دستگاه گردش خون یکی از دستگاه‌های بدن است که کارش به گردش درآوردن خون در بدن به منظور رساندن غذا ( آمینواسید ، الکترولیت ، لنف )، انواع گازهای مورد مصرف بدن همچون اکسیژن و دفع مواد زاید حاصل از متابولیزم سلول‌هاست. بطور کلی، چرخش خون در بدن به دو چرخه (گردش) ششی، که در حین آن خون توسط قلب به درون شش‌ها هدایت شده و در آنجا اکسیژن دریافت می‌کند، و چرخه سیستمیک (کل بدن منهای بخش گازی ریه)، که در حین این چرخه خون توسط قلب به کل بدن هدایت شده و اکسیژن و مواد غذایی را به کل سلول‌های بدن می‌رساند.
دستگاه گردش خون شامل تمام رگ‌های بدن به استثناء رگ‌های لنفی بوده و یک سیستم بسته محسوب می‌گردد و بنابراین سلول‌ها و اجزای خون هرگز از رگ‌ها خارج نمی‌گردند. لازم به یادآوری است که در بسیاری از بی مهرگان، سیستم گردش خون، یک سیستم باز محسوب می‌گردد. جریان ضعیف خون می‌تواند علل پزشکی جدی داشته باشد که باید به پزشک مراجعه شود، اما برخی راهکارهای طبیعی هم می‌توانند به بهبود جریان خون کمک کنند. جریان ضعیف خون علامت بسیاری از مشکلات نظیر بیماری قلبی و دیابت است. همچنین می‌تواند موجب بروز بی‌حسی یا سوزش در دست و پاها، احساس سرما در اندام یا حتی تضعیف انرژی شود. در ادامه به برخی راهکارهای بهبود جریان خون اشاره می‌شود.
مشکل از جایی شروع می‌شود که جریان خون به قسمتی از بدن کاهش می‌یابد. اما بیشتر افراد علائم آن‌را در نوک انگشتان پا یا دست مشاهده می‌کنند. اما ضعف گردش خون ممکن است بر هر قسمتی از بدن تاثیر منفی بگذارد. یکی از دلایل آن تشکیل پلاک چربی در داخل رگ‌ها است. این مشکل در مراحل جدی‌تر منجر به فشار خون بالا، مشکلات قلبی، نارسایی عضوی ، سکته مغزی، واریس، نارسایی کلیوی می‌شود. گردش خون ضعیف معمولا در بزرگسالان دیده می‌شود اما ممکن است در کودکان و اطفال نیز مشاهده شود. این مشکل در بزرگسالان بیشتر به دلیل شیوه‌ی نادرست زندگی، کمبود فعالیت بدنی و استفاده از غذاهای چرب و شیرین است. گاهی در زنان باردار نیز این مشکل دیده می‌شود.
علائم شایع ضعف گردش خون عبارتست از :
- سرد بودن دست و پا (حتی در هوای گرم)
- احساس کرخی (بی‌حسی) در بخش‌های معینی از بدن (مخصوصاً نقاط انتهایی بدن مثل نوک انگشتان)
- ریزش مو (به دلیل عدم خون رسانی به موها)
- سرگیجه
- خشکی پوست علی‌رغم نوشیدن آب
- ورم بدن (به خصوص پاها)
- واریس
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- احساس تنگی نفس
- جوش و لک روی پوست
- کمبود حافظه به دلیل ضعف گردش خون
درمان ضعف گردش خون
تغییر سبک زندگی
مشکل گردش خون را می‌توان با دارو حل کرد. اما توصیه می‌کنیم که تا حد امکان از روش‌های طبیعی استفاده کنید. داروهای شیمیایی ممکن است اثر مفید داشته باشند اما عوارض جانبی زیادی نیز دارند. روشی که ما پیشنهاد می‌کنیم تغییر شیوه‌ی زندگی است که در طولانی مدت، اثرات مثبت آن نمایان می‌شود . این تغییر شیوه زندگی شامل تغییر رژیم غذایی، تحرک بدنی بیشتر، استفاده از گیاهان مفید می‌باشد.
درمان‌های گیاهی
فلفل قرمز :
به طور سنتی برای مشکلات هاضمه، کاهش درد ماهیچه‌ها و مفاصل، کاهش درد آرتروز و افزایش گردش خون از طریق تحریک قلب استفاده می‌شود. علاوه بر این می‌توان از روغن یا کرم آن برای ماساژ پوستی ۲ تا ۳ بار در روز استفاده کرد. به شکل خوراکی می‌توان به شکل کپسول از پودر آن استفاده کرد.
جینکو بیلوبا :
این گیاه سبب تقویت عروق و اندام‌های گردش خون مخصوصاً در مغز است و به همین دلیل به آن «محرک حافظه» نیز می‌گویند. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که میزان ۱۲۰ میلی‌گرم از این ماده در روز برای افزایش گردش خون کافی است. بعلاوه این گیاه ضد التهاب است و به تقویت گردش خون در ریه‌ها و قلب کمک می‌کند و به همین دلیل برای درمان بیماری عروق قلب، آسم و واریس از آن استفاده می‌شود.
زنجبیل :
بهبود دهنده‌ی گردش خون است. دو قطره از عصاره‌ی زنجبیل را با دوقطره عصاره‌ی رزماری مخلوط کنید و آن را به یک کاسه آب بیافزایید و دست و پایتان را با آن به مدت ده دقیقه ماساژ دهید.
آویشن :
هشت قطره آویشن را با پانزده قطره رزماری مخلوط کنید و مقداری روغن زیتون به آن اضافه کنید و دست و پایتان را با آن ماساژ دهید.
چای سبز :
چای سبز دارای ماده‌ای به نام فلاوانول است که از طریق کاهش چسبندگی پلاکت‌های خونی به بهبود گردش خون کمک می‌کند. آب انگور نیز همین اثر را دارد.
درمان‌های تکمیلی کُل‌نگر
آب درمانی، بازتاب‌شناسی، یوگا و نرمش، طب سوزنی و ماساژ در این گروه درمانی قراردارند.
آب درمانی یکی از بهترین روش‌ها برای درمان ضعف گردش خون است. در این روش از دوش آب گرم وسرد متوالی استفاده می‌شود. هنگامی که از آب سرد به آب گرم می‌روید، خون به سرعت به سطح پوست می‌آید. و هنگامی که به آب سرد می‌روید دوباره خون به داخل بدن جریان می‌یابد و به این ترتیب گردش خون تحریک می‌شود.
اقدامات مفید دیگر
سعی کنید تمرینات بدنی ملایم روزانه داشته باشید مانند قدم زدن، انجام کارهای منزل، شنا یا هر فعالیت بدنی که خیلی استرس نداشته باشد. کسانی که ضعف گردش خون دارند نباید ورزش‌های سخت و شدید انجام دهند.
- کنترل کلسترول و پرهیز از غذاهای چرب و شیرین
- استفاده از روغن ماهی در رژیم غذایی
- اگر سیگار می‌کشید حتما آن را کنار بگذارید
- استفاده از کیسه‌ی آب گرم برای گرم کردن دست یا پا.
- سعی کنید به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت نمانید برای مثال پشت میز کار. هر یک ساعت از جا بلند شوید و چند قدم راه بروید.
راه‌های افزایش گردش خون
ترک سیگار
سرطان ریه تنها یکی از مشکلات سلامت مرتبط با ترک سیگار است. طبق اعلام موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا، سیگار کشیدن به قلب، سلول‌های خون، عروق خونی و ریه‌ها بیش از اعضای دیگر بدن آسیب می‌رساند. در افراد سیگاری احتمال تشکیل ماده‌ای مومی شکل در عروق موسوم به پلاک بسیار زیاد است. این عروق که مسئول حمل خون اکسیژن دار به سایر اعضاء هستند با سخت‌تر و سفت کردن شریان‌ها مانع از جریان خون می‌شوند. همچنین وجود پلاک در شریان‌ها می‌تواند به مرور زمان موجب دردسینه، تپش قلب یا حتی حمله قلبی شود.
کاهش استرس
کنترل استرس و اضطراب می‌تواند روند پمپاژ خون را بهتر کند. طبق اعلام انجمن قلب آمریکا، اضطراب موجب ایجاد اختلال در جریان طبیعی اکسیژن و دی اکسیدکربن در بدن می‌شود. واکنش‌های استرس‌زا موجب آزادشدن هورمون‌های آدرنالین و کورتیزول در بدن می‌شود، در نتیجه تپش قلب شدیدتر شده و با تنگ شدن عروق، خون بیشتری به قسمت مرکزی بدن به جای سایر اندام‌های دیگر می‌رود. می‌توان با مدیتیشن، تمرکز حواس، یوگا و سایر متدها از استرس کاست.
ماساژ
تحقیقات نشان می‌دهد ماساژ موجب تقویت جریان خون در کل بدن، و نه تنها در محل ماساژ، می‌شود. بسیاری از متخصصان عنوان می‌کنند ماساژ دست و پا موجب بهبود جریان خون در سایر اندام بدن می‌شود.
زیاد لباس پوشیدن
درصورت داشتن جریان ضعیف خون، دمای سرد می‌تواند موجب وخامت اوضاع شود. به گفته محققان، زمانیکه در معرض هوا یا آب سرد قرار می‌گیریم، شبکه توری عروق خونی پوست منقبض می‌شوند و خون با شدت به درون سوق داده می‌شود. از این رو بهترین راهکار کاهش سرما در دست و پاها پوشش مناسب و گرم در زمستان است.
خوردن مرکبات
ویتامین C برای جریان خون، به اندازه پیاده‌روی، خوب و مفید است چرا که بر پروتئین دیواره عروق خونی دخیل در انقباض آنها تاثیر دارد. از این رو خوردن مرکبات غنی از ویتامین C توصیه می‌شود.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب