سردرد یکی از شایع ترین مشکلات روزمره بشر است به گونه ای که در بسیاری از مواقع افراد را مجبور می کند تا در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند . برخی سردردها اختصاصی‌تر بوده و با علائم دیگری همراه نیستند. در این سردردها بر خلاف تصور بسیاری از افراد، مغز عامل ایجاد سردرد نیست، بلکه سردرد از بد عمل کردن عضلات، عروق خونی و اعصاب ناشی میشود؛ برای مثال گشاد شدن شریان ها و یا انقباض بیش از حد عضلات می‌تواند عصب های خاص و حساسی در مغز را تحریک کند و در نتیجه سردرد به وجود آورد.
سردرد عصبی(تنشی):
شایع‌ترین نوع سردرد، سردرد عصبی(تنشی) است که تاکنون علتش به درستی شناخته نشده است. این نوع سردردها درد خفیف و متوسط دارد بدین صورت که مبتلایان احساس می‌کنند یک باند ضخیم به دور سرشان بسته‌اند. در برخی موارد سردردهای عصبی ازسردردهای میگرنی به سختی قابل تشخیص است. سردرد عصبی از سی دقیقه تا کل یک هفته می‌تواند طول بکشد. شما ممکن است این نوع سردردها را فقط گاهگاهی یا تقریباً تمام وقت احساس کنید. اگر سردردها ۱۵ روز یا بیشتر از آن حداقل برای سه ماه اتفاق افتد، این سردردها مزمن و اگر کمتر از ۱۵ بار در ماه اتفاق افتد، اپیزودیک در نظر گرفته می‌شوند. اما، کسانی که سردردهای اپیزودیک مکرر دارند ریسک سردردهای مزمن در آنها بالا می‌رود. شدت این سردردها معمولاً ملایم تا متوسط بوده و شدت درد از شخصی به شخص دیگر و از سردردی تا سردرد دیگر در همان شخص متفاوت است.
علت سردرد های عصبی:
علت دقیق سردردهای عصبی مشخص نیست. متخصصان تصور می‌کنند که سردردهای عصبی به خاطر انقباضات عضلات صورت، گردن و پوست سر در نتیجۀ استرس، تنش و احساسات زیاد بوجود می‌آیند. اما تحقیقات نشان می‌دهد که انقباضات عضلات در کسانی که سردرد عصبی دارند افزایش زیادی ندارد.
تغییرات در مواد شیمیایی مغز:
تحقیقات به این نکته شک دارد که بروز سردردهای عصبی در نتیجۀ تغییرات مواد شیمیایی مشخصی مانند: سروتونین، اندورفین و … باشد. اگرچه این مسئله که چرا سطح مواد شیمیایی ثابت نیست و نوسان دارد واضح نیست، اما فهمیده‌اند که این فرآیند مسیر درد به مغز را فعال می‌کند و در توانایی مغز برای سرکوب کردن درد مداخله می‌کند.
محرک‌ها:
استرس- افسردگی و اضطراب- ضعیف بودن- کار کردن در موقعیت‌های بد یا داشتن یک وضعیت برای مدت طولانی- داشتن مدیر و رئیس بداخلاق- نخوردن چند وعده غذا- دندان قروچه یا کم خوابی شدید به عنوان عوامل محرک در نظر گرفته می‌شوند.
پیشگیری:
- درمان شناختی رفتاری: تعداد و مدت سردرد را کاهش می‌دهد، در این روش مشاور به شما یاد می‌دهد که با حوادث زندگی با دید مثبت نگاه کرده تا بتوانید از عهدۀ آن برآئید.
- تکنیک‌های دیگر: ریلکسیشن: شامل نفس عمیق کشیدن، یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن پیشرفته میشود. همچنین زندگی کردن در یک شیوۀ سالم، داشتن خواب کافی، سیگار نکشیدن، ورزش کردن به صورت منظم و خوردن غذاهای سالم ممکن است از بروز سردردهای عصبی جلوگیری کند.
درمان‌ها و داروها:
- خط اول درمانNSAIDs شامل داروهای OTC(over-the-counter) مانند: ایبوپروفن (نوافن)، ناپروکسین سدیم و ایندومتاسین است. استامینوفن در درمان سردردهای عصبی اثر کمتری دارد. درمان حاد این سردرد ترکیب نوافن و سوماتریپتان است ولی بیش از ۹ روز در ماه نباید استفاده شود.
- داروهای پیشگیری کننده: ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک شامل آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین است.
شیوه زندگی و راه علاج خانگی
- مدیریت استرس: استرس محرکی برای سردردهای عصبی است. یک راه برای کاهش استرس این است که جلوتر برای طول روز برنامه‌ریزی کنیم. خواب کافی، ورزش منظم، غذاهای سالم و سیگار نکشیدن، استرس را کم می‌کند.
