ید چیست؟ علامتهای کمبود ید در بدن
ید یکی از مواد معدنی ضروری در بدن است
ید چیست؟ ید یکی از مواد معدنی ضروری در بدن است که در موادی مانند نمک یددار وجود دارد و برای سلامتی بدن لازم است و به عنوان مثال غده تیروئید برای درست کار کردن به ید نیاز دارد. علاوه بر نمک یددار، تربچه، مارچوبه، هویج، گوجه فرنگی، اسفناج، شاهی، سیب زمینی، نخود، قارچ، پیاز و …. هم دارای ید هستند.
ماده غذایی ید چیست؟
این ماده معدنی در بدن به میزان بسیار کم مورد نیاز است. برای آنکه هورمون تیروئید به صورت نرمال عمل کند باید هر سال تقریباً معادل ۵۰ میلی گرم و یا تقریباً ۱ میلی گرم ید در هر هفته در رژیم غذایی مورد مصرف قرار گیرد. این شبه فلز در متابولیسم چربی‌ها دخالت می‌نماید و زیادی آن را از بین می‌برد و در بهبود و تقویت حالات فیزیکی و روانی دخالت دارد. کمبود ید در اطفال موجب عقب افتادگی و در اشخاص بالغ موجب سرطان سینه، احساس خستگی و… در پاره‌ای از حالات به ایجاد حماقت و نفهمی ختم میشود. به علاوه موجب اضافه وزن و کمبود انرژی می‌گردد. در صورت نرسیدن ید به بدن، در دهان احساس یک نوع طعم فلزی و گاهی زخم‌هایی در دهان و کمی ترشح غدد بزاقی و اسهال و تهوع خواهد شد.
ید چیست و برای شما چه میکند؟
- در سوزاندن چربی‌ها در رژیم‌های لاغری کمک میکند.
- در رشد بدن موثر است.
- به تولید انرژی بیشتر کمک میکند.
- سبب بهبود مشکلات روانی و افزایش نشاط روانی می‌گردد.
- در حفظ سلامت مو، ناخن، پوست و دندان‌ها کمک میکند.
نحوه عمل آوردن غذاها و مواد تغذیه‌ای که در خاک نامناسب و فاقد ید عمل آورده شده باشند به عنوان دشمنان، ید محسوب می‌شوند.
مقدار مورد نیاز ید چیست؟
- اگر میزان دفع ید کمتر از ۲۰ g/L باشد کمبود ید از نوع شدید خواهد بود.
- اگر میزان ید ۲۰ g/L تا ۴۰ باشد از نوع متوسط خواهد بود.
- اگر میزان دفع ید ۵۰ g/L تا ۹۹ باشد از نوع ملایم خواهد بود.
علائم و نشانه‌های کمبود ید چیست؟
- در جنین: افزایش سقط، مرده زایی و نقایص مادرزادی (عقب ماندگی ذهنی، کری، اسپاستیسیتی ) ، حالت انقباضی.
- در شیرخوارگی: افزایش مرگ و میر دوران شیر خوارگی، اختلال ذهنی و روانی، حرکتی، کم کاری تیروئید. شما می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد بیماری تیروئید را در اینجا ( غده تیروئید و اختلالات آن ) مطالعه و استفاده کنید.
- در دوران کودکی: گواتر، کم کاری تیروئید، اختلال عملکرد روانی و رشد فیزیکی.
- در دوران بلوغ: گواتر، کم کاری تیروئید و اختلال عملکرد روانی.
وقتی ید کمتر از مقداری لازم به بدن برسد سلول‌های غده تیروئید تجزیه می‌شوند و خونریزی می‌کنند. هر گاه کمبود ید در مدت طولانی ادامه یابد رفته رفته مقدار بسیاری بافت جایگزین ضخیم، که دیگر قادر به تولید هورمون تیروئید نمی‌باشد جای این سلول‌ها را می‌گیرد. در این صورت دیگر «ید» به تنهایی قادر به نوسازی چنین غده‌ای نخواهد بود. هرگاه غده تیروئید با غذاهای، یددار معمولی تغذیه نشود. ید رادیوآکتیو بسیار سمی ناشی از غبارها انفجارهای اتمی را حریصانه جذب میکند. در نتیجه این غده به خصوص در برابر سرطان و «تکمه‌های پیش سرطانی» آسیب پذیر می‌گردد. هر گاه، ید کافی به غده تیروئید برسد هیچ ماده رادیو اکتیو جذب نمی‌شود و هیچ زیانی وارد نمی‌آید. نسبت گواتر با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و به حداکثر خود در سن جوانی می‌رسد. شیوع آن در دختران بیش تر از پسران است. بیشترین گروه را بچه‌های ۸ تا ۱۴ ساله تشکیل می‌دهند. بچه‌های مدرسه‌ای که در مناطقی با کمبود ید زندگی می‌کنند. در مقایسه با بچه‌های مدرسه‌ای دیگر از ضریب هوشی ( IQ ) پایین‌تری برخوردارند.
