نفخ شکم در افراد مختلف، شکل‌های متفاوت دارد. نفخ، ایجاد گاز و یبوست می‌تواند هر کسی را آزار دهد از نوزادان گرفته تا افراد پیر و سالخورده معمولا این مشکلات نشان دهنده بیماری و مسئله جدی و خاصی نیستند، اما وقتی که نوزادی درگیر آن میشود، نه تنها خودش بلکه همه اطرافیانش را به شدت آزرده می‌سازد.
چه عاملی باعث نفخ شکم در نوزادان میشود؟
بلعیدن هوا:
بلخ هوا از رایج‌ترین علل ایجاد نفخ شکم در نوزادان است. اینکه نوزاد هر روز مقداری هوا ببلعد، امری غیر قابل اجتناب است. همانطور که همه ما همیشه مقداری هوا می‌بلعیم و آن را وارد دستگاه گوارش می‌کنیم. نوزادان این مقدار هوا را از طریق:
- شیر خوردن (سینه مادر و یا شیشه شیر)
- خوردن غذاهای جامد (مخصوصا وقتی که تند تند غذا می‌خورند)
- گریه کردن
- قورت دادن آب دهان و بزاق
- مکیدن پستانک
وارد بدن خود می‌کنند. در نوزادی که از شیر مادر خودش تغذیه می‌کند، بلعیدن هوا به دلیل درست قرار گرفتن سینه مادر در دهان نوزاد است. در نوزادانی که از شیشه شیر، شیر می‌نوشند نیز نوزاد به دلیل اینکه نوک شیشه شیر را نمی‌تواند در خوبی در دهانش جای دهد. مقداری هوا وارد دهانش می‌کند. در گذشته‌ها از قدیمی‌تر‌ها می‌شنیدیم که در روزهای بادی نباید نوزادان خردسال را از خانه خارج کرد.
خوردن غذاهایی که فیبر زیادی دارند مثل غلات و غذاهای چرب:
برخی از کودکان به فیبر غذاها حساسیت دارند و ممکن است با مصرف غذاهای پر فیبر دچار نفخ شکم و گازمعده شوند لذا با توجه به آنچه کودکتان می‌خورد می‌توانید عامل را شناسایی کنید و آن را از برنامه غذایی‌اش حذف نمایید.
هضم نوعی پروتئین که در شیر مادر و شیرخشک است:
اگر نوزاد شما از شیر خودتان تغذیه می‌کند و دچار نفخ میشود ممکن است به نوعی پروتئین موجود در شیر خودتان حساس باشد به این معنی که نمی‌تواند آن را هضم کند و دچار نفخ میشود. اگر از شیر خشک استفاده می‌کنید و باز هم دچار همین وضعیت میشود، احتمالا به پروتئین شیر گاو نیز حساسیت دارد و باید در این رابطه از پزشک کمک بگیرید.
مصرف برخی سبزیجات:
کودکان نیز همانند بزرگترها با خوردن برخی از انواع غذاها و سبزیجات دچار نفخ می‌شوند مثلا نخود سبز، بروکلی و کلم در برخی افراد بسیار نفاخ هستند. خوردن غذاهای سالم خیلی خوب است اما زمانی که ایجاد ناراحتی می‌کند باید از برنامه غذایی حذف شود.
با روش‌های غلط تمیز کردن سبزیجات آشنا شوید
نوشیدن بیش از حد آب‌میوه‌ها:
به طور کلی والدین در مورد دادن آب میوه به فرزندان خردسال خود معمولا زیاده‌روی می‌کنند، اگر هر روز بیشتر از یک لیوان آب میوه بنوشد، ممکن است در دستگاه گوارش او مقداری گاز جمع شود. برخی از کودکان مدت زمان بیشتری نیاز دارد تا بتواند فروکتوز و ساکاروز موجود در آب میوه‌ها را هضم کند بنابراین گاز زیادی تولید میشود. نوشیدن آب میوه‌ها باعث میشود که کودک برای وعده‌های اصلی غذا احساس گرسنگی نکند و آنها را از دست بدهد در ضمن قند فراوان موجود در آنها نیز باعث فساد و تخریب دندان‌ها میشود.
