مشاوره، اقدامی حمایتی بر پایهٔ علوم روان شناختی و ارتباطی در حمایت از فردی است که آسیب دیده یا در معرض آسیب قرار دارد. به عبارت دیگر مشاوره، کمک مشورتی، فکری و اطلاعاتی (مشاوره خانواده و ازدواج، مشاوره تحصیلی، مشاوره شغلی، مشاوره اجتماعی، مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره تخصصی) همراه با آزادی دادن در گزینش راه حل، و احترام به فردی است که در شرایط انتخاب راه حل و تصمیم‌گیری قرار دارد یا در سازگاری با محیط اطراف خود دچار مشکل شده است. مشاوران، با استفاده از مهارت‌های کلامی و روانشناختی خود، از راه سعی در تقویت عزت نفس، تفکر مثبت و احساس سلامتی روان، تقویت قدرت روحی و آگاهی‌بخشی، به حل مشکل مددجو توسط خود او و با توجه به تفاوت‌های فردی و شرایط وی، کمک می‌کنند.
برخی ابعاد مشاوره روانشناختی عبارتنداز:
|
مشاوره زوجین و خانواده
|
که خود شامل مشاوره های پیش از ازدواج ،مشاوره زوجین، و مشاوره های مربوط به رودیدادهای زندگی مشترک می باشد. |
|
مشاوره کودک و نوجوان |
شامل روش های فرزندپروی، آشنایی با ویژگی های رشدی کودکان در سنین مختلف و آموزش روش های تربیتی هر دوره سنی، درمان رفتارهای نابهنجار، ورود به دوره های حساسی مثل نوجوانی و ….می باشد. |
|
مشاوره تحصیلی |
شامل کمک به شناخت استعدادها و توان های ویژه فردی برای انتخاب مناسب اهداف تحصیلی و مطالعاتی، راهنمایی هایی در زمینه روش های برنامه ریزی و مدیریت زمان، روش های بهینه مطالعه و….می باشد. |
|
مشاوره شغلی |
شامل کمک به ایجاد تطابق بین توان ها و استعدادها و شغل و حرفه مورد علاقه، راهکارهای سازگاری با محیط های کاری، روش های کنترل استرس و فرسودگی های شغلی و…. می باشد. |
یکی از بهترین راه‌ها برای دستیابی به اطمینان و دلگرمی مشورت و استفاده از فکر و نظر افراد اهل فکر و تجربه است،حداقل طرف مقابل فردی تایید شده و قابل اعتماد برای شما باشد! فرض کنید مشکلات یا سوالاتی از این قبیل برایمان پیش آید: «همسرم قهر کرده و رفته، نمی‌دانم با او تماس بگیرم یا نه»، «از رئیسم اضافه حقوق بخواهم؟»، «چگونه می‌توانم نوجوانم را وادار کنم اتاقش را تمیز کند؟» هروقت هم از دیگران این سوال‌ها را می‌پرسیم امیدواریم نظر و پیشنهادهای خوبی به ما ارائه شود و برای مشکلی که نمی‌دانیم چگونه برطرف کنیم راه حل خوبی به دست آوریم. اما گاهی چنان روی سوالمان متمرکز می‌شویم که فراموش می‌کنیم باید آن را با چه کسی مطرح کنیم و از چه کسی کمک بخواهیم. بیشتر مردم درباره چیزی که می‌خواهند بدانند به ندرت هدفمند عمل می‌کنند و بارها با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند. ممکن است نصیحت‌های دیگران به دلیل احساسات و تعصبات فردی یا منافع‌شان تحریف شده باشد و فرد را به اشتباه بیندازد. هر زمان که خواستید با کسی مشورت کنید حتما بدانید آن فرد کیست و صلاحیت مشورت دارد یا خیر. مثال زیر اهمیت این موضوع را روشن میکند:
فرض کنید همسر زنی به او خیانت کرده، اما از رفتار خود بشدت پشیمان است و برای جبران اشتباهش به او اعتراف میکند. زن که توقع چنین چیزی را نداشته، گیج و ناامید می‌شود و در این لحظه بحرانی نمی‌داند چه واکنشی در پیش بگیرد. سپس با یکی از دوستانش که او نیز زمانی با چنین موقعیتی روبه‌رو بوده صحبت میکند و از او راهنمایی می‌خواهد. در حقیقت او تصور میکند بهترین مشاور کسی است که وضعیتی مشابه او داشته است. اما باید گفت کاملا عکس این موضوع صحت دارد. چنین دوستی بدترین فرد برای مشورت است. او ممکن است هنگام ارائه نظرش، افکار و احساسات خود را نیز منعکس کند و شرایط او را دقیقا با وضع خود بسنجد. اما احتمال دارد شرایط آنها با یکدیگر متفاوت بوده و باید واکنش هریک مختص شرایط خاص خودش باشد و راه حل‌های او مسلما نمی‌تواند دردی را درمان کند و حتی ممکن است اوضاع را نیز بدتر کند. برخی دوستان هم ممکن است حسادتی پنهان به زندگی او داشته باشند و از این فرصت در جهت نابودی او بهره ببرند. پس برای این‌که گرفتار صدمات جبران ناپذیر نشویم باید هنگام درخواست نظر و مشورت با دیگران چند پرسش اساسی زیر را از خود بپرسیم:
۱ ـ آیا فردی که با او صحبت می‌کنید، بی‌طرف است؟
باید بدانید فردی را که برای مشورت در نظر گرفته‌اید درباره موضوع مورد سوال‌تان چه احساسی دارد؟ می‌تواند بی‌طرف باشد و احساسات متعصبانه خود را درگیر ماجرا نکند یا با احساسات بسیار قوی خود نسبت به موضوع مطرح شده نظری گاه از روی خشم منعکس میکند؟ مثلا اگر با یکی از اعضای خانواده‌تان درگیر جرو بحث شده‌اید و می‌خواهید به این مجادله پایان دهید باید از کسی نظرش را بخواهید که رابطه او با خانواده‌اش از ثبات بیشتری برخوردار است. در این‌گونه مواقع می‌توانید تاحدی مطمئن باشید که پیشنهاد خوبی می‌شنوید.
