آستیگماتیسم و هرآنچه که باید درباره آن بدانید

مهمترین علامت آستیگماتیسم تار بودن دید است. علتش این است که قرنیه در جلوی چشم انحنای نامتوازن دارد. مشکلات بینایی، مثل آستیگماتیسم، نیز به عنوان عیوب انکساری تلقی می‌شوند. آستیگماتیسم یک مشکل رایج است که می‌توان آن را با عینک یا لنزهای تماسی اصلاح یا با عمل جراحی لیزر درمان کرد.

عیب انکساری چیست؟ 

عیب انکساری یک مشکل چشمی است. عیوب انکساری علت رایج کاهش سطح بینایی (تیزبینی) است. انکسار به معنای انحنای نور است. در مورد چشم، یک عیب انکساری به این معنا است که چشم نمی‌تواند نور را به درستی بر روی شبکیه متمرکز نماید. این مشکل یا به خاطر ناهنجاری‌ها در شکل کره چشم یا به خاطر تاثیر سن بر کارکرد قسمت‌های تمرکز در چشم به وجود می‌آید.

چهار نوع عیب انکساری وجود دارد:

• نزدیک بینی (Myopia)
• دوربینی (Hypermetropia)
• .(آستیگماتیسم (یک عیب انکساری که به خاطر نامتوازن بودن انحنای قرنیه به وجود می‌آید.
• پیرچشمی (Presbyopia) (دوربینی که در نتیجه افزایش سن به وجود می‌آید).

شناخت بینایی:

برای درک کامل عیوب انکساری، مفید است بدانیم که چطور می‌بینیم. وقتی به شیئی نگاه می‌کنیم، اشعه‌های نور از چشم گذشته و به شبکیه می‌رسند. با این کار پیام‌های عصبی از سلول‌های شبکیه به عصب بینایی و مراکز دیداری در مغز فرستاده می‌شوند. مغز اطلاعات دریافتی را پردازش کرده و بنابراین در عوض می‌توانیم ببینیم. اشعه‌های نور باید در منطقه کوچکی از شبکیه متمرکز شوند در غیر این صورت آنچه را که می‌بینیم تار خواهد بود. قرنیه و عدسی‌ها مسئولیت متمرکز کردن نور را بر عهده دارند. قرنیه تا حدودی اشعه‌های نور را شکسته (انکسار داده) که سپس از عدسی‌ها می‌گذرند و نهایتا تمرکز نور را تنظیم می‌کنند. عدسی‌ها این کار را با تغییر ضخامت انجام می‌دهند. این کار تطابق نامیده می‌شود. این عدسی‌ها انعطاف پذیر بوده و می‌توانند مسطح یا مدورتر شوند. هر چه عدسی‌ها مدورتر (محدب‌تر) شوند، اشعه‌های نور بیشتر می‌توانند به داخل خم شوند.

شکل عدسی‌ها بر اساس ماهچه‌های کوچکی در جسم مژگانی تغییر می‌یابد. عدسی‌ها از یک طرف به ساختارهای کوچک زنجیر مانندی که رباط‌های نگهدارنده نامیده می‌شوند و از طرف دیگر به جسم مژگانی متصل شده‌اند. تا حدودی شبیه توری است که در آکروبات بازی از آن استفاده می‌شود که در قسمت فنری میانی عدسی‌ها قرار دارند و رباط‌های نگهدارنده فنرها بوده و ماهیچه‌های مژگانی قاب اطراف تور هستند. وقتی ماهیچه‌های مژگانی در جسم مژگانی فشرده می‌شود، رباط‌های نگهدارنده سست می‌شوند و سبب می‌شود عدسی‌ها ضخیم شوند. این اتفاق برای دیدن اشیاء نزدیک می‌افتد. برای مشاهده اجسام دورتر، ماهیچه مژگانی شل شده و سبب سفت شدن رباط‌های نگهدارنده می‌شود و عدسی‌ها نازک می‌شوند. برای تمرکز بر اشیاء نزدیک، مثلا وقتی که مطالعه می‌کنید، باید اشعه‌ها بیشتر خمیده شوند (انکسار یابند). برای تمرکز بر اشیاء دورتر نیاز به انکسار کمتری است.