نوشیدن بیش از حد نوشابه‌های گازدار:
نوشیدنی‌های کربنات دار مثل نوشابه حاوی اسید فسفوریک هستند و اسید فسفوریک نیز ایجاد گاز در دستگاه گوارشی می‌کند. نوشابه باعث میشود که کودک احساس سیری کند و حتی تمایلی به نوشیدن آب و شیر که برای بدنش لازم و ضروری است، نشان ندهد سعی کنید نوشابه‌های مضر را از برنامه غذایی کودک دلبندتان حذف کنید.
عدم دریافت آب کافی:
نوشیدن آب باعث از بین رفتن مشکل نفخ شکم فرزندتان نخواهد شد ولی باعث برطرف شدن یبوست در آنها میشود و مقداری از گار جمع شده در دستگاه گوارشی از طریق مدفوع از بدن دفع میشود مطمئن باشید که فرزندتان روزانه چند لیوان آب می‌نوشد.
آیا نفخ شکم می‌تواند نشان دهنده شکل جدی دیگری باشد؟
اگر بعد از رفع عوامل موثر و ایجاد کننده نفخ، باز هم کودکتان از این مشکل رنج می‌برد و یا اینکه مقدار گاز جمع شده‌اند در دستگاه گوارش او بسیار زیاد بوده و با علائمی مثل استفراغ، اسهال، کاهش اشتها و تب همراه است حتما موضوع را با پزشک او در میان بگذارید. عفونت دستگاه گوارشی و روده‌ها، آپاندیس و آلرژی‌های غذایی نیز می‌توانند این علائم را داشته باشند. سندرم روده تحریک پذیر، برخی از انواع ویروس‌های روده‌ای مصرف برخی از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها و بیماری سلیاک از دیگر عوامل مهم هستند که می‌توانند باعث نفخ شکم شوند.
چگونه نفخ شکم کودک را درمان کنیم؟
به طور کلی، کودکی که دچار نفخ زیاد میشود نیاز به درمان پزشکی ندارد مگر آنکه به یکی از مشکلات و بیماری‌های جدی فوق دچار باشد. با کمی مدیریت و کنترل غذایی می‌توانید مشکل نفخ فرزندتان را رفع کنید مثلا اجازه ندهید هوای زیاد وارد دهانش شود. مصرف پروبیوتیک‌ها نیز باعث کاهش گاز اضافی بدن میشود. پروبیوتیک در ماست و سویا وجود دارد ولی در این زمینه حتما نظر پزشک فرزندتان را جویا شوید شما می‌توانید مصرف برخی از غذاهای نفاخ را از برنامه غذایی‌اش حذف کنید. مثل کلم، سیب‌زمینی، بروکلی، کاهو پیچ، ذرت، مارچوبه، گل کلم، نخود سبز، نخود و بنشن‌ها. این سبزیجات و میوه‌ها مواد مغذی مفیدی دارند که مصرف‌شان برای بدن ضروری است. بنابراین باید ویتامین‌ها و املاح موجود در آنها را از طریق دیگری به بدن فرزندتان برسانید حتما در این‌باره از پزشک متخصص تغذیه کودکان کمک بگیرید. برخی از این مواد غذایی نفاخ با تغییر دستور پخت و تهیه‌شان، مقدار گاز بسیار کمتری در بدن تولید می‌کنند مثلا نخود را مدتی قبل از پختن خیس کنید و آب آن را چند بار عوض کنید. بروکلی را حتما آبپز یا بخارپز کنید و…
به فرزند خود هر روز بیشتر از دو لیوان شیر ندهید، مصرف طعم دهنده‌های مصنوعی، آدامس و نوشابه‌ها را بسیار کم کنید. داروهایی که حاوی سایمتیکن هستند، نیز باعث کاهش نفخ دستگاه گوارش می‌شوند. قبل از مصرف حتما نظر پزشک را جویا شوید. در مورد نوزادان حتما بعد از هر بار شیر خوردن (شیر مادر و یا شیر خشک) حتما نفخ (گاز معده) او را بگیرید در واقع با آروق زدن نوزاد خود می‌توانید از این مسئله خاطرجمع شوید. در صورتی‌که نفخ معده و روده فرزندتان با برخی علائم دیگر مثل کاهش وزن، یبوست و حتی اسهال، دل‌درد، وجود خون در مدفوع، کاهش اشتها و استفراغ همراه است موضوع را با پزشک او در میان بگذارید.
جمع‌آوری و تنظیم: کاویاب