خرابکاری های کودکانه را چگونه کنترل کنیم؟

تقریبا همه والدین دوست دارند فرزندانی مستقل داشته باشند که می‌توانند روی پای خود بایستند و با اعتماد به نفس در هر شرایطی قادر باشند حق خود را بگیرند. ما نمی‌خواهیم که فرزندانمان تهاجمی و پرخاشگرانه برخورد کنند و خرابکاری کنند اما ترجیح می‌دهیم که در برابر رفتارهای تهاجمی دیگران نیز بی‌دفاع نباشند و به راحتی عقب‌نشینی نکنند. خشونت در کودکان نیز بخشی از رشد طبیعی و سالم آنها می‌باشد.

معمولا در سال اول زندگی نه، ولی از سال دوم، کودکان وارد مرحله‌ای از آگاهی می‌شوند که معنای «من» را بیشتر درک می‌کنند. این درک و فهم بیشتر گاه با خشونت و عصبانیت همراه است. کودکان به شیوه‌های مختلف خشم و عصبانیت خود را بروز می‌دهند. خشونت کودکان می‌تواند بخشی از رشد شخصیت آنها باشد ولی گاهی نیز می‌تواند نشان دهنده وجود نوعی مشکل و اختلال رفتاری باشد مثل اختلال ADHD.

برخی از کودکان عادت به خرابکاری اسباب‌بازی‌هایشان دارند. این اتفاق گاهی به صورت اتفاقی رخ می‌دهد مثل زمانی که کودک طریقه مصرف درست یک وسیله و یا اسباب‌بازی را بلد نیست و به آن آسیب می‌رساند. برخی از کودکان چون بی‌دقتی می‌کنند، وسایلشان را خراب می‌کنند و  عده‌ای نیز در اثر کنجکاوی زیاد برای سردرآوردن از هر چیزی، این کار را انجام می‌دهند.

چرا برخی از کودکان اسباب‌بازی‌هایشان را خراب می‌کنند؟

• کنجکاوی زیاد
• الگوبرداری از سایر کودکان
• ویژگی شخصیتی
• پرهیز از داشتن تماس فیزیکی با دیگران مخصوصا غریبه‌ها
• تنبیه و رفتارهای خشونت‌آمیز والدین و اطرافیان و واکنش نشان دادن کودکان
• آسیب‌دیدگی از جانب دیگران
• نشان دادن خشم و عصبانیت وقتی که ترجیح می‌دهند گریه نکنند و جیغ نکشند
• حالت تدافعی در برابر چیزی که نمی‌خواهند
• احساس عدم تعلق و نزدیکی به چیزی که نمی‌خواهند
• بروز علائم ADHD (عدم توانایی برای تمرکز و توجه)

واکنش مناسب در برابر کودکانی که مرتب در حال خرابکاری هستند، کدام است؟

متخصصان از والدین می‌خواهند که در چنین شرایطی تا جایی که ممکن است رفتارها و واکنش‌های طبیعی از خود بروز دهند تا کودک بتواند تاثیر و نتیجه کار نادرست خود را به خوبی و کامل درک کند. پدر و مادر باید به کودک خود نتیجه خرابکاری را نشان دهند. برخی از تکه‌های خراب شده و یا شکسته شده را بردارند و نشان دهند که دیگر نمی‌شود این تکه‌ها را در کنار هم نگاه داشت و به شکل اول درآورد. اگر کودک بلافاصله بعد از تماشای این صحنه واکنش نشان داد و شروع به گریه کرد، والدین به او بگویند که ما نیز از این مساله ناراحت هستیم و ناراحتی او را درک می‌کنیم.

اگر ممکن باشد، به کودکان کمک کنید تا اگر می‌توانند برخی قسمت‌ها را دوباره به هم وصل کنند و تعمیر کنند. اگر چیزی که خراب کرده‌اند کاغذی باشد، آنرا با نوار چسب بچسبانید اینکار را با خودش انجام بدهید تا با تماشا کردن تکه‌هایی که جدا کرده‌، تاثیر کارش را بیشتر بفهمد و درک کند. سعی کنید زمان تعمیر کردن را طولانی کنید. اگر وسیله و یا اسباب بازی که خراب کرده، تیزی دارد، اصلا اقدام به تعمیر آن نکنید چرا که می‌تواند خطرساز باشد.

بلافاصله اقدام به خرید اسباب‌بازی جدید نکنید و جای قبلی را پر نکنید. بگذارید کودکتان با نتایج طولانی‌مدت این خرابکاری اش نیز آشنا شود. بگذارید مدتی با اسباب‌بازی تعمیر شده، سرگرم باشد تا درس بگیرد و یاد بگیرد که باید دقت بیشتری کند و ارزش و قدر وسایلش را بداند و با آنها به خوبی رفتار کند.

به کودک خود توجه کافی نشان دهید. برخی از کودکان رفتارهای برعکس و عجیب و نامتداول از خود بروز می‌دهند تا توجه والدین خود را جلب کنند. برای فرزندتان بیشتر وقت بگذارید. آنها را به موزه و یا باغ وحش ببرید و با آنها قدم بزنید و حرف بزنید. مخصوصا در مسیر رفت به مدرسه و یا بازگشت به خانه. اگر کودکتان دوست دارد توپ پرت کند و با این کار به وسایل خانه آسیب می‌رساند، او را بیرون ببرید و در یک پارک با او بازی کنید. برای او یک الگوی رفتاری باشید.

دقت کنید که چه چیزهایی باعث تحریک کودکتان می‌شود. کودکانی که از والدین و اطرافیان خود عشق کافی دریافت می‌کنند، معمولا رفتارهای طبیعی‌تر و سالم‌تری دارند. با فرزند خود شفاف باشید. هرچه که می‌خواهید انجام دهد و یا نمی‌خواهید را به او بگویید. ولی از سخنرانی و موعظه پرهیز کنید. او باید آگاه شود اما در حد و اندازه سن و سالش نه فراتر از آن، مثلا به او بگویید که چون اسباب‌بازی‌اش را خراب کرده و آن را شکسته نمی‌تواند تا چند ساعت تلویزیون تماشا کند.

برای او یک مربی واقعی باشید. می‌توانید به او یاد بدهید که چگونه با کلماتی که بلد است، خواسته‌هایش را بگوید و دیگر نیازی نباشد که با شکستن و خرابکاری حرفش را بفهماند، چه چیزی او را عصبانی کرده، از او بخواهید که توضیح بدهد. اگر نمی‌گوید به او بگویید که خودم حدس می‌زنم که از چی ناراحتی و بعد به دنبال دلیلش باشید.

وارد رفتار و واکنش تهاجمی نشوید چه فیزیکی و چه کلامی. او از شما یاد می‌گیرد پس مراقب رفتار خودتان باشید. صبور باشید، یادگیری، امری زمان‌بر است و معمولا به سرعت اتفاق نمی‌افتد. کودک شما کم کم توانایی این را پیدا می‌کند که انرژی‌های خود را به شیوه‌های دیگری نیز تخلیه کند، بنابراین شما نیز باید او را همراهی کنید و راه درست را نشانش بدهید. اگر چنانچه مشاهده می‌کنید که بروز رفتارهای خشونت‌‌آمیز و آسیب رساندن به وسایل و اسباب‌بازی‌ها در کودک شما کمی بیشتر از حالت معمول است و تقریبا همیشه این مساله پیش می‌آید، بهتر است نظر یک متخصص را در این زمینه جویا شوید.