نحوه عملکرد ماده معدنی ید چیست؟
یدهایی که همراه با آب یا مواد غذایی وارد دستگاه گوارش می‌شوند پس از ورود به جریان خون جذب غده تیروئید می‌شوند و غده تیروئید در سلول‌های خود امکاناتی دارد که میتواند غلظت ید خود را به ۳۰ برابر غلظت ید خون برساند و در حالات فعالیت حتی چندین برابر پیش از این مقدار ید خون را جذب نماید. ید پس از ورود به سلول‌های غده‌ای ابتدا اکسیده و سپس وارد فضاهای درون غده‌ای می‌شوند که این فضاها از یک ماده گلیکوپروتئین به نام تیروگلوبولین پر شده‌اند. تیروگلوبولین در خود تعداد زیادی اسید آمینه تیروزین جا داده است که با «ید» می‌شوند و T4 و T3 به وجود می‌آورند.
بدین طریق T4 و T3 در مولکول بزرگ تیروگلوبولین جای دارند. سلول‌های غده تیروئید بر حسب نیاز بدن مقدار کمی از این ترکیب مختلط را می‌بلعند و پس از بلعیدن تیروگلوبولین آنزیم‌هایی را روی آن می‌ریزند که موجب آزاد شدن T4 و T3 از مولکول تیروگلوبولین می‌گردند. T4 و T3 پس از آزاد شدن از مولکول تیروگلوبولین وارد مویرگ‌های غده می‌شوند و از طریق گردش خون به تمام سلول‌های بدن می‌رسند. در جریان خون نیز T4 و T3 آزاد نیستند بلکه با پروتئین‌های خون در پیوندند و به کندی آزاد می‌شوند و وارد سلول‌های بدن میشود.
علامتهای کمبود ید:
| تورم در گردن | تورم در قسمت جلوی گردن، شایع‌ترین علامت کمبود ید است که به آن گواتر می‌‌گویند و زمانی روی میدهد که غدهی تیروئید بسیار بزرگ میشود. غدهی تیروئید، یک غدهی کوچک و پروانه‌‌ای شکل در جلوی گردن است که با دریافت سیگنالی از هورمون محرک تیروئید (TSH)، هورمونهای تیروئید تولید میکند. وقتی سطح TSH در خون بالا می‌‌‌رود، غدهی تیروئید از ید برای ساختن هورمونهای تیروئید استفاده میکند. اما اگر بدن شما کمبود ید داشته باشد، نمی‌تواند به مقدار کافی از این هورمون تولید کند. برای جبران این حالت، غدهی تیروئید سخت‌تر کار میکند تا بتواند هورمونهای بیشتری بسازد که موجب رشد و تکثیر سلول‌ها شده و در نهایت منجر به گواتر میشود. خوشبختانه، بیشتر موارد با افزایش مصرف ید در غذا قابل درمان هستند. اما اگر گواتر تا سال‌ها درمان نشده باقی بماند میتواند موجب آسیب همیشگی تیروئید شود. |
افزایش وزن بی دلیل |
افزایش وزن بی دلیل یکی دیگر از علامتهای کمبود ید است. دلیلش هم این است که بدن، ید کافی برای تولید هورمونهای تیروئید ندارد. هورمونهای تیروئید به کنترل سرعت متابولیسم کمک می‌کنند که جزئی از پروسه‌ی تبدیل غذا به انرژی و گرما در بدن است. وقتی سطح هورمونهای تیروئید بسیار پایین باشد، بدن در زمان استراحت کالری کمتری می‌سوزاند. متاسفانه این حالت یعنی اینکه بیشتر کالری که از طریق غذا دریافت می‌کنید به عنوان چربی در بدن ذخیره می‌شوند. افزودن ید به رژیم غذایی میتواند تاثیر متابولیسم کُند را برعکس کند، چون به بدنتان کمک میکند هورمونهای تیروئید بیشتری تولید کند. |
ضعف و خستگی |
ضعف و خستگی نیز از علامتهای معمول کمبود ید هستند. برخی مطالعات دریافته‌اند تقریبا ۸۰ درصد از آنهایی که سطح هورمون تیروئیدشان پایین است و علت آن نیز کمبود ید است، احساس خستگی، بیحالی و ضعف می‌کنند. این علائم به این خاطر روی می‌دهند که هورمون تیروئید به تولید انرژی در بدن کمک میکند، و اگر سطح هورمون تیروئید در بدن کم باشد، بدن نمی‌تواند انرژی لازم را تولید کند. در نتیجه احساس بیحالی و ضعف خواهید داشت. مطالعه‌ای روی ۲۴۵۶ نفر نشان داد خستگی و ضعف، رایج‌ترین علائم در میان آنهایی است که سطح هورمون تیروئیدشان پایین است. |
ریزش مو |
هورمونهای تیروئید به کنترل رشد فولیکول‌های مو کمک می‌کنند. وقتی سطح هورمون تیروئیدتان پایین می‌آید، فولیکول‌های موهایتان روییدن را متوقف می‌کنند و به مرور زمان دچار ریزش مو خواهید شد. به همین دلیل، افرادی که کمبود ید دارند معمولا دچار ریزش مو نیز می‌شوند. مطالعه‌ای روی ۷۰۰ نفر دریافت ۳۰ درصد از آنهایی که هورمون تیروئیدشان کم است، به ریزش مو مبتلا می‌شوند. |
خشکی پوست |
خشکی و پوسته پوسته شدن پوست مشکلی است که بسیاری از افرادی که کمبود ید دارند دچارش می‌شوند. برخی مطالعات نشان داده‌اند بیش از ۷۷ درصد از افرادی که سطح هورمون تیروئیدشان پایین است، به خشکی پوست دچار هستند. هورمونهای تیروئید که حاوی ید هستند، به تولید سلول‌های پوست کمک می‌کنند. وقتی سطح هورمونهای تیروئید پایین می‌آید، این تولید سلولی کمتر روی میدهد و در نتیجه منجر به خشکی و پوسته شدن پوست میشود. ضمنا، هورمونهای تیروئید به تنظیم تعریق بدن هم کمک می‌کنند. آنهایی که هورمون تیروئید کمی دارند، نسبت به آنهایی که سطح هورمون تیروئیدشان نرمال است، کمتر عرق می‌کنند. با توجه به اینکه عرق به حفظ رطوبت و پوست و هیدارته ماندن آن کمک میکند، کمبود تعریق میتواند دلیل دیگری برای خشکی پوست باشد که از علامتهای شایع کمبود ید است. |
احساس سردی |
احساس سردی یکی از علامتهای متداول است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که بیش از ۸۰ درصد از افرادی که سطح هورمون تیروئیدشان کم است، نسبت به دماهای سرد، حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. از آنجایی که ید برای تولید هورمونهای تیروئید لازم است، کمبود ید میتواند موجب افت سطح این هورمون‌ها شود. و با توجه به اینکه هورمونهای تیروئید، به کنترل سرعت متابولیسم کمک می‌کنند، پایین بودن سطح این هورمون‌ها میتواند متابولیسم را کُند کند، و متابولیسم آهسته‌تر، گرمای کمتری تولید میکند که باعث احساس سرما در بدن میشود. همچنین، هورمونهای تیروئید موجب افزایش فعالیت چربی‌های قهوه‌ای در بدن می‌شوند. چربی قهوه‌ای نوعی چربی است که خاص تولید گرما در بدن است. یعنی پایین بودن سطح هورمون تیروئید که میتواند ناشی از کمبود ید باشد، میتواند مانع عملکرد درست چربی قهوه‌ای شود. |
تغییرات در ضربان قلب |
سرعت ضربان قلب شما، معیاری است که تعداد ضربان قلب در دقیقه را اعلام میکند. این مقدار میتواند تحت تاثیر سطح ید بدنتان باشد. کمبود ید میتواند موجب کمتر شدن ضربان قلب نسبت به حالت نرمال شود و زیاد بودن ید در بدن هم میتواند موجب افزایش ضربان قلب نسبت به حالت نرمال شود. کمبود ید شدید هم میتواند منجر به ضربان قلب غیرعادی شده و احساس ضعف و بیحالی و سرگیجه در فرد ایجاد کند و شاید هم باعث غش کردن شود. |
مشکل در یادگیری و به خاطر سپردن |