۲ ـ آیا فرد در مشاوره تخصص دارد؟
افرادی شایسته مشاوره زوجین هستند که بتوانند نظرات صحیح و حرفهای ارائه دهند که افراد متخصص در این امور به مراتب بهتر از اشخاص دور و برتان مانند اقوام و دوستان هستند. بنابراین زمانی که حس می‌کنید به راهنمایی نیاز دارید، سراغ افراد متخصص که خوشبختانه در دسترس هستند، بروید.
۳ ـ نصیحت کسی را می‌خواهید یا تائید او را؟
البته قبل از این‌که به فکر رفتن پیش مشاور بیفتید باید بدانید آیا واقعا به نصیحت و راهنمایی دیگران نیاز دارید ؟ ما معمولا نصیحت شدن یا تایید شدن را با هم اشتباه می‌گیریم. مثلا شما اگر از کسی بپرسید: «کلی کار روی سرم ریخته، اما باید بروم خانواده ام را حتما ببینم. به نظرت بد نمی‌شود اگر الان خانه نروم؟» در اینجا شما در اصل تائید دیگران را می‌خواهید و نظر آنها برایتان چندان مهم نیست و سوال‌تان را به‌گونه‌ای مطرح می‌کنید که نشان میدهد پاسخی می‌خواهید که از قبل به خودتان داده‌اید. بیشتر مواقع نیز دیگران هم متوجه این موضوع می‌شوند و با خوشحالی تصمیم هایتان را تائید می‌کنند. اما اگر دنبال مشاوره گرفتن هستید باید سوال تان را به گونه‌ای دیگر بیان کنید.
۴ ـ چگونه باید مشکل خود را بیان کرد؟
از پرسیدن سوال‌های محدود یا مبهم خودداری کنید. اگر ارتباط خوبی با رئیس تان ندارید، پرسیدن این‌که «آیا باید شغلم را ترک کنم؟» سوالی بسیار کلی است و «آیا این روزها کار پیدا کردن خیلی سخت است؟» سوالی مبهم است. به جای آن بپرسید «چگونه می‌توانم ارتباطم با رئیسم را بهبود ببخشم؟» یا «شما شرکتی می‌شناسید که افراد با تخصص من را استخدام کند؟» این گونه سوال‌ها کمک میکند نظرات خوب و مفیدی به شما ارائه شود. همیشه مشکل‌تان را کاملا مستقیم مطرح کنید: «من با رئیسم مشکل دارم و سرکار راضی نیستم. فکر می‌کنید چه کار کنم بهتر است؟»
۵ ـ از چند نفر باید سوال کنید؟
بهتر است برای حل مشکل تان سراغ افراد متعدد نروید. زیرا آنها ممکن است نظرات متفاوتی داشته باشند و شما را گیج کرده و به اشتباه بیندازند. برای این منظور بهتر است نظر یک یا دو نفر را بخواهید تا بتوانید تصمیم صحیحی بگیرید. بنابراین برای حل مشکلات خود بویژه مشکلاتی که نظرات کارشناسانه می‌طلبد، سراغ افراد متخصص بروید و در انتخاب مشاور خوب نیز دقت کنید. زیرا در میان مشاوران هم افرادی که مناسب مشاوره نیستند وجود دارد.
مشاور خوب چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد؟
- یک مشاور و روانشناس خوب به معنای واقعی کلمه ، مراجعه کننده را به عنوان یک انسان دوست دارد. مراجع با او احساس راحتی و احساس امنیت میکند.
- مشاور خوب عجول و کم حوصله نیست بلکه با حوصله و بردباری کامل با بیمار یا مراجع برخورد می کند.
- یک مشاور روانشناس خوب با مراجع راحت و صریح می باشد و مراجع نیز با او احساس راحتی و احساس امنیت میکند.
- مشاور خوب یک محقق است و با آخرین اطلاعات روز در ارتباط است . او برای تایید حرفها و توصیه های خود به شما کتابهای مربوطه را پیشنهاد میکند چون نمیترسد شما مچ او را بگیرید.
- مشاوره خوب بسیار رازدار و تودار می باشد. محال است که حرفی از مراجع اش به دیگران حتی نزدیکان مراجع بگوید.
- مشاور روانشناس خوب در مورد شما قضاوت نمی کند و شما را محکوم یا سرزنش نمیکند.
- مشاوِر خوب از حرفهای شما تعجب نمیکند. حتی اگر بدترین کارها را انجام داده باشید.
- مشاوِر خوب شما را آنگونه که هستید می پذیرد . یعنی پذیرش بی قید و شرط دارد.
- مشاور خوب دارای مجوز رسمی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره است و مجوز خود را در معرض دید دیگران در محل کارش قرار میدهد.
- مشاورخوب شما را نصیحت نمیکند چیزی به نام نصیحت درمانی نداریم.
- مشاور خوب درباره شما و کارها و افکار شما قضاوت اخلاقی نمی کند یعنی نمی گوید شما کار درست یا نادرستی انجام داده اید.
- یک مشاور خوب از استعداد شنوندگی بالایی برخوردار است و به شما اجازه میدهد راحت حرف بزنید.
نکته:
در پایان باید دانست که مشاور و یا روانشناسی برای شما خوب و کارآمد است که شما بتوانید با او ارتباط صحیح و متقابلی داشته باشید.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب