تغذیه مناسب برای بیماری دیابت

دیابت یا بیماری قند یک اختلال سوخت و ساز در بدن است که در آن توانایی تولید انسولین از بین رفته و یا بدن در برابر انسولین مقاوم می‌شود، بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازو کارهای مختلف است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک، تخیرب سلول‌های پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو، مقاومت پیشرونده‌ی بدن به انسولین منجر به تخریب سلول بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین می‌شود. در دیابت نوع دو عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. مهم‌ترین نگرانی در کنترل دیابت، کنترل میزان قند خون فرد در محدوده‌ی طبیعی است. به این منظور افراد دیابتی باید از خوردن بعضی از غذاها پرهیز کنند و برخی مواد دیگر را که برای کنترل دیابت مفید هستند، مصرف کنند. همچنین افراد مبتلا به دیابت باید تلاش کنند که در محدوده‌ی وزن سلامت باقی بمانند و رژیمی را تبعیت کنند که موارد زیر در آن رعایت شده باشد:

• مواد غذای کم چرب
• مواد غذای کم قند
• مواد غذای کم نمک
• حداقل ۵ وعده میوه و سبزی تازه

غذاهایی که حاوی کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای باشد، نظیر نان و برنج. به طور کلی غذایی وجود ندارد که دیابتی‌ها کلا از خوردن آن منع شده باشند و نیازی به حذف شکر و مواد شیرین نیست، اما افراد مبتلا به دیابت باید سعی کنند که از غذاهایی که دارای مقدار زیادی قند و چربی هستند، به مقدار کم مصرف کنند. بنابراین اگر به دیابت مبتلا هستید شما می‌توانید یک بار در ماه به خود اجازه خوردن کیک یا بیسکویت را بدهید. بیماران دیابتی باید مقدار زیادی میوه و سبزی‌های حاوی فیبر زیاد مصرف کنند. مصرف این نوع غذاها نیاز به انسولین بدن را کاهش می‌دهند.

رژیم‌های حاوی فیبر بالا دارای مقدار کروم بالاتری هستند که این ماده‌ی معدنی برای درمان دیابت بسیار مفید است. به همین علت مصرف سبزیجات، پیاز، سیر، زنجبیل و… برای درمان دیابت بسیار مفید است. ماش و لوبیای قرمز تازه و موز نرسیده پخته نیز موادی هستند که خوردن آنها به بیماران دیابتی توصیه می‌شود. دانه‌های شنبلیله که در آب خیس خورده باشند برای بیماران دیابتی مناسب هستند.

در مورد میوه‌ها توصیه می‌شود که از میوه‌هایی نظیر میوه‌ی گوآوا میوه‌ای از هندوستان که نام دیگر آن زیتون جنوبی است، تمشک، انجیر، کیوی، سیب، مرکبات و آب انار استفاده کنند. بهتر است این میوه‌ها را بخشی از وعده صبحانه خود قرار دهید. از آنجا که آب میوه دارای فروکتوز بیشتری است، باعث می‌شود قند خون شما سریع‌تر افزایش یابد. بهتر است آب میوه را همراه وعده‌ی اصلی غذایتان مصرف کنید و بیش از یک لیوان کوچک در روز آب میوه ننوشید. سیب را در برنامه غذایی خود بگنجانید، زیرا سیب کالری پایینی دارد و فیبر آن بسیار بالا است و جلوی گرسنگی را می‌گیرد. سیب همچنین کلسترول بد را از بین می‌برد و میزان قند خون را کاهش می دهد.

با کاهش قند خون توسط طب سنتی آشنا شوید.

آوواکادو غنی از اسیدهای چرب مونوی غیر اشباع است که سبب کند شدن هضم و پیشگیری از افزایش قند خون بعد از صرف غذا می‌شود. می‌توانید جو را جایگزین برنج سفید کنید تا میزان قند خونتان بعد از مصرف غذا حدود ۷۰درصد کاهش یابد و ساعت‌ها ثابت بماند. فیبرهای حلال جو، هضم را کند کرده و سبب جذب تدریجی قند می‌شود. فیبر حلال تمام سبزیجات می‌تواند قند خون بالا را مهار کند.

