چگونه می‌توان وضعیت سلامت بدن را از روی زبان فهمید؟
به شکل و حالت زبان خود دقت کنید
وضعیت و شکل زبان از لکه‌های سفید روی آن تا برآمدگی‌های قرمز، هر کدام نشان‌دهنده یک بیماری و عارضه می‌توانند باشند. در این مطلب درباره مشکلات و عارضه‌هایی که بر روی زبان خود را نشان می‌دهند، سخن می‌گوییم.
قرمز توت‌فرنگی
این علامت می‌تواند نشانه کمبود ویتامین باشد. زبان صاف و به رنگ قرمز روشن می‌تواند نشانه کمبود آهن یا ویتامین B12 باشد. آهن و ویتامین B12 موجب برآمدگی‌هایی روی زبان می‌شوند. اگر بدن شما دچار کمبود این ویتامین‌ها شده باشد، زبان به شدت صاف و نرم می‌شود.
در موارد حاد، صاف و نرمی زبان هنگام نوشیدن مایعات داغ یا غذاهای تند موجب درد می‌شود. به خصوص گیاهخواران اغلب کمبود ویتامین B12 دارند که در برخی انواع گوشت‌ها یافت می شود . اگر گیاهخوار هستید و متوجه شده‌اید زبانتان به رنگ قرمز توت‌فرنگی درآمده، از پزشک خود بخواهید مکمل ویتامین به شما بدهد. کمبود قابل توجه ویتامین‌ها می‌تواند با بیماری‌های اتو ایمنی دستگاه گوارش مرتبط باشد که در آن معده نمی‌تواند ویتامین‌ها را جذب کند.
کرک‌های قهوه‌ای یا سیاه
احتمالا بهداشت دهان را به خوبی رعایت نمی‌کنید. وقتی زبان با موهای تیره پوشیده می‌شود، ظاهر خوشایندی ندارد اما پزشکان می‌گویند جای نگرانی نیست. همه ما بر روی سطح زبان خود برآمدگی‌های کوچکی داریم که در طول زمان رشد می‌کند. این برآمدگی‌ها به طور معمول با جویدن و نوشیدن ساییده می‌شوند اما گاهی نیز ممکن است بیش از حد رشد کنند که در این صورت محل تجمع باکتری‌ها خواهند شد یا به وسیله غذا تغییر رنگ خواهند داد. این وضعیت در نهایت اختلال تنفس یا اختلال چشایی ایجاد می‌کند.
اغلب، زبان تیره و مویی به واسطه سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه و چای سیاه یا عدم رعایت بهداشت دهان ایجاد می‌شود. چنین افرادی باید موارد مضر مانند سیگار کشیدن را کنار بگذارند، روی زبان را نیز مسواک بزنند یا از اسکراپر (زداینده) زبان استفاده کنند.
لانه پنیری
عفونت مخمر دارید. زبان سفید و ناصاف که به صورت برفک خود را نشان می‌دهد، یک عفونت مخمری دهانی است که به خاطر تولید زیاد یک قارچ انگلی (کاندیدیاز) ایجاد می‌شود. وضعیت سلامت بدن اغلب با آنتی‌بیوتیک‌ها مرتبط است. زبان شما به طور طبیعی لانه باکتری‌ها و مخمرهاست. وقتی از آنتی‌بیوتیک‌هایی برای از بین بردن برخی باکتری‌ها استفاده می‌کنید، ممکن است ایجاد مخمر بکند.
برفک زبان که ممکن است اختلال چشایی یا اندکی درد ایجاد کند، در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند نیز رخ می‌دهد. به خصوص در بچه‌های کوچک همچنین کسانی که بیماری اتوایمنی دارند، بیماران مبتلا به دیابت کنترل نشده، بیماران شیمی درمانی و افراد سالخورده. اگر فکر می‌کنید زبان شما برفکی است، به پزشک مراجعه کنید. برخلاف سایر عفونت‌های مخمری، برفک با داروهای بدون نسخه قابل درمان نیست.
چین و چروک
پیر شده‌اید (بله زبان شما هم پیری را نشان می‌دهد). چاک و شکاف روی زبان معمولا بی‌ضرر است اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که عدم رعایت بهداشت دهان موجب رشد عفونت‌های قارچی در داخل این شکاف‌ها شود. در چنین شرایطی احساس درد، بوی نامطبوع و گاهی سوزش خواهید داشت. اغلب این عفونت‌ها به وسیله داروهای ضدقارچی درمان می‌شود. برخی چیزها مانند دندان مصنوعی می‌تواند چین و شکاف روی زبان ایجاد کنند. اطمینان حاصل کنید دندان مصنوعی (یا دیگر چیزهایی که برای دندان استفاده می‌کنید ) کاملا اندازه باشد، به اندازه کافی آب بنوشید، بهداشت دهان مانند مسواک زدن زبان را رعایت کنید.
تکه‌های کوچک سفید روی زبان
چیزی دهان شما را آزار می‌دهد. تکه‌های سفید می‌توانند به خاطر رشد بیش از حد سلول‌ها به وجود آیند. اغلب در سیگاری‌ها دیده می‌شود و این ضایعات می‌توانند ۵ تا ۱۷ درصد احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهند. اگر سیگاری هستید، نمایان شدن این تکه‌های سفید روی زبان علامت هشداری برای شرایط پیش از سرطان هستند. در بیشتر موارد این تکه‌های سفید که به آن لکوپالاکیا (leukoplakia) می‌گویند، با کنار گذاشتن سیگار از بین می‌رود.
سیگاری نیستید؟ گاهی این تکه‌های سفید می‌توانند نتیجه ساییدگی دندان‌ها باشد که روی زبان را هم سایش می‌دهد. اما اگر یک تا دو هفته بعد هم از بین نرفت، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. ممکن است بیوپسی تجویز کند.
زخم‌های قرمز همیشگی
علائم سرطان زبان را دارید. زخم‌هایی که پس از مدتی مثلا دو هفته‌ای از بین می‌روند، نگران‌کننده نیستند بلکه زخم‌هایی که همیشگی هستند و از بین نمی‌روند، جدی هستند. در این شرایط سریعا به پزشک مراجعه کنید. اغلب افراد فکر می‌کنند افراد مریض و سالخورده سرطان زبان می‌گیرند و افراد جوان و سالم دچار آن نمی‌شوند. این اشتباه است. دختر ۱۷ ساله هم دچار این بیماری شده است. گرچه سرطان زبان را اغلب به مصرف دخانیات ربط می‌دهند، اما می‌تواند به وسیله ویروس HPV نیز ایجاد شود. حتی اگر این زخم‌ها اذیتتان نمی‌کند، باز هم به پزشک مراجعه کنید زیرا بسیاری از انواع سرطان‌های دهان در مراحل اولیه دردآور نیستند.
احساس سوزش
در شرایط پس از یائسگی قرار دارید یا به خاطر استفاده از خمیردندان نامناسب است. اگر روی زبان خود احساس نیش زدن و سوزش دارید، مانند حس ریختن آب جوش اما در ظاهر کاملا طبیعی به نظر می‌رسد، احتمالا به خاطر تغییرات هورمونی است. گرچه سندرم سوزش زبان می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد (در میان ۱۵ درصد افراد) اما زنان ۷ برابر مردان بیشتر احتمال دارد که آن را تجربه کنند. علت آن مشخص نیست و این شرایط در برخی سریع از بین می‌رود و در برخی دیگر پایدارتر است.
در برخی این احساس سوزش به دلیل آلرژی نسبت به یک خمیر دندان خاص ایجاد می‌شود. عنصری که به آن سولفات سدیم لاریل (SLS) می‌گویند که به کف‌آلود شدن خمیر دندان کمک می‌کند، می‌تواند موجب این سوزش شود، گاهی به صورت ناگهانی. ممکن است شخصی در طول دوران زندگی خود از یک خمیر دندان استفاده کرده باشد، اما ناگهان دهان او دچار سوزش شود. تغییر دادن خمیر دندان به خمیر دندان فاقد SLS می‌تواند مقداری از این سوزش را کاهش دهد. برای دردهای نوروپاتی که علل دیگری دارد ممکن است پزشک درمان‌هایی مانند شستشو یا قرص‌های آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
برآمدگی و فرورفتگی
چیز خاصی نیست. شرایطی کاملا نرمال و طبیعی. زبانی که پر از دست‌انداز به نظر می‌رسد، بی‌ضرر است و بین ۱ تا ۱۴ درصد افراد دارای چنین شرایطی هستند. گرچه دلیل آن دقیقا مشخص نیست، اما می‌تواند به واسطه ترکه‌های چشایی ایجاد شده باشد. این ترکه‌های چشایی گاهی خود به خود به طور تصادفی کوچک می‌شوند. آنها می‌توانند دوباره احیا شوند. برخی از آنها از بین می‌روند و برخی نه. زبانی که دارای این پستی و بلندی‌هاست، لزوما نیازی به درمان یا چکاپ ندارد اما اگر با درد همراه بود، ممکن است پزشک استفاده از یک چسب استروئید ضدالتهابی را تجویز کند و یا شستشوی آنتی‌هیستامین.
زخم‌های دردناک
احتمالا استرس دارید. اغلب افراد اینگونه زخم‌ها را تجربه کرده‌اند. این زخم‌ها به صورت چاله‌ها و مناطق دردناکی روی زبان یا داخل لپ ظاهر می‌شوند. به خصوص در چهار یا پنج روز اول بسیار دردناک هستند، سپس درد آن فروکش می‌کند و درنهایت طی دو هفته محو می‌شود. دقیقا مشخص نیست چرا افراد دچار این زخم‌ها می‌شوند، اما احتمالا ویروسی است. افرادی که زیاد کار می‌کنند یا استرس دارند، مستعد ابتلا به این زخم‌ها هستند. اما این زخم‌ها مسری نیست. اما اگر از نوع تبخال باشد که به شدت واگیردار است (به واسطه ویروس هرپس ایجاد می‌شود)، معمولا روی لب ظاهر می‌شود.