کمبود ید میتواند توانایی شما را برای یادگیری و به خاطر سپردن مختل کند. مطالعه‌ای که شامل بیش از ۱۰۰۰ بزرگسال می‌شد دریافت آنهایی که سطح هورمون تیروئیدشان بالاتر است، عملکرد بهتری در یادگیری و حفظ کردن دارند. هورمونهای تیروئید به مغزتان کمک می‌کنند رشد کند. به همین علت کمبود ید میتواند از رشد مغز بکاهد. مطالعات نشان داده‌اند هیپوکامپوس که بخشی از مغز است که حافظه‌ی بلند مدت را کنترل میکند، در افرادی که هورمون تیروئید کمتری دارند، کوچکتر است. |
مشکلات دوران بارداری |
زنان باردار در معرض کمبود ید هستند. زیرا باید ید کافی مصرف کنند تا هم نیاز خودشان به ید تامین شود و هم نیاز جنینی که در شکم دارند. افزایش مقدار ید مورد نیاز در دوران شیردهی ادامه پیدا میکند چون نوزاد، ید مورد نیاز خود را از طرق شیر مادر دریافت میکند. عدم مصرف ید کافی در دوران بارداری و شیردهی میتواند عوارض جانبی برای مادر و نوزاد داشته باشد. مادرها با علائمی چون تیروئید کم کار، مثلا گواتر، ضعف، خستگی و احساس سرما روبرو می‌شوند. کمبود ید برای نوزادان نیز موجب جلوگیری از رشد جسمی و مغزی میشود. ضمنا کمبود ید شدید میتواند احتمال سقط جنین را افزایش بدهد. |
پریودهای نامنظم یا سنگین |
پریودهای نامنظم و سنگین ممکن است نتیجه‌ی کمبود ید باشند. دلیل این عارضه نیز مانند سایر علائم کمبود ید، پایین بودن سطح هورمونهای تیروئید در بدن است. در مطالعه‌ای ۶۸ درصد از زنانی که سطح هورمون تیروئیدشان پایین بود، با چرخه‌های نامنظم قاعدگی روبرو بودند در حالیکه زنانی که مشکلی از نظر هورمونهای تیروئید نداشتند، فقط ۱۲ درصدشان پریودهای نامنظم داشتند. همچنین پژوهش‌ها نشان میدهد پایین بودن هورمون تیروئید موجب خونریزی‌های بیشتر و سنگین‌تر در دوره‌های ماهیانه میشود، زیرا کمبود هورمون تیروئید موجب اختلال در سیگنال‌های هورمونی مرتبط با عادت ماهیانه میشود. |
منابع ید
منابع بسیار کمی از ید در رژیم غذایی وجود دارد و این یکی از دلایل کمبود ید در تمام دنیاست. میزان مورد نیاز توصیه شده به ید در بدن روزانه ۱۵۰ میکروگرم است. این مقدار میتواند نیاز ۹۷ تا ۹۸ درصد از افراد سالم را تامین کند. اما زنان باردار یا شیر ده به ید بیشتری نیاز دارند. زنان باردار به ۲۲۰ میکروگرم ید در روز و زنان شیرده به ۲۹۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند.
غذاهای زیر، منابع خوبی از ید هستند:
- ماست خالص، یک فنجان: ۵۰ درصد از نیاز روزانه
- نمک ید دار،یک چهارم قاشق چایخوری (۱.۵ گرم): ۴۷ درصد از نیاز روزانه
- میگو، ۸۵ گرم: ۲۳ درصد از نیاز روزانه
- تخم مرغ، یک عدد بزرگ: ۱۶ درصد از نیاز روزانه
- ماهی تن، کنسرو شده (۸۵ گرم): ۱۱ درصد از نیاز روزانه
- آلو خشک، ۵ عدد: ۹ درصد از نیاز روزانه
مقادیر کمتری از این ماده‌ی معدنی در غذاهای زیادی وجود دارد مانند ماهی، گوشت گوساله، صدف، مرغ، لوبیای لیما و لوبیا چیتی، شیر و سایر لبنیات. بهترین راه دریافت ید کافی، افزدن نمک ید دار به غذاهاست. نصف یک قاشق چایخوری ( ۳ گرم) در طول روز، برای پیشگیری از کمبود ید کافیست.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب