یکی از جذاب ترین و ارزشمندترین المان های خانه هر ایرانی، فرش ایرانی است. فرش با تار و پود خاطرات ما عجین شده. از کودکی که روی لبه های طرحدار فرش راه می رفتیم و تمرین تعادل میکردیم تا غرق شدن در طرح و نقش گل ها و حیواناتش که مثل غرق شدن در یک تابلوی نقاشی پرمعنا بود.
قدری از خاطره ها فاصله می گیریم و به مقوله فرش کمی تخصصی تر نگاه می کنیم. ما قرار است در این مطلب پاسخ یک سوال که شاید برای خیلی از شما پیش آمده را بدهیم. اینکه فرش بین فرش و قالی چیست. اگر دوست دارید از این سوءتفاهم رایج که فرش و قالی یکی است نجات پیدا کنید، این مطلب را تا انتها بخوانید.
فرش چیست؟
فرش هر چیزی است که قابل گستردن یا پهن کردن روی زمین باشد. پس فرش یک مفهوم بسیار کلی است که قالی، گلیم، جاجیم، حصیر و … را شامل می شود. برای آشنایی بیشتر با فرش، بهتر است انواع آن و دسته بندی های مختلفی که برای فرش وجود دارد را بشناسیم.
بخوانید: روش های مراقبت از فرش
انواع فرش
فرش ها به لحاظ طرح و نوع و جنس به انواع مختلفی تقسیم می شوند.
انواع فرش بر اساس طرح
فرش ها از لحاظ طرح انواع مختلفی دارندو برای مثال، به فرش هایی که طرح گل معروف شاه عباسی دارند، فرش شاه عباسی می گویند. یا فرش هایی که طرح برگ و شاخه های دورانی دارند، فرش های اسلیمی هستند. به فرش هایی که دارای گل های پراکنده در طرح فرش هستند، فرش های طرح افشان می گویند. فرش های اقتباسی نیز دارای طرح هایی اقتباس شده از کشورهای همسایه هستند.
انواع فرش بر اساس جنس
فرش ها به لحاظ جنس هم متفاوتند. فرش ابریشم، فرش پشمی، پرز یا خامه از دسته بندی های فرش های به لحاظ جنس هستند.
اما انواع فرش با نام هایی که در ابتدا گفته شد شامل جاجیم، گبه، قالی و قالیچه و … هستند. برای تشخیص هر یک، تعریفی از آنها ارائه می دهیم.
جاجیم، فرشی است با طرح های شاد و رنگی. دارای ضخامت و بدون پرز به گونه ای که اغلب می توان از هر دو طرف آن استفاده کرد. این نوع فرش بیشتر در مناطق سردسیر طرفدار دارد زیرا ضخامت آن به حفظ گرما کمک می کند.
گبه، فرشی پرزدار است که ضخامت بیشتری دارد. پرزهای گبه ضخیم و بلند است و البته خیلی ها آن را قالی پرزدار می دانند. اما قالی…
قالی چیست؟
قالی نوعی فرش است، اما ویژگی های خاص خود را دارد. یک رو است، دارای پرز و گره و دارای تار و پود است. در واقع قالی همان فرشی است که با نخ پرزدار و چله بافته شده است.
اگر بخواهیم درباره تفاوت قالی و قالیچه هم بگوییم، همانطور که از نامش مشخص است، به فرش هایی با اندازه بیشتر از ۶ متر قالی می گویند و کمتر از ۶متر، قالیچه.
انواع قالی
قالی ها بر حسب جنس نخ تقسیم بندی های مختلفی دارند:
قالی پشم
تار و پود این قالی ها از پشم است و پرز آنها درشت بافت است. قالی هایی که از پشم کامل هستند، بادوام تر از سایر فرش ها هستند و قدرت جذب رطوبت بالایی دارند. خرسک از این نوع است که از ضخیم ترین قالی ها محسوب می شود. این قالی ها به لحاظ زیبایی شناسی اهمیت کمتری دارند و ارزان تر از سایر قالی ها هستند.
قالی چله پشم
این قالی ها ضخامت کمتری نسبت به قالی تمام پشم دارد. در آنها از چله های پشمی استفاده شده اما پرز آنها تنها پشم نیست.
قالی تمام ابریشم
این قالی ها بسیار ظریف هستند و ارزش زیبایی شناسی بالایی دارند. نخ به کار رفته در آنها تماما ابریشم است و به دلیل ظرافت و سختی بافت، گران تر از سایر قالی هاست.
قالی کف ابریشم
چله این قالی ها از پشم است اما نخ به کار رفته در آنها از جنس ابریشم است.
قالی گل ابریشم
چله این قالی ها نیز از پشم است اما گل ها و طرح های آن از جنس نخ ابریشم است. اینها قیمت کمتری نسبت به قالی های تمام ابریشم دارند اما ظرافت و زیبایی بسیاری دارند.
قیمت قالی
باید بگوییم عوامل مختبفی در قیمت قالی تاثیر دارند، از جمله نقشه، ابعاد، جنس تار و پود، تراکم قالی، نوع رنگ، تعداد رج حتی نحوه رنگ رزی نخ، نوع بافت، چله کشی و تمیزی بافت قالی.
انواع طرح قالی
قالی ها از لحاظ طرح به انواع ترنج، خشتی و افشان تقسیم می شوند.
در طرح خشتی یا قابی، فرش به قسمت ها یا قاب های مختلف تقسیم شده که کنار هم قرار گرفته اند و داخل هر قاب، خشت با گل و برگ های مختلف تزیین شده است. انواع طرح خشتی یا قابی شامل قابی اسلیمی، قابی قرانی کرمان یا ستونی می شود.
در طرح افشان، با وجودی که گل و برگ ها و شاخه ها به طور پراکنده قرار گرفته اند، اما به هم پیوسته و مرتبط هستند. این طرح هم مدل های مختلفی دارد، که عبارتند از: افشان اسلیمی، افشان ختائی، افشان بندی، افشان شکسته، افشان گل اناری، افشان شاه عباسی، افشان شاخه پیچ، افشان دسته گل، افشان حیوان دار و افشان ترنج دار.
بخوانید: راهنمای شستشوی فرش و موکت
قالی ها ممکن است چه ایراداتی داشته باشند؟
هنگام خرید قالی، باید به همه چیز دقیق توجه کنید و مراقب عیب و ایرادات احتمالی آن باشید. انواع ایراداتی که ممکن است قالی داشته باشد و بر روی قیمت آن تاثیر می گذارد، عبارتند از:
- دورنگ بودن: ممکن است بالا و پایین فرش رنگ متفاوتی داشته باشد، یکی کم رنگ تر و یکی پررنگ تر باشد.
- اندازه قالی: اگر فاصله لبه بالایی حاشیه تا وسط ترنج برابر با فاصله لبه پایینی حاشیه تا ترنج نباشد، بر قیمت تاثیر می گذارد، پس بهتر است به فاصله ها و قرینه ها توجه کنید.
- کم بافی: حتما به پشت قالی نگاه کنید، گره ها باید منظم و هم اندازه باشند. گره های نامنظم و شلخته یا شانه نخورده، بر کیفیت و قیمت کار تاثیر دارند.
- شکستگی گل قالی: البته تشخیص این مشکل تنها توسط متخصصان انجام می شود زیرا گل ها هر کدام اندازه استانداردی دارند که کارشناسان از آن مطلع اند.
سخن آخر
فرش بافی در ایران قدمتی چندین هزارساله دارد. هنر فرش بافی نیز از جایگاه و اهمیت بالایی در فرهنگ ما برخوردار است. کسانی که با دنیای پرنقش و نگار فرش و قالی آشنایی دارند، تفاوت این دو را نیز درک می کنند. در این مطلب سعی کردیم در خصوص دو مفهوم فرش و قالی و تفاوت هایشان بیشتر توضیح دهیم.
اگر قصد تحقیق در مورد قالی بافی دارید و می خواهید اطلاعات بیشتری در خصوص این هنر ارزشمند به دست آورید، ما اینجا هستیم تا مطالب موردنیازتان را به شما ارائه دهیم. اگر هنوز هم در این زمینه سوالاتی در ذهن دارید که پاسخشان را دریافت نکرده اید، حتما در قسمت نظرات، سوالتان را با ما در میان بگذارید.