سرمازدگی آسیبی است که به خاطر قرار گرفتن قسمتهایی از بدن درمعرض سرما ایجاد میشود. سرما سبب یخ زدن پوست و بافتهای زیر آن میشود. انگشتان دست و پا و خود پاها بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند. سرمازدگی درجات مختلفی دارد. در سرمازدگی سطحی، با درمان سریع پوست می تواند کاملا بهبود یابد. با این وجود، اگر سرما زدگی عمیق باشد، آسیب به بافت می تواند دائمی بوده و ممکن است بافت از دست برود. برای مثال، ممکن است انتهای انگشتان دست یا پا به تدریج جدا شوند. مهمترین راه برای پیشگیری از سرما زدگی این است که از سرما اجتناب شود. اگر در معرض سرما قرار دارید مطمئن شوید که لباس کافی برای محافظت داشته باشید.
سرما زدگی چیست؟
سرما زدگی آسیبی است که در نتیجه قرار گرفتن قسمتهایی از بدن در معرض سرمای زیر نقطه انجماد ایجاد میشود. سرما سبب یخ زدن پوست و اندامهای زیر آن میشود. انگشتان دست و پا و خود پاها بیشتر احتمال دارد تحت تاثیر قرار گیرند اما در دیگر اندامهای انتهایی از جمله بینی، گوشها و گونه ها نیز ممکن است سرما زدگی ایجاد شود.
چه عواملی سبب سرما زدگی میشود؟
معمولا خون شما به همه قسمتهای بدن اکسیژن حمل می کند بنابراین بافتهای بدن سالم باقی می مانند. وقتی بدن در معرض سرمای زیاد قرار می گیرد، رگهای خونی به عنوان یک واکنش محافظتی تنگ (منقبض) میشوند و بنابراین برای زنده نگه داشتن بدن خون (و اکسیژن) از اندامهای انتهایی به اندامهای حیاتی باز می گردند. بعداز مدتی، این عدم عرضه خون و اکسیژن به پوست می تواند شروع آسیب به سلولها شود.
در قسمتهایی از بدن که دچار سرما شده اند، کریستالهای یخ شکل گرفته و سلولها و رگهای خونی آسیب می بینند. لخته های خون نیز ممکن است در مویرگها شکل بگیرند که شانس رسیدن اکسیژن و خون را به بافتهای آسیب دیده باز هم کمتر می کند. هر چه بیشتر در معرض سرما قرار گیرید احتمال سرمازدگی بیشتر میشود. اگر دمای پایین با باد (باد دما را پایین تر می آورد) یا ارتفاعات بالا همراه باشد ریسک سرمازدگی بیشتر میشود. عموما سرمازدگی در دماهای پایین تر بدتر است.
سرمازدگی تا چه حد رایج است و چه کسانی به آن مبتلا میشوند؟
- سرمازدگی اغلب گروههای زیر را تحت تاثیر قرار می دهد:
- سربازان.
- افرادی که در سرما در فضای آزاد کار می کنند.
- بی خانمان ها.
- مشتاقان ورزشهای زمستانی مثل اسکی بازها و کوهنوردان.
با این وجود هر کسی که در معرض دمای پایین (زیر درمای انجماد) قرار گیرد ممکن است دچار سرمازدگی شود مخصوصا کسانی که لباس کافی نپوشیده باشند. اگر مشکلات اساسی در سلامت خود دارید مثل تنگی شریانها، که اغلب در پاها ( در بیماری عروقی محیطی) یا افراد مبتلا به دیابت اتفاق می افتد، احتمال ایجاد سرمازدگی در شما بیشتر خواهد بود. اگر ازداروهای خاصی استفاده می کنید که سبب تنگ شدن رگهایتان میشوند، ریسک سرمازدگی در شما افزایش می یابد. بلاکرهای بتا مثال خوبی از این دست هستند. اگر سیگار می کشید بیشتر در معرض سرما زدگی هستید، چون مواد شیمیایی موجود در سیگار می تواند سبب انقباض رگهای شما شود. افرادی که مبتلا به پدیده رینود هستند (بیماری که در آن مویرگهای موجود درانگشتان دست منقبض میشوند) نیز بیشتر در معرض سرمازدگی هستند. برای جزئیات بیشتر به مقاله مجزایی با عنوان پدیده رینود مراجعه نمائید.
درجات مختلف سرمازدگی:
سرمازدگی نیز همانند سوختگی بر اساس درجات آسیب دیدگی طبقه بندی میشود. درجه سرمازدگی عموما به این معنا است که آسیب سرمازدگی تا چه حد پیش رفته باشد. پوست شما دو لایه دارد- لایه بیرونی (اپیدرم) و درم. درم درست زیر اپیدرم قرار دارد. در زیر درم لایه ای از چربی و سپس ساختارهای عمیق تر مثل ماهیچه ها و تاندوم ها قرار دارند.
- سرما زدگی درجه یک فقط بر اپیدرم تاثیر می گذارد.
- سرمازدگی درجه دو می تواند بر اپیدرم و قسمتهایی از درم تاثیر بگذارد.
- سرمازدگی درجه سه بر اپیدرم، درم و بافت چربی زیر آن تاثیر می گذارد.
سرمازدگی درجه سه بر کل ضخامت پوست، بافت زیر پوست و همچننین ساختارهای عمیق تر مثل ماهیچه ها، تاندون ها و استخوان تاثیر می گذارد. سرمازدگی را می توان با استفاده از این چهار سطح توضیح داد اما می توان صرفا آن را به دو دسته سرمازدگی عمیق و سطحی تقسیم بندی کرد. سرمازدگی سطحی به سرمازدگی درجه یک و دو مربوط میشود. سرمازدگی عمیق به سرمازدگی درجه سه و چهار مربوط میشود. این مفاهیم بسیار مهم هستند چون سرمازدگی سطحی به این معنا است که احتمالا بافت کمی از بین رفته یا اصلا بافتی از بین نرفته است. سرمازدگی عمیق به معنای از دست رفتن بافتهای بیشتر است.
علائم سرمازدگی چیست؟
سرمازدگی می تواند احساس سرما و سختی در قسمتهای مبتلا مثل انگشتان دست و پا ایجاد نماید. کرختی، سوزش و احساس گزش نیز می تواند اتفاق افتد. ممکن است درد، ضربان، سوزش یا حسی مثل عبور جریان برق را در زمان گرم شدن مجدد احساس کنید.
- در سرمازدگی درجه یک، منطقه آسیب دیده پوست معمولا سفید و کرخت میشود. گاهی پوست قرمز است. گاهی ممکن است احساس سخت و سفت شدن داشته باشید. اگر سریعا درمان شود، پوست کاملا بهبود می یابد.درجه یک گاهی “آسیب سرد” (frost nip) نامیده میشود.
- در سرمازدگی درجه دو، پوست آسیب دیده اغلب قرمز شده یا ممکن است کبود شود. احساس یخ زدگی و سختی دارد. منطقه آسییب دیده شدیدا دچار التهاب میشود. آبسه های پر از مایع شفاف یا شیری رنگ ممکن است در پوست به وجود آیند.
- در سرمازدگی درجه سه، پوست می تواند سفید، کبود یا خال خال شود. آبسه های نیز ایجاد شده و ممکن است با خون پر شده باشند. در طول چند هفته، زخم های ضخیم سیاه شکل می گیرد. در پوست احساس سختی و سرما وجود دارد. در درجه سه، به کل ضخامت پوست و همچنین بافتهای زیر آن مثل ماهیچه، تاندون ها و استخوان آسیب می رسد. پوست در ابتدا قرمز پر رنگ و خال خال بوده و سپس سیاه میشود.
چگونه می توان سرمازدگی را شناسایی کرد؟
سرمازدگی معمولا بر اساس علائم در فردی که در معرض هوای بسیار سرد قرار دارد شناسایی میشود. می تواند خیلی سریع اتفاق افتد و باید نسبت به علائم آن آگاه بود. اگر نسبت به علائم آگاه باشید، و خود را در برابر سرما محافظت کنید، می توانید از علائم جدی تر و احتمال آسیب دائمی پیشگیری کنید. گاهی از اسکن های خاص برای ارزیابی درجه سرمازدگی و تعیین میزان آسیب دیدگی بافت استفاده میشود.
درمان اولیه برای سرمازدگی چیست؟
درمان کمکهای اولیه
برخی کمکهای اولیه برای آسیبهای سرما زدگی عبارتند از:
- باید در زمان سرمادر جایی پناه گیرید.
- لباسهای خیس را با لباسهای خشک عوض کنید. با این کار احتمال از بین رفتن بیشتر دمای بدن کمتر میشود.
- اجازه دهید مکان آسیب دیده با هوا خشک شود-آن را نمالید چون با این کار بافت بیشتر آسیب می بیند.
- هر گونه جواهرات، مثل انگشتر یا هر چیز دیگری را که ممکن است در اطراف منطقه آسیب دیده بپیچد را باز کنید.
- اگر دست یا پایتان دچار سرمازدگی شده است، برای محافظت آن را در پتو بپیچید.
- اگر ممکن است، از راه رفتن با پای سرما زده اجتناب کنید چون ممکن است سبب شکستگی استخوان یا متلاشی شدن بافتهای آسیب دیده شود.
- از یخ زدگی مجدد خود را محافظت کنید.
- اطمینان حاصل کنید که فرد آب لازم را مصرف کرده باشد یعنی مطمئن شوید که فرد برای جبران فقدان آب در بدن (آب زدایی) مایعات کافی دریافت کرده باشد.
- کم شدن دمای بدن و هر گونه آسیب دیگر را درمان کنید.
درمان گرمایش مجدد:
هدف، شروع این کار هر چه زودتر است. با این وجود، اگر احتمال یخ زدن مجدد منطقه آسیب دیده وجود دارد بهتر است تا زمان ایمنی کامل همین طور یخ زده باقی بماند. اغلب سرمازدگی ها بدون اقدام خاصی به تدریج گرم میشوند و باید اجازه داد که همین اتفاق بیفتد. نباید تلاشی عمدی برای سرد نگه داشتن قسمت آسیب دیده انجام داد.
اگر کسی در کوه بود و دچار سرمازدگی شد ممکن است مشکلات دیگر تهدید کننده حیات نیز وجود داشته باشند که باید در درجه اول درمان شوند. با آب گرم در دمای ۳۷ تا ۳۹ درجه می توان به سرعت فرد را گرم کرد. این کار ۳۰ دقیقه طول می کشد. قسمت آسیب دیده نباید ماساژ داده شود چون می توان به آسیب بیشتر منجر شود. گرمای شمجدد معمولا دو بار در روز تکرار میشود. بین درمانها مهم این است که پوست گرم و خشک نگه داشته شود.
درمان با داروها و در بیمارستان:
برای درمان درد معمولا به آرام بخش ها نیاز است. گرمایش مجدد می تواند بسیار دردناک باشد بنابراین آرام بخشهای ضد التهابی و داروهای قوی تر مثل مورفین ممکن است مورد نیاز باشند. در برخی موارد از داروهای دیگری نیز استفاده میشود. گاهی داروهای “حرکت دهنده لخته های خونی” (ضد انعقاد) در موارد سرمازدگی عمیق برای بهبود عرضه خون به محل آسیب دیده استفاده میشود.
مهم است که واکسن کزاز خود را به روز کنید. اگر علامتی از وجود عفونت در سرمازدگی بود باید داروهای آنتی بیوتیک داده شود. برای اطمیناناز وجود مایعات کافی در بدن ممکن است سرم مایعات داده شود. در دمان اولیه معمولا یک جراح حضور دارد و تخلیه برخی آبسه ها (نه آنهایی که با خون پر شده اند) ممکن است مورد نیاز باشد.
بعد از سرمازدگی چه اتفاقی می افتد؟
وقتی قسمتی از بدن که دچار سرمازدگی شده است گرم میشود، پوست قرمز شده ممکن است جوش زده و بسیار دردناک شود. همچنین ممکن است ملتهب شود. در نهایت، بافت مرده وسیاه شده ای که زخمهایی ایجاد می کند شکل می گیرد. اگر سرما زدگی سطحی باشد، پوست صورتی رنگ جدیدی زیر زخم ها ساخته میشود. بهبود منطقه آسیب دیده تا شش ماه طول می کشد. ممکن است بهبود کامل باشد اما برخی افراد ممکن است مشکلات دائمی از جمله درد، بی حسی و سفتی در منطقه آسیب دیده داشته باشند.
با این وجود، اگر سرمازدگی عمیق باشد، ممکن است آسیب به بافت دائمی بوده و بافت از بین برود. برای مثال، ممکن است انتهای انگشتان دست یا پا به تدریج جدا شوند. گاهی برای برداشتن بافت مرده نیاز به جراحی است. برداشتن از طریق جراحی (قطع عضو) برای مثال انگشتان دست یا پا ممکن است مورد نیاز باشد. با این وجود، جراحی تا حد ممکن به تاخیر انداخته میشود (معمولا ۶ تا ۸ هفته). با این کار شانسی به بافتهای آسیب دیده داده میشود که بهبود یافته و میزان آسیب دیدگی به صورت کامل دیده شود.
آیا می توان از سرمازدگی اجتناب کرد؟
مهمترین راه برای اجتناب از سرمازدگی پرهیز از سرما است. اگر در معرض سرما قرار دارید، اطمینان حاصل کنید که لباس گرم مناسب پوشیده باشید. دستکشهایی که برای چهار انگشت با هم هستند بهتر از دستکشهایی است که جای انگشتان جدا جدا است. اگر باد می وزد، باید سر و گردن و صورت خود را بپوشانید. لباسهای ضد آب بپوشید تا بدن خشک نگه داشته شود. پوشیدن چند لایه لباس بهتر است. لایه ها به صورت عایق اضافه عمل می کنند که هوا را به دام انداخته و مانع از از دست رفتن دمای بدن میشود. یک جفت چکمه گرم نیز مورد نیاز است. در هوای سرد باید میزان جذب کالری و مایعات خود را افزایش دهید.
منبع: سلامتی برای همه