آستیگماتیسم چیست؟

قرنیه در جلوی چشم کاملا گرد نیست اما یک منحنی جزئی دارد، کمی شبیه توپ راگبی است. وقتی این انحنا خیلی زیاد باشد یا به جهت اشتباه باشد، آستیگماتیسم ایجاد می‌شود. اشعه‌های نور از قرنیه وارد شده و عدسی‌ها نمی‌توانند آن را بر یک نقطه در شبکیه متمرکز نمایند. این فقدان “تمرکز نقطه‌ای” به این معنا است که تصاویری که مغز دریافت می‌کند تار است. بنابراین آستیگماتیسم تا حدی پیچیده‌تر از نزدیک بینی یا دروبینی است چون مشکل عدم تمرکز نور در دو جهت مختلف است. با این وجود، همانند دیگر عیوب انکساری، نتیجه نهایی یکی است به عبارتی قدرت دید را کاهش می‌دهد. اگرچه آستیگماتیسم بسیار رایج است (از هر ۱۰ نفر ۹ نفر درجاتی از آستیگماتیسم دارند)، همیشه سبب مشکل نمی‌شود.

علل آستیگماتیسم چیست؟

 آستیگماتیسم اغلب در زمان تولد وجود دارد اما می‌تواند در نتیجه جراحت، زخم یا جراحی چشم که به قرنیه آسیب رساند نیز به وجود آید. همچنین ممکن است در نتیجه هر چیزی که به سطح قرنیه فشار آورد مثل وجود یک توده بزرگ در چشم نیز به وجود آید. آستیگماتیسم ممکن است ارثی باشد و به نظر می‌رسد در نوزادانی که با وزن کم یا زودتر از موعد به دنیا می‌آیند رایج تر است که شاید علت آن این باشد که قرنیه فرصت کافی برای تکامل نداشته است. در نهایت، مشکلات در ساختار قرنیه می‌توانند سبب آستیگماتیسم شوند. برخی از این مشکلات در زمان تولد وجود دارند. از هر ۱ نفر مبتلا به سندروم داون یک نفر آستیگاتیسم شدید دارد. دیگر اختلالات قرنیه در طول حیات ایجاد می‌شوند. رایج‌ترین آن‌ها کراتوکونوس (keratoconus) یا قوز قرنیه است. این مشکل می‌تواند آستیگماتیسم شدید و همچنین نزدیک بینی و زخم قرنیه ایجاد کند.

علائم آستیگماتیسم چیست؟

اغلب افراد مبتلا به آستیگماتیسم مشکلات خفیف و جزئی دارند که ممکن است متوجه آن نشوند. با این وجود، در آستیگماتیسم پیشرفته‌تر، ممکن است علائم متفاوتی از جمله تاری دید، حساسیت به نور (ترس از نور)، خستگی چشم (مخصوصا بعد از دوره‌ای از تمرکز، مثل استفاده از کامپیوتر) و سردرد وجود داشته باشد. ممکن است در زمان قرار گرفتن چند رنگ در کنار هم در دیدن یک رنگ مشکل داشته باشید (عدم ایجاد کنترل است) یا تصاویر را به درستی نبینید مثل خط‌هایی که به یک جهت خم شده باشند. آستیگماتیسم شدید می‌تواند دوبینی ایجاد کند. آستیگماتیسم اغلب با نزدیک بینی، دوربینی یا پیرچشمی همراه است. (به مقاله‌های مجزایی با عنوان‌های “نزدیک بینی”، “دوربینی” و “پیرچشمی” برای اطلاعات بیشتر مراجعه نمائید.)