می‌توانید قسمت‌های کم چرب گوشت گاو را انتخاب کنید و ۴/۱ بشقاب خود را در هر وعده‌ی غذایی به آن اختصاص دهید. رساندن به اندازه پروتئین به بدن باعث می‌شود مدت طولانی‌تری سیر بمانید و در صورت لاغر شدن حجم  بافت ماهیچه‌ای شما کاهش نیابد. در ضمن مصرف پروتئین به افزایش متابولیسم بدن کمک می‌کند.

مصرف انواع میوه‌های گوشتی حاوی یک یا چند دانه که به رنگ‌های قرمز یا بنفش هستند مانند انواع انگور می‌تواند سبب کاهش قند خون شده و در عین حال محرک تولید انسولین در بدن باشد. گوشت سینه مرغ در مقایسه با ران یا سایر قسمت‌ها چربی کمتری دارد و مصرف آن به افراد مبتلا به دیابت توصیه می‌شود. مصرف ماهی از بیماری‌های قلبی-عروقی پیشگیری می‌کند. از سوی دیگر اسیدهای چرب موجود در ماهی احتمال ابتلا به دیابت، مقاومت در برابر انسولین و التهاب را که از جمله فاکتورهای اصلی ابتلا به ناراحتی‌های قلبی-عروقی است، کاهش می‌دهد. دانه‌های کتان غنی از پروتئین، فیبر، منیزیم و چربی‌های خوب از نوع چربی‌های ماهی است. این مواد قند خون را تنظیم کرده و به سلول‌ها در جذب انسولین کمک می‌کند. مصرف سیر و ماست کم چرب که غنی از پروتئین و کلسیم هستند، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. از سوی دیگر این مواد مقاومت در برابر انسولین را از بین می‌برد.

تمامی انواع دانه‌ها از جمله گردو، غنی از چربی‌های خوب، پروتئین و فیبر هستند که می‌توانند قند خون را پایین نگه داشته و از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری کنند. گردو همچنین دارای مقادیر بالای فیبر و پروتئین بوده که سوخت کندی دارد و به تدریج به قند تبدیل می‌شود. از سوی دیگر غنی از چربی‌های مونوی غیر اشباع است که برای سلامت مفید است. این مواد منابع طبیعی استرول هستند که چربی خون را کاهش می‌دهند.

روغن زیتون طلای مایع نامیده می‌شود. زیرا دارای ترکیبات ضد التهابی و قوی است که محققان آن را با اسپرین مقایسه می‌کنند. افرادی که رژیم مدیترانه‌ای دارند و روغن زیتون، میوه، سبزیجات، غلات و گوشت کم چرب مصرف می‌کنند، کمتر به دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی دچار می‌شوند. هر دوی این بیماری‌ها بخاطر التهاب بدن ایجاد می‌شود. بر خلاف کره، چربی خوب روغن زیتون سبب افزایش مقاومت بدن برابر انسولین نشده و حتی این مقاومت را کاهش می‌دهد. روغن زیتون همچنین کند کننده هضم غذاست وباعث وارد شدن تدریجی قند به خون می‌شود.

تحقیقات اخیر نشان داده است که استفاده از کره بادام زمینی می‌تواند اشتها را کور کرده و سبب سیری بیشتر فرد در مقایسه با زمانی می‌شود که مواد قندی کم فیبر مصرف می‌کند. در ضمن کره‌ی بادام زمینی سرشار از چربی‌های مونوی غیر اشباع است که می‌تواند قند خون را تنظیم کند. اما بخاطر  داشته باشید در مصرف روغن زیتون و کره‌ی بادام زمینی، به مقدار مجاز توصیه شده آن توجه کنید.