- ریلکس کردن عضلات: به کار بردن گرما یا یخ برای عضلات دردناک ممکن است سردردهای عصبی را تسکین دهد. بعضی از افراد به کار بردن گرما و بعضی دیگر استفاده از یخ را مؤثرتر می‌دانند. اگر گرما انتخاب شما باشد باید از یک پد گرم استفاده کنید. دوش آب گرم در این مورد ممکن است مفید باشد. اگر سرما انتخاب شما باشد باید یک تکۀ یخ را برای محافظت پوستتان در یک پارچه بپیچید.
- اصلاح وضعیت: راحت و مستقیم قرار بگیرید تا درد سر کاهش یابد.
درمان‌های جایگزین:
- طب سوزنی: این نوع درمان باعث تسکین موقتی سردردهای مزمن میشود.
- ماساژ: ماساژ دادن می‌تواند باعث کاهش استرس و سردردهای عصبی شود. با نوک انگشتان عضلات پشت سر، گردن و شانه‌ها را ماساژ دهید.
سردرد خوشه ای:
یک نوع سردرد شدیدتر ولی نامتداول تر در یک زمان مشخص است که به آن ها سردردهای خوشه ای گفته میشود. این نوع سردرد ، شدیدترین درد را به همراه دارد, سردردهای خوشه ای ممکن است در یک طرف سر، اغلب در نزدیکی چشم به صورت یک درد شدید و سوزنده باشد. سردردهای خوشه ای به صورت گروهی حمله می کنند. معمولا درد، هر روز در یک ساعت معین بروز می کند و ممکن است روزها ، هفته ها یا حتی ماه ها طول بکشد. در نهایت هم این امکان وجود دارد که پس از بهبودی نسبی ، درد ماه ها یا سال ها به سراغ فرد نیاید و او فکر کند که کاملا خوب شده است . در هنگام شروع حمله، دردی شدید و کشنده در یک طرف سر احساس می شود . ضمن آن که ممکن است آبریزش بینی و چشم از همان طرف سر آغاز شود. گاهی اوقات استنشاق اکسیژن خالص در مرحله اول بروز سردرد، ممکن است درد را متوقف کند. هنگامی که به این نوع سردرد مبتلا شدید ، سیگار نکشید و از انجام فعالیت های استرس زا خودداری کنید.
سردرد میگرنی:
میگرن، سردرد شدید و گذرایی است که گاه در یک قسمت سر پدید می آید. میگرن در زبان یونانی به معنای “نیمه سر” است. معمولا سردرد میگرنی با یک دوره مقدماتی آغاز می شود که طی آن شخص به طرز غیرعادی احساس خستگی و کسالت می‌کند. سپس حالت تهوع ، استفراغ، اختلالات بینایی و اغلب بیزاری از نور (ترس از نور) به وجود می آید . این دوره مقدماتی ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و متعاقب آن سردرد بروز می‌کند. دردی که با میگرن همراه است ربطی به گشاد شدن رگ ها ندارد. در حقیقت، افراد مبتلا به میگرن نمی‌توانند به خوبی در برابر محرک های محیط از قبیل نور ، صدا و حتی علایم درد واکنش نشان دهند، در نتیجه میزان درد شدت می یابد. با اسکن مغز معلوم گردید به هنگام بروز میگرن ، فعالیت ساقه مغز نیز غیر طبیعی می شود.
ساقه مغز به ناحیه ای از مغز گفته می شود که کنترل واکنش های مربوط به گرسنگی و تنفس را بر عهده دارد. این ناحیه همانند فیلتر عمل می‌کند و موجب می شود افراد، پیغام های ناخواسته یا مزاحم مثل صداهای اضافی را از خود دور کنند. هنگامی که ساقه مغز خوب عمل نکند، این پیغام ها به سمت مغز هجوم می برند و موجب پر شدن مغز از بارهای اضافی می شوند . به نظر می رسد داروهای ضد تشنجی که به منظور جلوگیری از حمله صرع توسط بیماران مبتلا به صرع مصرف می شود، می تواند آن دسته از سلول های عصبی را که موجب بروز میگرن می شوند غیر فعال کند. طبق تحقیقات حدود ۷۰ درصد بیماران مبتلا به میگرن شدید ، از این داروها استفاده می کنند . داروهای ضد تشنج، عوارض جانبی مثل خستگی ، اضطراب و ریزش مو را به دنبال دارند . بنابراین باید به دنبال داروهای جدیدی بود که تنها روی ساقه مغز اثر بگذارند.
انتخابهای عاقلانه پیشگیری از سردرد:
- استرس نداشته باشید.
- خواب با کیفیت به میزان کافی داشته باشید.
- وعده های غذایی سالم و برنامه ریزی شده داشته باشید.
- به صورت مرتب ورزش کرده و وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
- در مورد داروهایی که به پیشگیری از سردردهای بازگشت شونده کمک می کنند با پزشک خود مشورت کنید.
جمع آوری و تنظیم: کاویاب