آیا عوارض دیگری وجود دارد؟

 آستیگماتیسم اگر فقط در یک چشم و از زمان تولد وجود داشته باشد می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود. چشم مبتلا نمی‌آموزد که چطور ببیند چون مغز سیگنال‌های دریافتی از آن را نادیده می‌گیرد. اگر تنبلی زود تشخیص داده شود می‌توان قبل از اینکه مسیرهای بینایی در مغز کاملا تکامل یابند با چشم بند آن را درمان کرد. (به مقاله دیگری با عنوان “تنبلی چشم” برای اطلاعات بیشتر مراجعه نمائید.)

درمان آستیگماتیسم چیست؟

 در بسیاری از موارد علائم آستیگماتیسم بسیار خفیف است و نیازی به درمان ندارد. اگر دید زیاد تحت تاثیر قرار گیرد، عینک‌ها، لنزهای تماسی یا جراحی می‌تواند دید را اصلاح نماید.

عینک‌ها:

 ساده‌ترین، ارزان‌ترین و سریع‌ترین راه برای اصلاح آستیگماتیسم منظم عینک است. عدسی‌های عینک‌ها جهت اشعه‌های نور دریافتی را تنظیم کرده، نامتوازن بودن قرنیه را اصلاح می‌کند. انواع مختلفی برای فریم‌های عینک وجود دارد که برای هر بودجه‌ای با قیمت مناسب یافت می‌شود. آستیگماتیسم نامنظم را می‌توان با لنزها اصلاح کرد. این روزها عینک بسیار دیده می‌شود و حتی ممکن است افراد جوان به عنوان مد آن را تلقی نمایند.

لنزهای تماسی:

 لنزهای تماسی همان کاری را می‌کنند که عینک‌ها می‌تواند یک گزینه برای انواعی از آستیگماتیسم باشند. انواع مختلفی از لنزهای تماسی موجود هستند. لنزها ممکن است از نوع سخت یا نرم با قابلیت نفوذ گاز باشند. از لنزهای توریک (Toric ) نیز برای اصلاح آستیگماتیسم استفاده می‌شود. لنزهای تماسی می‌تواند برای مصرف یک روز، یک ماه، دائمی و یا از نوع پوشش توسعه یافته باشد. چشم پزشک شما می‌تواند توصیه کند که کدام نوع برای چشم‌های شما و نوع آستیگماتیسم شما مناسب‌تر است. لنزهای تماسی اغلب گران‌تر از عینک هستند و نیاز به مراقبت بیشتری و بهداشت بهتری دارند. آنها بیشتر برای نوجوانان و بزرگسالان مناسب هستند تا برای کودکان.

جراحی:

جراحی گزینه‌ای برای درمان آستیگماتیسم و هر گونه دور بینی یا نزدیک بینی مربوط به آن است. عموما، این جراحی‌ها در خدمات درمانی ملی موجود نیست و یک گزینه خصوصی است. جراحی لیزر چشم گران است اما شانس احیای دید طبیعی در آن وجود دارد. این جراحی اغلب بدون درد است. برای تعدادی از افراد قابلیت حل دائمی و کامل عیوب انکساری وجود دارد. در برخی ممکن است با جراحی دید بهبود یابد اما باز هم نیاز به استفاده از عینک یا لنزهای تماسی باشد. با این وجود، تعداد معدودی بعد از عمل اصلاح آستیگماتیسم دچار عوارضی می‌شوند. در برخی دید تار می‌شود، یا در شب مشکل دید دارند یا مشکل هاله‌های نور در دید جانبی خود خواهند داشت.

