با عمارت مستوفی‌الممالک آشنا شوید
خانه‌ای که نخستین کابینه مشروطیت در آن تشکیل شد.
عمارت مستوفی‌الممالک متعلق به یکی از اصیل‌ترین رجال سیاسی دوران قاجار و پهلوی، با تمام ویژگی‌های خانه‌های دوران قاجار از جمله خانه‌های قدیمی تهران است که به همان شکل اولیه خود حفظ شده است. در این مطلب شما را بیشتر با مستوفی‌الممالک و خانه او آشنا می‌کنیم.
مستوفی‌الممالک که بود؟
میرزا حسن مستوفی‌الممالک فرزند میرزا یوسف آشتیانی متولد ۱۳ مهر ۱۲۵۴ از خانواده‌ای اصیل بوده که بیش از یک قرن لقب مستوفی‌الممالک (وزیر دارایی) گرفته بودند. میرزا حسن پس از مرگ پدر تمام مشاغل او را به ارث برد و پسرعموی پدرش پیشکار او در اداره امور شد. میرزا حسن پس از فوت پدرش گرچه بیش از ۱۲ سال نداشت، اما لقب “آقا” از شاه دریافت کرد.
میرزا حسن در جریان انقلاب مشروطه “مجمع انسانیت” را تشکیل داد، در فعالیت‌های سیاسی به محمد مصدق پیوست، به وزارت جنگ منصوب شد و پس از به توپ بستن مجلس از وزارت جنگ استعفا داد. مدتی وزیر جنگ و وزیر دربار احمدشاه بود. در کابینه محمدولی خان تنکابنی به وزارت مالیه منصوب شد. در مرداد ۱۲۸۹ رئیس‌الوزرای ایران شد.
مستوفی‌الممالک طی یک سال نخست‌وزیری خود در دوران رضا شاه به ایجاد تشکیلات نوین دادگستری، الغای کاپیتولاسیون و احداث راه‌آهن سرتاسری ایران پرداخت.
مستوفی‌الممالک بخش زیادی از ثروت موروثی خود را به دلیل علاقه به شکار، صرف شکار و بخش دیگری را صرف سفر هفت ساله خود به اروپا کرد. وی بخش زیادی ازاملاک پدری خود را وقف کرد، از جمله باغ‌هایی در ونک برای احداث دانشگاه برای دختران، مدرسه عالی دختران که بعدها نام “داشگاه الزهرا” گرفت.
مستوفی‌الممالک سرانجام در شهریور ۱۳۱۱ در تهران به دلیل سکته قلبی از دنیا رفت و در آرامگاه خانوادگی مستوفی الممالک در ونک به خاک سپرده شد.
عمارت مستوفی‌الممالک
عمارت مستوفی‌الممالک ۱۱۰ سال پیش یعنی زمانی که مستوفی‌الممالک ۱۹ سال بیشتر نداشت، ساخته شد. معماری این خانه فرانسوی است و طرح و نقشه آن را مستوفی‌الممالک در یکی از سفرهایش به پاریس، به ایران آورده بود.
مساحت اولیه این عمارت ۵۰ هزار متر مربع بود و در باغی سرسبز و بزرگ واقع شده بود که پس از گذشت زمان از وسعت آن کاسته شد. عمارت دو نمای شمالی و جنوبی دارد، سقف آن شیروانی است و دارای یک خرپشته و دودکش آجری است. این عمارت، تالارهای زیادی دارد که مهمترین آنها تالار آینه و پروانه است.
تالار پروانه محل دیدارهای رسمی مستوفی‌الممالک بوده و دیواره‌ها، سقف و درهای چوبی آن با تصاویر پروانه تزیین شده، به همین خاطر به آن تالار پروانه می‌گویند.
تزیینات این بنا بیشتر گچ‌بری و دارای نقوش حیوانات افسانه‌ای با سر انسان و بدن شیر، انسان بال‌دار یا فرشته، گل و گیاه به شکل پیچک یا طرح اسلیمی دسته گل، گل و گلدان، سبد پر میوه، پرندگان شکار شده و آویخته مثل قرقاول و اردک و … است.
خانه مستوفی‌الممالک در چهارراه گلوبندک، خیابان بادامچی، کوچه چال حصار، گذر مستوفی قرار دارد. این خانه اکنون به دلیل بی‌توجهی‌ها رو به تخریب است و بسیار آسیب‌پذیر است. این خانه که در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد، امروز درهای آن به روی مردم بسته است. امید است توجه بیشتری به این اثر ملی و تاریخی شود و به عنوان یک جاذبه گردشگری در معرض بازدید عموم قرار گیرد.