مجموعه تاریخی عمارت و باغ اکبریه که در گذشته ، هسته مرکزی روستای اکبریه در شرق شهر بیرجند را تشکیل می داد ، اکنون به شهر پیوسته و در انتهای خیابان معلم و میدان ولیعصر قابل دسترسی است. این مجموعه از بخش های سر در ورودی ، عمارت اصلی ، اصطبل ، حمام ، بخش اداری ، تالار تشریفات ، استخر و … تشکیل شده است. قسمتی از ساختمان ها و اندرونی عمارت باغ اکبریه به اعضای خانواده علم اختصاص داشت و قسمت مرکزی آن ، به ویژه امور دیوانی و حکومتی بود.این مجموعه که وقف آستان قدس رضوی شده بود ، هم اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار دارد.
مجموعه اکبریه با ۴۵۰۶۹ متر مربع مساحت در جهت شرق به غرب ساخته شده است . اولین و قدیمی ترین بنای این مجموعه ، ساختمان حشمت الملک است که در بخش شرقی قرار دارد و به بنای شوکت الملک معروف است. این ساختمان هم اکنون به کتابخانه و دانشکده هنر اختصاص یافته است.
بخش مرکزی که ارگ و بنای حکومتی محسوب می شده است ، شامل دو طـبـقـــه می باشد. در طبقه هـمـکــف دالان هـای کم عرض با در های کوتاه ، غرفه ، حـجــــره هــــای گـــونـــاگـــون اجرا شده است. مهم ترین بخش این طبقه ، اتاق شاه نشین است. طبقه دوم از میان خانه ، تالار آئینه و دو هشتی تشکیل شده است و دسترسی به آن از طریق دو رشته پله قرینه در سمت شرق و غرب ساختمان فراهم می شود.معماری و تزئینات تالار آئینه بسیار چشم نواز است. در مـجــاورت این تالار ، اتــاقی با سـقـف گنبد کلاه فرنگی وجود دارد. در حال حاضر، موزه باستان شناسی و مردم شناسی بیرجند در این ساختمان برپاست. آخرین بخش از مجموعه ساختمان های باغ اکبریه درغرب آن قرار دارد و شامل دو طبقه با دالان ها و اتاق های تو در تو می باشد که به عنوان اداره میراث فرهنگی و گردشگری مورد استفاده قرار دارد. از جمله تزئینات به کار رفته در ساختمان های باغ اکبریه می توان به گچبری های همراه با مقرنس کاری و تزئینات لانه زنبوری و رسمی بندی های زیبا در نقاط مختلف بنا ، تزئینات آینه کاری در اتاق شاه نشین و تالار آئینه ، پیش ایوان و ستون های مدور عمارت اصلی ، تزئینات طاق نماها وهشتی ها ، بخاری های دیواری اتاق های عمارت اصلی ، آجرکاری به سبک خفته و راسته ، لوزی و مثلثی در نمای بنا ، تیغه های آفتاب شکن در دور بام ها و نورگیر های کلاه فرنگی اشاره کرد .
باغ اکبریه در زمینی شیب دار احداث شده است و معماری بسیار زیبایی دارد.جانمایی مناسب ساختمان های باغ ، درختان بلند قامت کاج در دو سوی خیابان اصلی ، صدای دلنشین آب جاری در جوی های اصلی و فرعی ، قنات اکبریه ، تصویر عمارت ارگ در حوض زیبای ورودی آن و گل ها و گیاهان معطر باغ های شمالی و جنوبی بر زیبایی آن افزوده اند.
مجموعه ساختمان های باغ اکبریه در سه دوره تاریخی زندیه ، قاجاریه و پهلوی اول احداث شده اند ،به طوری که عمارت شوکت الملک در اواخر دوره زندیه ، عمارت اکبریه (ارگ)در دوره قاجاریه و ساختمان بخش غربی در اوایل دوره پهلوی به مجموعه اضافه شده اند. مصالح به کار رفته در این بناها آجر ، گچ ، خشت ، آهک و چوب است. این اثر ارزشمند در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است و به امکانات رفاهی و گردشگاهی مجهز می باشد.