حساسیت دندان یکی از مشکلات رایج دندان است. در این حالت دندان در مواجهه با ماده یا حرارتی خاص دچار درد و ناراحتی می‌شود. برطبق گزارش آکادمی دندانپزشکی عمومی حداقل ۴۰ میلیون بزرگسال در آمریکا از مشکل حساسیت دندان رنج می‌برند.
این درد معمولا شدید و ناگهانی اما موقتی است. به گفته کلینیک کلیولند، این درد ممکن است به انتهای عصب دندان راه یابد. خوشبختانه حساسیت دندان قابل درمان است و می‌تواند بهبود یابد.
علل حساسیت دندان
این مشکل می‌تواند برای هر کسی رخ دهد. شایع‌ترین نشانه آن این است که وقتی دندان در مجاورت با هوا، سردی، شیرینی، اسید یا غذاهای داغ قرار می‌گیرد، دچار درد ناگهانی و شدید می‌شود. برخی افراد ممکن است حین مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان دچار حساسیت دندان شوند.
در دندان سالم، مینای دندان از لایه‌های زیرین دندان که نرمتر از مینای دندان هستند، محافظت می‌کند. ریشه دندان نیز توسط لثه‌ها محافظت می‌شود. اما اگر مینای دندان دچار ساییدگی شده یا لثه عقب کشیده شود، دندان بی‌حفاظ می‌ماند. شکسته شدن و سوراخ شدن دندان، پس‌رفت لثه، فرسودگی ریشه و مینای دندان همه موجب می‌شوند دندان بی‌حفاظ بماند. دندان به عصب متصل است به همین خاطر در حساسیت دندانی ایجاد درد می‌کند.
دندان شامل هزاران کانال یا لوله میکروسکوپی است که به مغز دندان راه می‌یابد. وقتی دندان در مواجهه با مواد یا عناصر خاص قرار می‌گیرد، این کانال‌ها گرما، سرما، اسید یا مواد چسبنده را به اعصاب داخل دندان منتقل می‌کنند، به همین خاطر ایجاد درد می‌کند.
برخی عوامل که موجب حساسیت دندان می‌شوند، عبارتند از:
- با شدت مسواک زدن یا استفاده از مسواک سفت. این موجب از بین رفتن مینای دندان می‌شود و دندان بی‌حفاظ می‌ماند یا موجب عقب کشیده شدن لثه‌ها می‌شود.
- پس‌رفتن لثه. اغلب در افرادی روی می‌دهد که دچار بیماری پریودنتال هستند و موجب بی‌حفاظ شدن دندان می‌شود.
- ورم لثه. التهاب و زخم بافت لثه می‌تواند موجب بی‌حفاظ شدن ریشه دندان شود.
- شکستگی دندان. دندان شکسته از باکتری‌های پلاک دندان پر می‌شود و موجب التهاب مغز دندان می‌شود. در موارد حادتر می‌تواند موجب عفونت و دمل شود.
- خرد شدن دندان، مینای دندان را از بین می‌برد.
- ساختار پلاک دندان
- استفاده بلندمدت از دهان‌شویه. دهان‌شویه‌ها حاوی اسید هستند. اگر دندان حفاظ و پوشش نداشته باشد، اسید این دهان‌شویه‌ها می‌تواند حساسیت دندان را بدتر کند و به لایه رویی دندان آسیب برساند. دهان‌شویه‌های فلورایدی بی‌حس‌کننده گزینه‌های بهتری هستند.
- غذاهای اسیدی به تخریب مینای دندان کمک می‌کنند
- عمل‌های دندانپزشکی. برخی دندان‌ها معمولا پس از شستشوی دندان توسط دندانپزشک، ریشه‌سازی دندان، تعویض تاج دندان و برخی دیگر از عمل‌های ترمیمی دندان دچار حساسیت می‌شوند. معمولا این درد پس از ۴ تا ۶ هفته از بین می‌رود.
حساسیت دندان بعد از پر کردن
برخی ممکن است پس از پر کردن دندان دچار حساسیت دندان شوند. پوسیدگی موجب ایجاد حفره در دندان می‌شود و به دندان آسیب می‌رساند و اگر نیاز به عمل پر کردن باشد، احتمالا موجب حساسیت دندان می‌شود.
خوشبختانه حساسیت دندان پس از پر کردن دندان می‌تواند پس از گذشت چند هفته بهبود یابد. حتی ممکن است چند ماه طول بکشد اما اگر حساسیت دندان به تدریج رو به بهبودی بود، جای نگرانی نیست. حساسیت دندان مداوم نشان‌دهنده این است که نیاز به کانال ریشه می‌باشد.
گاهی پس از پر کردن دندان، وقتی دندان چیزی را گاز می‌گیرد، دچار حساسیت دندان می‌شود. با اصلاح نحوه فشردن دندان می‌تواند بهتر شود. در چنین حالتی اگر پر کردگی زیاد باشد دندانپزشک می‌تواند میزان آن را کم کند.
پر کردن کامپوزیت می‌تواند هنگام جویدن حساسیت دندان ایجاد کند. وقتی دندان‌ها روی هم قرار می‌گیرند، هیچ دردی ندارد. در چنین حالتی حساسیت دندان اغلب با تغییر کوچکی در فشردن دندان یا تعویض کامپوزیت بهبود می‌یابد.
حساسیت دندان پس از سفید کردن دندان‌ها
سفید کردن دندان‌ها چه نزد دندانپزشک صورت بگیرد یا توسط محصولات سفیدکننده دندان، حاوی مواد شیمیایی قوی برای از بین بردن لکه‌هاست اما در عین حال مینای دندان را نیز از بین می‌برد و از این رو موجب حساسیت دندان می‌شود. مطالعات مختلف، روش‌های گوناگونی را برای کاهش درد دندان پس از سفید کردن دندان در دندانپزشکی پیشنهاد داده‌اند (همه چیز درباره سفید کردن دندان توسط دندانپزشک).
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ در خصوص دندانپزشکی نشان داد که بیمارانی که قبل از عمل سفیدکردن دندان، استامینوفن کودئین استفاده می‌کنند، دردشان کمتر نمی‌شود از این رو به مسکن قویتری نیاز دارند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ دریافت که دندانی که در مجاورت اشعه قرمز لیزر مادون قرمز در سطح اندک قرار می‌گیرد، درد کمتری پس از سفید کردن دندان خواهد داشت. مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۸ در مجله دندانپزشکی آمریکا منتشر شد، نشان داده است که استفاده از ژل مخصوص دندانپزشکی قبل از عمل سفید کردن دندان‌ها، حساسیت دندان را پایین می‌آورد.
راه حل دیگر تغییر فرمول محصولات سفیدکننده است. تحقیق سال ۲۰۱۷ در خصوص درمان بالینی دهان و دندان نشان داده است که کاهش اسیدیته ژل‌های سفیدکننده منجر به کاهش قابل ملاحظه درد نسبت به دیگر روش‌های سفیدکننده دندان می‌شود.
درمان حساسیت دندان
حساسیت دندان به طور کامل برطرف نمی‌شود. ممکن است کمتر شود یا برای مدت کوتاهی از بین برود اما تا زمانی که عوامل ایجادکننده حساسیت دندان به طور کامل از بین نرفته، حساسیت رفع شده و مجددا برمی‌گردد. هیچ روش درمانی واحدی وجود ندارد که در مورد همه افراد نتیجه دهد. تشخیص درست علت حساسیت برای درمان حساسیت ضروری است. اگر علت حساسیت مشخص شود، روش درمانی که انتخاب می‌شود می‌تواند در کاهش دادن درد موفق باشد. اگر پزشک روش درمانی را بدون مشخص کردن علت حساسیت اتخاذ کند، حساسیت ادامه پیدا کرده و حتی بدتر می‌شود.
