همه جوامع، نوجوانی را یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی هر فرد می‌دانند و عموما این دوران را به عنوان گذر از دوران کودکی به بزرگسالی تعریف می‌کنند….بخشی از این مرحله از زندگی با افزایش خطر و اختلال‌های گوناگون نظیر مصرف مواد مخدر و روان‌گردان‌ها، روابط سوءجنسی و … رابطه دارد. از جمله عوامل شخصی در زمینه گرایش به رفتارهای انحرافی همچون مصرف مواد، اعتمادبه‌نفس پایین و خود تحقیری است که سبب می‌شود فرد با کوچک‌ترین بحران دچار اضطراب، ناامیدی و افسردگی شود.برای آنکه فرزندان‌مان را از گرایش به رفتارهای پرخطر همچون اعتیاد مصون‌سازی کنیم، باید عزت نفس را در آنها تقویت کنیم به‌طوری که نسبت به خود احساس مثبت، موثر و خوبی داشته باشند و باور کنند افراد باارزشی هستند.به عبارت بهتر عزت نفس بالا، پوشش محافظی برای نوجوانان است تا آنها را در مقابل مشکلات و مسایل زندگی توانمندتر کند. نقش والدین در تقویت عزت نفس یا کاهش آن بسیار اساسی است به طوری که نحوه صحبت، قضاوت و مراقبت از فرزندان در شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس آنها تاثیر بسزایی دارد.
راههای افزایش عزت نفس فرزندان:
روی خصوصیات مثبت فرزند خود تمرکز و از تلاش‌های او صادقانه تعریف و تمجید کنید و در فرصت‌های مختلف به تشویق او مبادرت ورزید.هنگام تذکر، سعی کنید از روش صحبت مخرب و اعمال خشونت دوری کنید. باور داشته باشید که خشونت از اعتمادبه‌نفس فرزندتان می‌کاهد.از اعمال قوانین مستبدانه در منزل خودداری کنید زیرا به فرزندان احساس بی‌ارزشی می‌دهد و اعتمادبه‌نفس آنها از دست خواهد رفت. البته این موضوع با آموزش نظم و انضباط به فرزندان متفاوت است.بدون هرگونه قضاوت و زدن برچسب به فرزندتان، رفتار او را توصیف کنید به گونه‌ای که بین ارزش فرزند و رفتار او تفاوت قائل شوید.از تنبیه بدنی فرزندتان اجتناب کنید زیرا این اقدام علاوه بر آنکه موجبات احساس شکست و خواری را در آنها ایجاد می‌کند سبب پرورش رفتارهای انتقام‌جویی می‌شود و پدر و مادر در نظر آنها ستمکار قلمداد خواهند شد.انتظار و توقع خود را از فرزندان به صورت شفاف بیان کنید و متناسب با سن آنها انتظار منطقی داشته باشید.در صورت امکان به فرزندان در انجام کارهایشان حق انتخاب و استقلال دهید و هنگام بروز مشکل در منزل، نظر فرزندان را برای حل مشکل جویا شوید.پیامدهای رفتار فرزندان را در ابعاد مختلف تحصیلی، اجتماعی و … به آنها آموزش دهید تا واقعیت‌های زندگی را به صورت ملموس درک کنند.به فرزندان خود در خانواده مسوولیت دهید تا درک کنند چقدر برای والدین‌شان مفید و موثر هستند.مهارت‌های برقراری ارتباط با دیگران نظیر مشارکت، مصالحه، کنترل عصبانیت و … را به فرزندانتان آموزش دهید.الگوی مناسبی برای فرزندانتان باشید به این معنا که برای خود ارزش قائل شوید تا فرزندان با الگوپذیری از شما، برای خود ارزش قائل شود.
احساس کفایت و شایستگی را در فرزندان خود افزایش دهید به نحوی که احساس کنند والدین‌شان به آنها نیازمند هستند.به توانمندی‌های فرزندانتان توجه کنید تا احساس خود ارزشمندی در آنها تقویت شود. این اقدام سبب خواهد شد تا ضمن افزایش امید در آنان، بردبار شوند. فرزندانی که در صورت بروز مشکل، توان حل مساله را داشته باشند از اعتمادبه‌نفس بالایی برخوردار خواهند بود. سعی کنید فرزندانتان را در آغوش بگیرید و آنها را متوجه کنید که چقدر دوست‌شان دارید.در برخورد با فرزندان ضمن پرهیز از هرگونه تمسخر و رعایت احترام، شوخ‌طبعی را فراموش نکنید.محیط منزل را برای فرزندتان ایمن کنید و از سرزنش و انتقاد پرهیز کنید. به کیفیت زندگی در منزل توجه جدی کنید.با فرزندان به شیوه عاطفی برخورد و آنها را از محبت سیراب کنید. پذیرای فرزندتان با تمام کمی و کاستی‌هایش باشید.
نشانه‌‌های اعتمادبه‌نفس بالا در فرزندان:
- احساس آرامش، شادی و رضایت دارند و برای خودشان و دیگران احترام قائلند.
- نسبت به خودشان احساس خوبی دارند و دارای ذهنی خلاق هستند.
- موفقیت‌های خود را مشاهده و احساس غرور می‌کنند اما نه هیجانی هستند و نه ناامید.
- از خودشان انتظار واقعی دارند و به تایید دیگران نیاز ندارند.
- به خودشان دروغ نمی‌گویند و نسبت به خود صریح و رو راست هستند.
- برای انجام کارهای جدید از جرات لازم برخوردارند.
نتیجه‌گیری: والدینی که با تمسخر، اهانت، انتقاد مداوم، قضاوت نامناسب، بی‌کفایت قلمداد کردن، مقایسه با دیگران و عدم توجه به احساسات فرزندان رفتار می‌کنند، سبب کاهش عزت نفس و اعتمادبه‌نفس فرزندان‌شان می‌شوند. به طوری که اعتمادبه‌نفس آنها پایین می‌آید و این موضوع سبب می‌شود برای کسب احساس قدرت ظاهری به طرف اعتیاد به موادمخدر، مصرف الکل یا سایر رفتارهای سوءاخلاقی کشیده شوند و از این طریق نسبت به رفع کمبودهای درونی مبادرت ورزند.