یک سیب زمینی شیرین که در اجاق کبابی شده باشد، ۳۰درصد کمتر از سیب زمینی معمولی قند خون را افزایش می‌دهد. زیرا حاوی فیبر بالا و ریزمغذی‌هایی است که ۴۰درصد آنها از نوع حلال بوده و سبب کاهش کلسترول و کندی هضم غذا می‌شوند. علاوه بر این سیب زمینی شیرین غنی از کاروتنوئید است که به ارگانیسم‌ها اجازه‌ی عکس العمل در برابر انسولین را می‌دهد. سیب زمینی شیرین همچنین غنی از اسید کوروژنیک که این ترکیب گیاهی طبیعی می‌تواند به کاهش مقاومت در برابر انسولین کمک کند.

نکته مهم:

• چنانچه می‌خواهید ماده شیرینی میل کنید به جای شکر از خرما یا عسل استفاده کنید.
• از برنج قهوه‌ای جای برنج سفید استفاده کنید. چنانچه از دانه‌های تازه جوانه زده استفاده می‌کنید مجاز به خوردن مقدار کمی از آنها هستید.
• روزانه به میزان ۸تا ۱۰ لیوان آب بنوشید.
• به منظور تامین اسیدهای چرب امگا۳، هفته‌ای یکبار ماهی یا غذای دریایی مصرف کنید.
• از ادویه‌هایی نظیر فلفل سیاه، فلفل تند قرمز، خردل و مواد گیاهی و ادویه‌ی خوراکی در غذایتان استفاده کنید.
• سبزی‌های خام را به مقدار زیاد مصرف کنید. مصرف سبزی پخته باعث افزایش قند خون می‌گردد.
• لبنیات بدون چربی مثل شیر بدون چربی، ماست و پنیر بدون چربی، ماست ساده مصرف کنید.از خوردن پنیر لور بپرهیزید زیرا مقدار زیادی کربوهیدرات دارد.
• برخی از گیاهان و سبزیجات به صورت گیاهان دارویی برای افراد دیابتی تجویز می‌شوند، نظیر هندوانه ابوجهل یا کدوی تلخ که حتما باید با مشورت پزشک معالج خود از این داروهای گیاهی استفاده کنید.

ممنوعیت‌های غذایی در بیماری دیابت

• از غذاهای فرآوری شده، شکرسفید، آرد سفید، غذاهایی که ارزش تغذیه‌ای پایینی دارند پرهیز کنید. از خوردن شیرینی‌ها، گلوکز، قند میوه، کیک وبستنی و… پرهیز کنید.
• از مصرف غذاهایی که ماده نگهدارنده یا مقدار زیادی نمک دارد پرهیز کنید.
• از مصرف سیگار و نوشیدنی الکلی پرهیز کنید.
• مصرف بستنی وشکلات یا سایر موادی که نوشته بدون شکر توصیه نمی‌شود.
• مصرف زیادی سبزی‌های نشاسته‌ای مانند سیب زمینی، چغندر، هویج، نخود و لوبیا ممنوع می‌باشد.
• از محصولات لبنیاتی تلغیظ شده مانند ماست چکیده، پنیر لور و کشک استفاده نکنید.
• از خوردن میوه‌هایی نظیر موز، انبه، انگور، توت فرنگی، کرم‌های میوه و خرما بپرهیزید.
• غذاهای بسته بندی شده نظیر غذاهای آماده، چیپس، غذاهای آماده به طبخ و اسنک را مصرف نکنید.
• آب میوه‌های آماده به علت داشتن مقدار زیادی کربوهیدرات نسبت به میوه‌های تازه، برای افراد دیابتی توصیه نمی‌شود. از طرف دیگر آب میوه به علت نداشتن فیبرهای غذایی، ارزش کمتری نسبت به میوه‌های تازه دارد.
• موقع میل کردن شام در بیرون از منزل از مصرف سس‌های سالاد نظیر مایونز بپرهیزید و به جای آن سالاد خود را با فلفل، گوجه و پیاز طعم دار کنید.

منبع: برگرفته از کتاب (تغذیه درمانی)