن، پیشرفت بیماری، مکان بیماری، سن شما، وضعیت سلامتی شما و … توسط پزشک تجویز می‌شود. معمول‌ترین شیوه‌های درمان سرطان کولون شامل:
- جراحی: در جراحی پزشک بخشی از تومر یا پولیپ را برمی‌دارد و یا اگر بیماری پیشرفته باشد مجبور به برداشتن کل کولون درگیر سرطان می‌شود.
- شیمی درمانی: در این درمان از دارو برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. شیمی درمانی معمولا پس از جراحی استفاده می‌شود.
- پرتو درمانی (رادیو تراپی): از این روش برای کشتن سلول‌های سرطانی پس از جراحی و یا کوچک کردن تومورهای کوچک قبل از جراحی استفاده می‌شود.
پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ
شما می‌توانید با رعایت مواردی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهید و به نوعی از سرطان پیشگیری نمایید، این موراد شامل:
- خوردن طیف گسترده‌ای از میوه، سبزیجات و غلات کامل و رعایت یک رژیم غذایی سالم.
- ترک مصرف الکل و ترک سیگار.
- تمرین و ورزش در بیشتر روزهای هفته.
- حفظ تناسب اندام و وزن سالم.
در افرادی که در خطر زیادی برای ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند، مصرف داروی آسپیرین و یا سلکوکسیب (و یا سایر داروهای خانواده COX-2 inhibitors ممکن است بتواند از ابتلا به سرطان روده بزرگ پیشگری نماید البته خطر این داروها بسیار زیاد بوده و حتی دوتا از انواع این داروها از بازار جمع آوری شده‌اند چراکه خطر بیماری‌های قلبی و سکته قلبی را افزایش می‌دهند) که البته بدلیل خطرات و عوارض جانبی شان فقط باید با دستور پزشک مصرف شوند.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب