بسیاری از ما با فرا رسیدن فصل تابستان به یکی از استخرهای شهرمان می رویم و ثبت نام می کنیم و شروع می کنیم به شنا کردن، بدون اینکه هدفی داشته باشیم و در آخر هم مشخص نمی شود که چه سودی از شنا برده‌ایم. برخی نیز می خواهند با شنا کردن به تناسب اندام برسند، اما نمی دانند چگونه؟ اگر به دنبال لاغری و تناسب اندام باشید احتمالا استخر اولین گزینه‌ای نیست که به سراغش می‌روید، اما در واقع باید باشد! چون هیچ ورزش دیگری نمی‌تواند به اندازه‌ی تمرینات شنا کالری بسوزاند، متابولیسم را تقویت کند و تک‌تک ماهیچه‌های بدن را قوی‌تر کند.
آب، اندام شما را متناسب و جذاب می‌کند و خبر خوب این است که برای به‌دست آوردن چنین اندامی لازم نیست یک شناگر حرفه‌ای المپیک باشید! محققان دانشگاه ایندیانا، شناگران تفریحی را با افرادی که شنا نمی‌کردند مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که شناگران در همه‌ی سنین نسبت به افرادی که شنا نمی‌کنند دارای ماهیچه‌های قوی‌تر، کمرِ باریک‌تر و اندام زیباتری هستند. شاید شنا مثل دویدن نباشد که هر جا و هر زمان با بستن بندهای کفش‌تان بتوانید انجامش دهید، اما شما فقط به سه وسیله‌ی مهم نیاز دارید تا بتوانید شنا کردن را شروع کنید: مایو، کلاه و عینک شنا.
تاثیر شنا در کاهش وزن
تأثیر شنا بر تناسب اندام، نتیجه‌ی طوفانی از کالری سوزی و به‌کارگیری ماهیچه‌هاست. شنای آرام و معمولی ۵۰۰ کالری در ساعت می‌سوزاند، در حالی‌که شنای حرفه‌ای و قدرتی در همین مدت حدود ۷۰۰ کالری انرژی مصرف می‌کند. چون غلظت آب تقریبا ۸۰۰ برابر هواست، هر حرکت دست یا پا به نوعی یک تمرین مقاومتی کوچک برای کل بدن به‌ویژه مرکز بدن، باسن، شانه‌ها و بازوها محسوب می‌شود. پس با شنا کردن، علاوه بر اینکه کالری می‌سوزانید، حجم خالص ماهیچه‌ها را هم افزایش می‌دهید که متابولیسم بدن شما را افزایش می‌دهد، بنابراین حتی بعد از اینکه از استخر بیرون آمدید هم کالری بیشتری می‌سوزانید.
جالب اینجاست که شنا با وجود اینکه شما را خوش‌اندام می‌کند، به بدن‌تان سخت نمی‌گیرد. آب در اصل جاذبه را خنثی می‌کند پس وقتی شما زیر آب هستید به صورت مجازی بی‌وزن می‌شوید و به مفصل‌هایتان استراحت می‌دهید، چیزی که واقعا به آن نیاز دارند. دکتر «جوئل استیجر»، مدیر مؤسسه‌ی علم شنای councilman در دانشگاه ایندیانا در بلومینگتون، که سال‌ها عمرش را صرف بررسی تأثیرات شنا کرده است می‌گوید: « شما می‌توانید تقریبا هر روز بدون احتمال آسیب به بدن‌تان شنا کنید، در حالی‌که این وضعیت در مورد ورزش‌هایی مانند دویدن یا تمرینات قدرتی صدق نمی‌کند.»
همین موضوع باعث می‌شود بتوانید شنا را در تمام طول عمرتان ادامه دهید و این مزیت بزرگی است چون شنا به معنای واقعی کلمه به شما کمک می‌کند جوان‌تر بمانید. استیجر می‌گوید: «تحقیقات ما نشان می‌دهد افرادی که مرتب شنا می‌کنند از لحاظ بیولوژیکی نسبت به سن واقعی‌شان تا ۲۰ سال جوان‌تر هستند.»
مانع شروع
بیشتر تازه وارد ها شنا را با توقع زیاد شروع می‌کنند. آنها وارد استخر می‌شوند و تصمیم می‌گیرند نیم ساعت تمام شنا کنند. «جوپئل شینوفیلد»، سرپرست مربیگری شنای دانشگاه واشینگتن می‌گوید: «این افراد ۴ دقیقه بعد ناامیدانه به گوشه‌ی استخر تکیه می‌کنند و کاملا احساس شکست می‌کنند.»
علت این است که دستگاه گردش خون و ماهیچه‌های شما در آب متفاوت با خشکی کار می‌کنند. شش‌های شما هم باید روش متفاوتی برای تنفس در پیش بگیرند. شما نمی‌توانید مثل تمریناتی که در خشکی انجام می‌دهید هر وقت که بخواهید هوا را به درون بکشید. برای شنا برخلاف ورزش‌های دیگر باید تک‌تک ماهیچه‌های شما با هم کار کنند تا بتوانید شناور بمانید.
به گفته‌ی شینوفیلد: «کلید شنای مؤثر، تقسیم آن به بخش‌های کوچک است. باید دوره‌های متوالی حرکت و استراحت را در برنامه بگنجانید و از حرکات و تمرینات مختلف با شدت‌های متفاوت استفاده کنید. این روش نه تنها جذاب‌تر است، بلکه تمرین مؤثرتری محسوب می‌شود. پس نگران اینکه با استراحت وقت‌تان تلف می‌شود و کمتر ورزش می‌کنید نباشید. شنا کردن مثل راه رفتن نیست که در حین آن ضربان قلب شما به سرعت افت کند. حداقل تا ۳۰ ثانیه بعد از چند حرکت شنا، ضربان قلب شما بالا می‌ماند.»
برای شروع این تمرین را امتحان کنید: چهار بار طول استخر را شنا کنید (اگر لازم دیدید بعد از رسیدن به هر دیواره کمی توقف کنید تا نفس بگیرید)، سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید. این کار را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید. دو هفته‌ی اول، ۲ تا ۳ بار در هفته این تمرین را تکرار کنید. «رابرت پیرسون»، سرمربی شنای کالج ماکالستر در مینه‌سوتا توصیه می‌کند اگر مدتی شنا نکرده‌اید برای چهار دور اول از یک کیک‌بورد (kickboard) استفاده کنید. این کار به شما کمک می‌کند به شنا کردن بدون نیاز به هماهنگ کردن پاها با بازوهایتان عادت کنید. وقتی به این تمرین مسلط شدید می‌توانید یک برنامه‌ی جدی و مرتب برای تمرینات‌تان تنظیم کنید.
حرکات متفاوت
«سبک آزاد» طرفداران بسیاری دارد چون یادگیری آن راحت است و کالری زیادی می‌سوزاند. شینوفیلد می‌گوید: «استفاده از حرکات متنوع علاوه بر اینکه باعث تعادل ماهیچه‌های شما می‌شود، حوصله‌تان را هم سر نمی‌برد.» دو نمونه از این تمرین‌ها کرال پشت و کرال سینه هستند. کرال پشت با به‌کار انداختن ماهیچه‌های پشت و شانه‌ها حالت بدن شما را بهبود می‌بخشد و کرال سینه باعث فعالیت ماهیچه‌های باسن و ماهیچه‌های داخلی کشاله‌ی ران می‌شود که معمولا در تمرینات دیگر نادیده گرفته می‌شوند. با به‌کارگیری توصیه‌های شینوفیلد در مورد این دو حرکت بیشترین بهره را از آنها ببرید:
کرال پشت:
چشم‌هایتان رو به بالا باشد. نگاه‌تان را مستقیم رو به سقف یا آسمان نگه دارید، نه بر روی انگشتان پا. سرتان را در امتداد ستون مهره‌ها نگه دارید. بدن‌تان باید به شکل حرف Y باشد. هر بازو را در زاویه‌ی ۴۵ درجه نسبت به بدن نگه دارید. این کار از فشار روی شانه‌ها می‌کاهد و باعث می‌شود کرال قوی‌تری داشته باشید.
کرال سینه:
به جلو سُر بخورید. بازوهایتان را بالای سرتان ببرید و کف دست‌هایتان را روی هم بگذارید. با چرخاندن کف دست‌هایتان به سمت بیرون آنها را پایین بیاورید تا هم سطح چانه بشوند. دست‌هایتان را به سمت سینه به داخل بکشید و دوباره این حرکت را تکرار کنید. سریع حرکت کنید. زانوهایتان را خم کنید و پاشنه‌ی پاها را به سمت باسن بکشید. درحالی که بازوهایتان را به جلو می‌کشید انگشت‌های پا را بیرون بدهید و پاها را مثل قورباغه با ضربه‌ی دوباره به عقب برگردانید.
تغذیه در ورزش شنا
از کودکی به خاطر داریم که هربار قصد شنا یا حتی آب‌تنی داشتیم، بزرگ‌ترها توصیه می‌کردند قبل از آن غذای سنگین مصرف نکرده و اصطلاحا پرخوری نکنیم. ما هم هیچ‌وقت نپرسیدیم غذای سنگین یعنی چه غذاهایی یا اگر این غذاها را قبل از شنا مصرف کنیم چه اتفاقی ممکن است پیش آید؟
مصرف مواد غذایی را زمان بندی کنید
در دوره ورزش و تمرینات ورزشی غذاهایی که بیشتر باید مصرف شوند، کربوهیدرات‌ها هستند. کربوهیدرات‌ها یا همان قندها براساس سرعت جذب و ماندگاری در بدن به دو نوع ساده و پیچیده تقسیم می‌شوند. انواع ساده قندها سریع‌تر جذب شده و طی زمان کوتاه‌تری سوخت می‌شود. قندهای پیچیده کندتر جذب می‌شود و مدت زمان بیشتری در بدن باقی می‌ماند. براساس همین اطلاعات، ورزشکاران باید مصرف مواد غذایی خود را به‌طور صحیح زمان بندی کنند.
به قند نیاز دارید یا چربی؟
درکل ورزشکاران براساس ماهیت رشته و فعالیت خود به دو گروه اصلی مواد غذایی یعنی چربی‌ها و گلیکوژن‌ها (قندها) به عنوان منبع تغذیه‌ای نیاز دارند. ورزش‌هایی که ماهیت هوازی دارد، بیشتر نیازمند منابع تغذیه‌ای چربی هستند چون برای سوزاندن چربی‌ها به زمان بیشتری نیاز است. در ورزش‌هایی که ماهیت سرعتی و قدرتی دارند از گلیکوژن به عنوان منبع تغذیه‌ای استفاده می‌شود زیرا سریع‌تر جذب شده و مصرف می‌شوند. شنا ورزشی است که ماهیت ترکیبی دارد یعنی هم هوازی است و هم سرعتی-قدرتی. بنابراین در این ورزش هم به چربی‌ها و هم به کربوهیدرات‌ها به عنوان منبع تغذیه نیاز است.
اگه می‌خواهی شنا لاغرت کنه…
ورزش شنا ترکیبی از فعالیت‌های هوازی و سرعتی- قدرتی است. شنا زمانی می‌تواند در کاهش وزن تاثیر مثبت داشته باشد که از حرکات هوازی استفاده شود. در فعالیت‌های هوازی از چربی‌ها به عنوان منبع تغذیه استفاده می‌شود بنابراین این فعالیت‌ها می‌تواند سبب کاهش وزن شود. کسی که قصد دارد از شنا برای کاهش وزن بهره بگیرد، لازم است حرکات تکرارشونده با شدت متوسط را طی مدت طولانی انجام دهد. این کار همراه با کنترل میزان کالری مصرفی می‌تواند در لاغری افراد تاثیر داشته باشد. همان‌طور که گفتیم بیشترین میزان جذب قندها دوساعت اول بعد از ورزش است. بنابراین کسانی که از شنا توقع لاغر شدن دارند و این ورزش را به منظور لاغری انجام می‌دهند دو ساعت بعد از شنا نباید مواد قندی استفاده کنند تا کاهش وزن صورت گیرد. این را به یاد داشته باشید که همه ورزش‌ها به دلیل مصرف کالری (هرقدر هم که این کالری مصرفی کم باشد) در لاغر شدن موثر هستند به این شرط که میزان کالری دریافتی بدن توسط شخص کنترل شود.
اگه به کلاس شنا می روید…
افرادی که در دوره‌های آموزشی شنا شرکت می‌کنند، لازم است که شب قبل از تمرین با استفاده از قندهای پیچیده، بارگیری گلیکوژن داشته باشند. به این معنی که شب قبل از تمرین منبع گلیکوژن عضلات خود را پر کنند. استفاده از قندهای پیچیده به این دلیل است که زمان بیشتری برای سوخت این مواد لازم است. برای این منظور می‌توان از غذاهایی مثل ماکارونی، برنج، نان، سیب زمینی و. . . استفاده کرد. همچنین یک ساعت قبل از تمرین شنا لازم است از قندهای ساده و مواد غذایی شیرین مثل موز، خرما، شیرکاکائو و. . .استفاده شود. به‌طور کلی می‌توان گفت برای کسی که ۶۰ کیلوگرم وزن دارد، مصرف یک عدد موز، یا یک لیوان شیرکاکائو یا سه عدد خرما مناسب است. مسلما میزان مصرف تمام این مواد غذایی متناسب با وزن فرد و شدت فعالیت او متفاوت خواهد بود. حین شنا ذخیره قندی که فرد از شب قبل و یک ساعت قبل از تمرین ذخیره کرده، سوزانده می‌شود اما شاید برخی افراد حین فعالیت طولانی هم نیاز داشته باشند از برخی مواد غذایی ساده استفاده کنند.
آفتاب می‌گیرید حواستان باشد
کسانی که در فصول گرم سال برای آفتاب گرفتن به استخرهای رو باز می‌روند باید این را به خاطر داشته باشند که این کار در بهترین حالت باز هم ممکن است آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد. اگر از همه عوارض ناشی از آفتاب گرفتن بگذریم، مهم‌ترین مساله‌ای که وجود دارد، تبخیر زیاد آب از سطح بدن است. تبخیر آب از سطح پوست باعث از بین رفتن طراوت و موجب چروکیدگی آن خواهد شد. توصیه می‌کنیم تا حد امکان از آفتاب گرفتن پرهیز شود. اگر هم کسی می‌خواهد آفتاب بگیرد، لازم است مدت کوتاهی (حداکثر نیم ساعت) در معرض آفتاب باشد. مهم‌ترین نکته هم آنکه حتما از آب کافی برای جبران کمبود آب استفاده شود. به علاوه مصرف برخی میوه‌ها مثل هندوانه و لیموترش نیز مفید است.
بالاترین میزان جذب چه زمانی است؟
دو ساعت اول پس از ورزش بهترین زمان برای پرکردن منبع گلیکوژن و قند عضلات است. کسانی که ورزش حرفه‌ای انجام می‌دهند، لازم است در دو ساعت پس از شنا منبع قند عضلات خود را تامین کنند. لازم است ورزشکاران حرفه‌ای منابع پروتئین مثل حبوبات، گوشت و رژیم‌های تغذیه‌ای آماده مخصوص ورزشکاران استفاده کنند.
ممنوعیت‌های تغذیه‌ای شنا
کسانی که قصد دارند شنا کنند چه به صورت حرفه‌ای یا آماتور، حتما باید بدانند که قبل از تمرین نباید از غذاهای چرب، نفاخ و حجیم استفاده کنند. استفاده از این نوع غذاها قبل از شنا ممکن است سبب اختلالات گوارشی و نفخ شود. به دنبال این اختلالات هم مشکلات دیگری بروز خواهد کرد. برخی غذاهای ممنوع شامل فست فودهای چرب، غذاهای نفاخ و سنگین مثل حبوبات، آبگوشت و دیگر غذاهای سنگین و حجیم است. به علاوه خوردن برخی میوه مثل انگور هم قبل تمرینات شنا ممنوع است.
شناگران از آب غافل نشوند
مصرف آب هم یکی از توصیه‌های متخصصان برای کسانی است که ورزش شنا را انجام می‌دهند. مسلما به دلیل فعالیت میزان آب بدن کاهش یافته و لازم است منابع آب بدن تامین شود. یک ساعت قبل از شنا لازم است یک لیوان آب بنوشید. به علاوه در فواصل زمانی دیگر و حین شنا هم باید آب نوشید. مسلما شنا در استخرهای سر بسته سبب تبخیر کمتر و شنا در استخرهای روباز به دلیل تابش آفتاب تبخیر آب بیشتری از بدن انجام می‌شود.
بدنت چقدر آب از دست داده؟
روشی که می‌توان میزان آب از دست رفته بدن در ورزش شنا را تشخیص داد، این است که ورزشکار قبل و بعد از شنا خود را وزن کند. هر قدر که وزن فرد کم شده باشد، در حقیقت از دست دادن آب بدن است. برای هر یک کیلوگرم کاهش وزن بعد از تمرینات باید یک و نیم برابر آب مصرف شود. به عنوان مثال در ازای هر یک کیلوگرم کاهش وزن پس از ورزش، باید یک و نیم لیتر آب مصرف کرد.
جمع آوری و تنظیم: کاویاب