برخی روش‌های درمانی خانگی عبارتند از:
- خمیر دندان بی‌حس‌کننده. برندهای مختلف خمیر دندان برای دندان‌های حساس موجود است. ممکن است یکی از آنها را دندانپزشک به شما پیشنهاد کند یا خودتان پس از امتحان کردن برندهای مختلف، خمیر دندانی که برایتان مناسب است را انتخاب کنید. از خمیردندان‌های فلوراید شده برای دندان‌های حساس استفاده نکنید و همچنین خمیر دندان کنترل رسوب. قبل از خواب لایه نازکی از خمیر دندان بی‌حس‌کننده را روی ریشه دندانی که دچار حساسیت شده بزنید.
- از مسواک نرم استفاده کنید
- از غذاهای بسیار اسیدی بپرهیزید
- از دهان‌شویه‌های روزانه فلورایدی استفاده کنید
- از به هم فشردن دندان‌ها بپرهیزید
انجمن دندانپزشکی آمریکا برخی عمل‌های دندانپزشکی برای کاهش حساسیت دندانی پیشنهاد داده است:
- تراشیدن، دریل کردن یا پر کردن قالبی دندان. اینکار پوسیدگی یا شکاف دندان که موجب حساسیت دندان شده را از بین می‌برد.
- جلادهنده یا ژل فلوراید
- جراحی پیوند لثه. اگر بافت لثه از ریشه دچار ساییدگی شده باشد، این عمل از ریشه محافظت کرده و حساسیت را کاهش می‌دهد.
- کانال ریشه. این آخرین گزینه درمان برای حساسیت‌های شدید دندانی است که با دیگر روش‌ها بهبودی حاصل نشده.
درمان فلورایدی
تحقیقی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که فلوراید به تنهایی و حتی فلوراید که با دیگر عناصر محافظت دندان ترکیب شده، نمی‌تواند از پوسیدگی که منجر به حساسیت دندان می‌شود، جلوگیری کند. عناصر محافظ دندان که حاوی تترافلوراید تیتانیوم، یون‌های فلزی چندقطبی و برخی پلیمرها هستند، خاصیت حفاظت‌کنندگی بیشتری دارند. البته مطالعات بیشتری نیاز است تا تاثیرگذاری این عناصر را بررسی کند. برخی خمیر دندان‌ها حاوی پلیمرهای محافظتی هستند. این پلیمرها در خمیر دندان تحت عنوان آربی سدیم سلولز، هیدروکسی اتیل سلولز و پلی اتیلن گلیکول موجود هستند.
استفاده از فلوراید دیامین نقره‌ای در آسیا و اروپا رواج پیدا کرده است و از درد و پوسیدگی پیشگیری می‌کند. تحقیقی که در سال ۲۰۱۱ در مجله دندانپزشکی پرو منتشر شد، نشان می‌دهد بیماران مبتلا به حساسیت دندان که فوراید دیامین نقره‌ای را استفاده کرده‌اند، درد آنها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. استفاده از فلوراید دیامین نقره‌ای بر روی دندان‌های قوی‌تر، از پوسیدگی جلوگیری می‌کند. همچنین از دندان در مقابل محرک‌هایی که ایجاد درد می‌کنند، محافظت می‌کند.
درمان با فلوراید دیامین نقره‌ای باید توسط متخصص دندانپزشکی صورت بگیرد. به طور معمول درمان با فلوراید دیامین نقره‌ای دو بار در سال باید انجام شود. وقتی از ماده بر روی نقاط پوسیده دندان استفاده می‌شود، فلوراید دیامین نقره‌ای منجر به نقاط سیاه دائمی روی دندان می‌شود. افرادی که حساسیت به نقره دارند، نباید از این روش درمانی استفاده کنند.