بسیاری از کمپانی‌های خصوصی شدیدا برای جراحی لیزر چشم خود تبلیغات می‌کنند. قبل از انتخاب این نوع درمان باید کمی تحقیقات انجام دهید. سعی کنید برای درمان به یک جراح چشم در یک بیمارستان دولتی مراجعه نمائید. بسیار مهم است که در مورد خود حقایق، نرخ شکست، ریسک عوارض، سطح بینایی بعد از درمان و هر آنچه را که این شیوه شامل می‌شود را قبل از سپردن خود به یک درمان پر هزینه غیر قابل بازگشت بدانید. چندین نوع جراحی لیزر ارائه شده است که عبارتند از: LASIK®، PRK® و LASEK®. همه این‌ها مشابه هم هستند چون هدف در آن‌ها شکل دادن مجدد به قرنیه با استفاده از لیزر و برداشتن یک لایه نازک از روی آن است. با شکل دادن مجدد به قرنیه انکسار در چشم اصلاح می‌گردد.

لیزیک (LASIK®)

• LASIK® مخفف اصطلاح Laser-Assisted In situ Keratomileusis (لیزر در ضخامت قرنیه) است. این رایج‌ترین نوع عمل لیزر چشم است.
• از لیزر برای برداشتن لایه‌ای نازک از قرنیه استفاده می‌شود. این کار به اصلاح قرنیه کمک می‌کند (آن را منظم‌تر می‌سازد) بنابراین می‌تواند نور را در یک نقطه در شبکیه متمرکز نماید.
• همزمان می‌توان هر گونه دوربینی یا نزدیک بینی را نیز اصلاح کرد.
• PRK®
• PRK مخفف اصطلاح Photo-Refractive Keratectomy است. این یک عمل جراحی قدیمی است که تکنیک‌های جدی‌تری جایگزین آن شده‌اند.
• LASEK®
• LASEK® مخفف اصطلاح LAser Sub-Epithelial Keratomileusis است. نوع پیشرفته از PRK با شباهت‌هایی به  LASIK است.
• بیشتر لایه خارجی قرنیه (بافت پوششی) دست نخورده باقی می‌ماند.
• شیوه  LASEK نسبت به LASIK دردناک‌تر است و احساس ناراحتی از جراحی مدت زمان بیشتری باقی می‌ماند.

تکنیک‌های دیگر:

شیوه‌های دیگری نیز موجود هستند – اغلب به نوعی عمل لیزر هستند. لنزهای تماسی کاشتنی (جراحی تعویض لنز) و پیوند قرنیه گزینه‌ای برای موارد شدید یا تخصصی آستیگماتیسم هستند.

از هر چند وقت نیاز به معاینه دید است؟

 این به سن، سابقه خانوادگی و شرایط پزشکی که از قبل داشته‌اید بستگی دارد. کسانی که در مشکلات بینایی ریسک بالاتری دارند نیاز به چکاب بیشتری دارند. اگر دچار دیابت، افزایش فشار چشم (آب سیاه)، دژنراسیون ماکولا هستید یا سابقه خانوادگی این بیماری‌ها را دارید، باید ببینید چشم پزشک شما چه توصیه‌ای در مورد چکاب معمول شما می‌نماید. به عنوان یک راهنمایی، اگر در گروه با ریسک بالا قرار دارید و سنتان بالای ۶۰ سال است باید حداقل سالی یک بار معاینه چشم داشته باشید. اگر سنتان بالای ۵۰ سال است معاینه باید هر دو سال یک بار انجام شود و اگر بالای ۴۰ سال و دارای فاکتورهای ریسک هستید حداقل هر سه سال یک بار نیاز به معاینه چشم خواهید داشت. افرادی که ریسک کمی داشته و علائمی از مشکلات چشمی ندارند نیازی نیست تا این حد چشم‌های خود را چک کنند. اگر در این گروه قرار دارید و سن شما بین ۱۹ تا ۴۰ سال است، هر ۱۰ سال نیاز به معاینه چشم دارید. بین سنین ۴۱ و ۵۵ سال پیشنهاد می‌شود که هر ۵ سال به چشم پزشک مراجعه نمائید. اگر در هر سنی بین ۵۶ تا ۶۵ سال قرار دارید هر دو سال یک بار نیاز به چکاب دارید. اگر در گروه کم ریسک قرار داشته و ۶۵ سال یا بیشتر دارید هر سال باید معاینه شوید.

جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب